r
De horizon verkennen
Voortijdig ruimen
De horizon is van plaats
veranderd. Hij lijkt nu
samen te vallen met de
grens van ons taalgebied.
Misschien is hij ons wel
ontstegen.
Eigen schuld
Ridders in het krijt
De ramp in Keulen: archieven in verval... (foto's Comité francais du Boudier Bieu/fotgraaf Fernanda de Rosa).
Een klein vakgebied moet zuinig zijn op
de bemensing, op het gemeenschap
pelijke. De school was de voedster, de
algemene rijksarchivaris en de voorzit
ters van de (K)VAN en Kring waren de
hoeders, de staat had nog zijn kind.
Spanningen genoeg, soms teveel, maar
van buiten opgelegde veranderingen
verenigen. Laat staan een gemeen
schappelijke vijand, zeker als die nu
eens ARA en dan weer ministerie heet.
Tom Manders had gelijk, een glas 'genever'
deed toen nog wonderen, want de drin
kers waren broeders en dat wisten
ze. Ons imago zit ons soms niet mee.
Nederland, het vak dan, had en heeft
een uitstekende naam in het buitenland.
Niet alleen vanwege Muller, Feith en
Fruin, maar ook vanwege de bijdragen
van individuele collega's en van de
archiefverbanden als (K)VAN en Kring,
de Rijksarchiefdienst en de Rijksarchief-
school, later met Amsterdam erbij.
Internationaal betekent verrijken, delen,
opzuigen, uitdragen, binnen en buiten,
in het vak en als persoon: de horizon is
anders want je kijkt er overheen. De ho
rizon werkt als een uitdaging: "Wat weet
ik veel niet", en niet meer als een grens
"zo ver gaans, ben ik nog in dienst
tijd thuis". En je houdt er ook wat aan
over: ander inzicht en kennis, vrienden,
partner, ondrinkbare drank, een boek,
herinneringen.
De functies van documenten en het
vak van 0 tot lijken onveranderd.
Administratie, recht- en bewijszoekende
burger, historie, onderzoek, beheer en
behoud, beschikbaarstelling, educatie,
selectie, acquisitie: alles is ons ver
trouwd, het een wat meer dan het
ander, de een wat minder dan de ander.
Maar er is een verschil: de horizon is van
plaats veranderd. Hij lijkt nu samen te
vallen met de grens van ons taalgebied.
Misschien is hij ons wel ontstegen. Want
waar ligt die grens, die horizon dan
wel? Bij Lobith, Paramaribo, Willem
stad, Nieuw-Amsterdam, Holland (MI),
Atrecht, Auschwitz, Bali, Bandung, For
mosa, Deli, Nagasaki, het Abel Tasman
eiland, Ceylon, het Robbeneiland, Kaap
de Goede Hoop of gewoon bij Venlo?
Sommige nieuwe collega's hebben nog
nooit van de Batavieren gehoord, dus
Lobith vervalt voor hen. En Nieuwpoort
en Heiligerlee kennen ze ook al niet.
Maar hadden wij dan allemaal van de
martelaren van Gorkum en van ketters
op brandstapels gehoord, van slavernij
in de Antillen en in Suriname, van
Ausrottung in ons eigen Indië, want de
bomen voor onze nootmuskaat en ons
rubber moesten toch ergens groeien?
Bovendien, hoeveel van wat wij in
onze depots hebben of zullen krijgen
is ook relevant voor inwoners van onze
voormalige of huidige werkgebieden,
bijvoorbeeld van de Hanze, VOC, WIC,
Shell, Philips, Unilever, Ministeries van
BuZa, Defensie en Ontwikkelingssamen
werking? Om van de universiteiten en
NHM, ING et cetera maar te zwijgen.
Hoeveel is er in schuldige onschuldig
heid, want conform de protocollen, al in
het geheugen geruimd? Wie kent nog
het begrip Softenon-kinderen? Zouden
oorzaak en gevolg, goed bedoelde
medicatie met rampspoed als resul
taat, nu ook nog met elkaar in verband
kunnen worden gebracht en daarmee
voortgaand onheil voorkomen? Het
antwoord op die vraag luidt vermoe
delijk ontkennend. Medische dossiers
worden te vroeg vernietigd; we moeten
toch ergens op bezuinigen? Struisvogels
kunnen niet vliegen door veertjes die
hen resten in plaats van vleugels, en
steken daarom hun kop in het zand, hun
methode om onheil te ontkennen. Maar
stompjes in plaats van armen zijn geen
natuurlijke evolutie maar een mensge-
maakte ramp. Oncologen kunnen geen
longitudinale cohortanalyses meer doen
om de effectiviteit van verschillende
kankerbehandelingen te onderzoeken.
Daarom moeten archieven langer worden
bewaard dan kortzichtige optimisten
plannen. Oorzaak en gevolg hebben
hun tijd nodig - Liro, een geluk bij een
ongeluk. We moesten ons schamen.
Door de daden van vroegere generaties
heeft ons nationale ADN verantwoor
delijkheid voor derdewereldlanden
ingebouwd gekregen, ook ons nationaal
geheugen. Daarom moet selectie, niet
alleen in eigen land, in permanent over
leg met alle betrokkenen plaatsvinden.
Hier is werk aan de winkel.
Ja, het kost tijd en geld, voor altijd,
en de klanten betalen niet. Hadden we
maar thuis moeten blijven. Wij vakgeno
ten zijn verantwoordelijk als nazaten van
landjepikkers, sjacheraars en erger.
Oud papier heeft geen prijs. Hadden
archivarissen vroeger geen eretaak? Zou
die een nieuwe inhoud moeten krijgen?
Onze nieuwe horizon is onze beste
vriend, breedband ons medium, erfgoed
ons deel, de bal is rond, zo is onze
18 2010 nummer 3
