Centraal Bureau voor
Genealogie: Archief Hans Georg
Calmeyer
Gemeentearchief Rotterdam:
Archief Holland-Amerika Lijn
(kantoren Amerika en Londen)
Bewijsstuk uit een van de persoonsdossiers, waarin iemand Calmeyer tracht aan te tonen van arische
afkomst te zijn (coll. Centraal Bureau voor Genealogie).
het onderzoek van het Informatiebureau
van het NRK dat deze gegevens, van
zeer diverse aard en van verschillende
herkomst (van Tokyo tot Berlijn en
Genève), verzamelde en die via allerlei
kanalen in Den Haag terechtkwamen.
Naast het 'algemene gedeelte' van het
Indisch archief is er ook een grote serie
persoonsdossiers. Gegevens betreffende
de lotgevallen van de oorlogsslachtoffers
in Nederlands-Indië zijn schaars, omdat
veel van het al vroeg verzamelde
materiaal is verbrand tijdens het
bombardement op het Bezuidenhout
in 1945. Een ander deel van het archief,
dat in 1949 vanuit Batavia naar Nederland
werd verscheept, is zoekgeraakt.
De inventarisatie en verpakking van
het totale archief van het NRK is
gesubsidieerd door Erfgoed van de
Oorlog, digitalisering en ontzuring van
het Indisch archief door Metamorfoze.
Het in 1941 ingestelde Bureau Calmeyer
had tot taak om uitspraken te doen in
bezwaarprocedures van degenen die
het niet eens waren met hun officiële
registratie als Jood. De Duitse jurist
Hans Georg Calmeyer was hiervoor
als afdelingshoofd aangesteld bij het
Generalkommissariat für Verwaltung
und Justiz in Den Haag, een onderdeel
van het Duitse bezettingsbestuur.
In geval van een bezwaarschrift
verzamelden Nederlandse ambtenaren
afstammingsbewijzen en was Calmeyer
degene die uiteindelijk besliste. Het
vooral uit correspondentie bestaande
beleidsarchief verschaft inzicht in de
werkwijze van de Duitse en Nederlandse
autoriteiten ten aanzien van de
'Judenfrage' in het algemeen en hoe
men omging met het stempel 'Joods'
in het bijzonder en welke criteria en
procedures daarbij werden gehanteerd.
Het archief is een tijdsdocument van een
instelling die functioneerde op de
scherpe scheidslijn van 'goed' en 'fout'
tijdens de Tweede Wereldoorlog. De
daaruit voortgekomen persoonsdossiers
worden nog steeds gebruikt om onder
andere claims voor uitkeringen van
oorlogsslachtoffers te verifiëren, of om
bijvoorbeeld Joodse afstamming te
kunnen bewijzen. De conservering van
het beleidsarchief van Calmeyer
is ondergebracht bij Metamorfoze,
de persoonsdossiers bij Erfgoed van de
Oorlog.
De Holland-Amerika Lijn is een van de
grootste rederijen in Nederland. De van
oorsprong Rotterdamse scheepvaart
maatschappij uit 1871 onderhield de
verbinding tussen Nederland en de
Verenigde Staten. In 1896 kreeg de
Nederlandsch-Amerikaanse Stoomvaart
Maatschappij officieel de toevoeging
'Holland-Amerika Lijn'. Door de bezetting
verviel Rotterdam als hoofdzetel.
De officiële vestiging werd verplaatst
naar Curacao, de voornaamste
hoofdkantoren werden New York en
Londen. Van de vloot waren er in mei
1940 slechts zes schepen binnen.
De overige zestien schepen,
geconfisqueerd door de Nederlandse
Staat, leverden tijdens de Tweede
Wereldoorlog een belangrijke bijdrage
aan de oorlogvoering. Van deze schepen
zijn de stukken bewaard gebleven,
variërend van de inzet als troepen
schepen voor de opbouw van
Amerikaanse bases in de Stille Oceaan
tot verslagen van torpedoaanvallen.
Het archief geeft een goed beeld van
bestuur en organisatie van de rederij
in oorlogstijd, contacten met de
Nederlandse regering in ballingschap,
overleg met Nederlandse en buiten
landse overheden en bedrijven, beheer
en exploitatie van de schepen, alsook
van het dagelijkse leven aan boord.
nummer 7 2010 19
