Van krant naar content:
krantendigitalisering
in de praktijk
Begin bij het einde, zo luidde eens het advies van Paul Conway,
een gerenommeerde Amerikaanse digitaliseringspionier.
Dit advies is tijdloos: net als bij elk project is het ook bij een
krantendigitaliseringsproject heel belangrijk vooraf te bedenken
wat je wel en vooral ook wat je niet gaat doen. Tips aan archief
diensten die kranten willen digitaliseren.
Rechthebbenden
Duurzame opslag
Door Edwin Klijn
Alles wat je doet, vloeit voort uit de
doelstelling. Het is daarom zaak deze
zo exact mogelijk te benoemen en af te
bakenen. Dit lijkt een formele kwestie,
maar de doelstelling vormt het fundament
van het project. Redenen voor digitalise
ring kunnen zijn: de fysieke conditie van
het originele materiaal, het intensieve
(te verwachten) gebruik van de kranten,
of - pragmatisch maar daardoor niet
minder valide - de beschikbaarheid van
financiële middelen. In de praktijk gaat
het vaak om een combinatie van factoren.
Uit het 'waarom' volgt vrijwel direct het
'voor wie'. Stel vooraf altijd duidelijk vast
welke doelgroepen het project beoogt te
bedienen en geef ze een prioriteit: onder
zoekers, het algemene publiek of andere,
meer specifieke gebruikersgroepen.
Het helpt om van tevoren een functioneel
ontwerp van de gewenste website op pa
pier te zetten. Probeer alvast onderscheid
te maken tussen elementaire functionali
teit die in geen geval mag ontbreken en
optionele wannahaves. Keuzes die in dit
beginstadium worden genomen, zijn: het
niveau waarmee alles doorzoekbaar ge
maakt wordt (artikel, pagina of nummer
niveau), de zoekopties die zullen worden
aangeboden en - daarmee samenhangend
- de benodigde metadata.
Wat opvalt bij veel krantensites, is dat ze
vaak weinig recent materiaal bevatten.
Veel erfgoedinstellingen wagen zich liever
niet aan kranten waarop mogelijk nog
rechten berusten. Kranten kennen veel
potentiële rechthebbenden: fotografen,
journalisten, illustratoren of een ieder
die ooit een creatieve bijdrage heeft
geleverd aan de krant. De rechten van
deze 'freelancers' blijven tot zeventig
jaar na overlijden geldig. Op bijdragen
van medewerkers in dienst van de
uitgever heeft de uitgever het auteurs
recht en dit is minder verstrekkend: tot
zeventig jaar na publicatie. De Auteurs
wet schrijft voor dat erfgoedinstellingen
voorafgaande aan het 'herpubliceren'
van kranten de plicht hebben om
rechthebbenden op te sporen en om
toestemming te vragen. Het is daarom
niet verstandig om aan een digitaliserings
project te beginnen zonder eerst
de mogelijke rechthebbenden te hebben
geïnventariseerd.
Verder kijkend dan de uiteindelijke website
moet vooraf worden nagedacht over de
duurzame opslag van de masterbestanden
na het project. Een ongecomprimeerd
TIFF-bestand van een gemiddelde kranten
pagina (41 bij 59 cm, 300 dpi, kleur)
omvat al snel 96MB. Krantendigitalisering
vergt veel opslagcapaciteit. Er kan op
verschillende manieren bespaard worden
op de bestandsgrootte. Bestanden die
grijswaarden registreren, nemen minder
bits in beslag dan kleuren beeldbestan
den. Compressie - met (lossy) of zonder
verlies (lossless) van de originele bits
- reduceert de omvang van een bestand
10 2010 nummer 3
