Oral history in
Noord-Brabant
Nog geen vaste plek
Nieuwe technieken
Renate Bloks
Tijdens mijn onderzoek heb ik me vooral
gericht op oral history-projecten, uitgevoerd
door Noord-Brabantse archiefinstellingen.
Alle tien benaderde instellingen beant
woordden de enquête die onderzocht of
zij zich bezighouden met oral history en op
welke wijze. De helft van de tien archief
diensten heeft oral history-projecten gehad
of wilde die opstarten. Aanleiding voor
nieuwe projecten is bijvoorbeeld de Week
van de Geschiedenis, met elk jaar een nieuw
thema, en ook een groeiende vraag naar
oral history in de regio. Daarnaast zijn er
leemten ontstaan in het archiefmateriaal
door de komst van gastarbeiders en andere
Een uitzondering was het archief van Tilburg
waar enkele taken zijn overgenomen door
museum het Mommerskwartier, dat als
missie heeft de mensen uit Tilburg en om
streken te bevragen. Verder kan iedereen via
de website www.geheugenvantilburg.nl ver
halen over stad en omstreken achterlaten,
niet alleen in tekst, maar ook door middel
van film- en geluidsfragmenten.
Uit de enquêtes bleek dat er vanuit de
archiefdiensten in Noord-Brabant zeker
belangstelling is voor oral history, maar dat
deze vorm van geschiedvorsing nog geen
vaste plek heeft gekregen. Daarnaast blijkt
dat alle diensten een eigen methode heb
ben om materiaal betreffende oral history te
verzamelen en te bewaren. Hierdoor is het
vaak onduidelijk welke projecten er zijn ge
weest en hoe deze bewaard zijn gebleven.
In de ouderenzorg worden in zogeheten reminiscentieprojecten letterlijk herinneringen opgehaald,
waarbij men soms gebruikmaakt van kamers vol nostalgische objecten die werken als een trigger
voor het geheugen. Voor de vaak dementerende oudere een bron van herkenning, voor de archivaris
een mogelijke bron van informatie.
immigranten. Om deze mensen toch te
betrekken in de geschiedenis van de regio is
oral history een nuttig hulpmiddel.
De archiefdiensten zonder oral history-
projecten meldden dat vooral praktische
problemen ervoor zorgen dat oral history
niet tot de taken van het betreffende archief
behoort. Gebrek aan respectievelijk tijd,
geld, personeel, kennis en materiaal werd
vaak als voornaamste reden gegeven om
geen oral history-projecten op te starten.
Soms zijn de opnamen en de transcripten
bewaard, een andere keer alleen de opna
mes, de transcripten of samenvattingen van
transcripten. Hierdoor wordt het moeilijk
deze projecten als uitgangspunt te nemen
voor nieuw onderzoek.
Ik sluit mij aan bij Yvonne van Haagen wan
neer zij pleit voor richtlijnen betreffende cre
atie, selectie en waardering van mondelinge
bronnen. Ik vind het belangrijk dat het resul
taat van oral history-projecten goed bewaard
wordt en eventueel voor verder onderzoek
kan worden gebruikt. Daarom heb ik tijdens
mijn onderzoek uitgezocht op welke wijze
een goed interview wordt afgenomen en
bewaard. Omdat ik hier niet de ruimte heb
al mijn aanbevelingen op een rij te zetten,
zal ik aangeven waar de belangrijkste richt
lijnen via het internet te vinden zijn. Engelse
websites als die van The Oral History Society
(www.ohs.org.uk) en The Oral History Associ
ation (www.oralhistory.org) geven duidelijke
richtlijnen over oral history-interviews.
In Nederland zijn die richtlijnen terug te
vinden bij de website van het ministerie van
Volksgezondheid, Welzijn en Sport (www.
minvws.nl) onder het project 'Erfgoed van
de Oorlog'. Daarnaast is er genoeg literatuur
verschenen waarin de basisregels voor een
goed interview zijn opgenomen.
In mijn onderzoek heb ik me tevens bezigge
houden met de invloed van nieuwe technie
ken op oral history. Tegenwoordig is er keuze
uit verschillende opnametechnieken, zoals cd,
minidisk en de nieuwste usb-recorders, maar
ook dvd. Hoewel de woorden 'oral history'
verwijzen naar mondelinge geschiedenis,
maakt de dvd het mogelijk interviews op te
nemen in beeld en geluid. Voorstanders van
deze methode ('visual history') geven aan
dat het interview hierdoor een extra dimensie
krijgt, aangezien lichaamstaal (bewust en on
bewust) invloed heeft op de manier waarop
wetenschappers een interview analyseren.
Tegenstanders geven aan dat camera's, on
danks hun steeds kleiner wordende formaat,
te veel aanwezig zijn tijdens een interview
en daarmee een negatieve invloed hebben
op het gesprek. Daarnaast is het omgaan met
beelden ingewikkelder dan de omgang met
geluidsfragmenten.
Het voordeel van deze nieuwste technieken
is dat zij allemaal digitaal zijn en daarmee
via de computer kunnen worden opgeslagen,
bewerkt en ter beschikking gesteld. Omdat
het voor archiefinstellingen moeilijk is alle
ontwikkelingen op technisch gebied bij te
houden, worden in de toekomst instellin
gen als DANS (Data Archiving and Network
Services) steeds noodzakelijker bij de zorg om
digitaal archiefmateriaal op veilige, toegan
kelijke wijze op te slaan. Door up-to-date te
zijn met alle nieuwe digitale ontwikkelingen
zorgen zij ervoor dat het materiaal hieraan
wordt aangepast en ter bezichtiging beschik
baar blijft tot in de verre toekomst.
nummer 1 2010 21
