De archiefervaring van
Dick Kaajan
£i^zfds;r~_
Tijdens een studiezaaldienst op het Nationaal Archief maakte ik
kennis met Jos Teunissen, eindredacteur van Erf Goed Nieuws van
de Vereniging Erfgoed Leidschendam. Omdat ik in Leidschendam
woon, vroeg hij mij voor dat blad een bijdrage te schrijven.
Ik besloot de rol van de Leidschendamse gereformeerden tijdens
de Tweede Wereldoorlog te onderzoeken.
ƒ(t^ ^f*-
m-wi gr|i Ciilrl vel grwhrvrn xTrdrn
iaa n irt flruoKr la dan 21 35 cm.
aoiea formaMl
fM iC' yét.' 'i Cm d,.
4< t-t-C J u"*
Jv(ï-£ M>
#£-/ -£—**
A4Uv - 1
-v"W&^ r 'tAitw
1 /i'i"t/AJCi- A
1 VWv j< p to^r v»-<
Brief van de verzetsman Fredrik Slomp alias
Frits de Zwerver aan zijn familie, geschreven
vanuit de gevangenis na zijn arrestatie in mei
1944 (part. coll.).
Op 11 juli 1943 had dominee Fredrik
Slomp uit Heemse (schuilnaam: Frits de
Zwerver) in deze plaats een lokale afdeling
van de Landelijke Organisatie voor Hulp
aan Onderduikers (LO) opgericht. Hij
had deze landelijke verzetsorganisatie
eind november 1942 opgezet, samen
met H.Th. Kuipers-Rietberg uit Winters
wijk, en was tot eind 1943 voorzitter.
Toen moest hij terugtreden, omdat bij
de arrestatie van kopstukken van de
LO in Hoorn bleek dat hij tot de meest
gezochte verzetsfiguren behoorde.
Op zoek naar meer gegevens over
Slomp ontdekte ik tot mijn verbazing dat
er in het Biografisch Woordenboek van
Nederland geen lemma over hem was.
Om in dat gemis te voorzien meldde
ik mij als auteur bij eindredacteur Jos
Gabriëls. Daarop bezocht ik Slomps zoon
Jan, die al verschillende keren over zijn
vader was geïnterviewd en over hem had
gepubliceerd. Hij ontving mij allerharte
lijkst en hielp mij volop. Hij had ook een
archief en een documentatieverzameling.
Om deze optimaal te kunnen gebruiken
inventariseerde ik deze stukken. Ideaal
daarbij was dat ik Jan Slomp meteen
aanvullende informatie kon vragen.
Tijdens de inventarisatie trof ik twee
persoonlijke brieven van Fredrik Slomp
aan, die hij in mei 1944 na zijn arres
tatie had geschreven aan zijn gezin en
gemeente. Op 1 mei 1944 werd hij door
de marechaussees G.F. Stap en G.J. Grave
in Ruurlo gearresteerd; zij zagen hem aan
voor een Jood en verdachten hem van
economische collaboratie. Bij zijn arrestatie
werd een voor de Duitsers beledigende
brochure gevonden, nota bene door Slomp
zelf geschreven maar dat hadden de
marechaussees niet door. Dezelfde avond
nog werd hij overgebracht naar de Koepel
gevangenis te Arnhem en overgeleverd
aan de Sicherheitsdienst. Omdat Slomp
ontzettend veel namen kende en het
niet uitgesloten was dat hij deze onder
martelingen zou noemen, stond het voor
de Landelijke Knokploegen (LKP) vast dat
hij moest worden bevrijd. Juist toen de
Sicherheitsdienst zijn ware identiteit had
achterhaald en hij de volgende dag naar
de Strafgevangenis in Scheveningen zou
worden overgebracht, wisten KP-ers on
der leiding van Liepke Scheepstra hem
op 11 mei te bevrijden.
Zijn eerste met een vlekkende vulpen
geschreven brief vond ik indrukwekkend.
Slomp schreef deze kort na zijn verhoor,
dat hem op zich was meegevallen.
Daarin zei hij: "Ik heb vertrouwen dat
alles goed komt." Verder bemoedigde
hij zijn lezers vanuit zijn geloof. Veel later
vertelde Slomp dat hij ook dieptemo
menten had gehad: "Dit is het begin van
het einde, ik zie mijn vrouw en kinderen
nooit weer."
Vanwege de grote rol die Fredrik Slomp
in het verzet speelde, hoopte ik daar in
zijn archief veel over terug te vinden.
Dit viel wat tegen. Nadat Stap in 2005
als laatst betrokkene was overleden,
kon ik in het Centraal Archief Bijzondere
Rechtspleging zijn strafdossier voor het
eerst inzien. Aangevuld met gegevens
uit andere archieven, recente literatuur
en detailinformatie van Joop Abbink - de
enige nog levende KP-er van de gevange-
niskraak - kon de geschiedenis bijgesteld
en zelfs gedeeltelijk herschreven worden.
De weinige vondsten in het privéarchief
zijn achteraf bezien begrijpelijk: uit
veiligheidsoverwegingen bewaarde
Frits de Zwerver weinig, en ook zijn
brieven moesten na lezing worden
vernietigd. Elke snipper papier die in
verkeerde handen viel, kon hem immers
in moeilijkheden brengen.
Dick Kaajan medewerker Selectie
Bestel Afdeling Overheidsarchieven,
Nationaal Archief.
nummer 3 201 0 5
