Lic.-iJ
TT" n.J
12 I
archieven en collecties
lletiï1
voortschrijdende technologische ont
wikkelingen bieden nu de mogelijkheid
tot het decentraal aanleveren van gege
vens (op macro- en microniveau) door
eigenaren en beheerders van particuliere
archieven en door archiefonderzoekers.
Het CRPA vervulde destijds een functie
als trait-d'union tussen archiefeigenaren/
beheerders en archiefonderzoekers. Deze
functie kan opnieuw en nu ook in digitale
vorm gestalte krijgen. Onderzoekers kun
nen via het nieuwe CRPA informatie over
Actieve registratie zal daarom in principe
niet gericht moeten zijn op acquisitie,
maar op behoud en beschikbaarstelling;
acquisitie kan hier wel uit voortvloeien.
Ook uit oogpunt van ruimtelijke capa
citeit en middelen bij de archiefbehe-
rende instellingen zelf is dit uit
gangspunt voor registratie aan te
bevelen. Advisering, nu ook over
digitale (onderdelen van) par
ticuliere archieven en digitale
duurzaamheid, is onverbrekelijk
verbonden met registratie. Bij de
inzet van archivistische expertise
kan het nieuwe CRPA een coördi
nerende rol vervullen. Daarvoor
is uiteraard actuele archivistische
kennis van zaken bij de CRPA-
medewerkers een vereiste. Het is
de vraag in hoeverre advisering
aan particuliere archiefeigena
ren bij wijze van registratiebo
nus moet worden gesubsidieerd.
Grote bedrijven en instellingen
komen hiervoor niet in aan
merking; zij hebben uiteraard ook zelf
expertise op het gebied van (digitaal)
archiefbeheer in huis en kunnen des
gewenst extern maatwerk inkopen.
Bij andere particuliere archiefvormers ligt
dit moeilijker. Sommige initiatiefnemers
van registratieprojecten, zoals het CRVa,
hebben hierin een modus gevonden door
met succes subsidie voor inventarisatie en
restauratie aan te vragen.
3. Bottom up beginnen. Een te hoog
ambitieniveau kan het nieuwe CRPA
in schoonheid doen sterven. Het is
beter om allereerst bestaande registra
ties (onder andere Centraal Register van
Vormgevingsarchieven (CRvA), Sport
archieven Databank, het te schonen
CRPA-bestand) te bundelen. Op basis hier
van kunnen thematische lacunes worden
geanalyseerd, waarvoor planmatig regi
stratieactiviteiten kunnen worden ontwik
keld. De rol van registratiewerkgroepen is
hierbij essentieel. Zij zijn nauw gelieerd
aan de doelgroepen en hebben dikwijls
nauwe banden met relevante onderzoeks-
disciplines. Bij de registratie moeten ook
particuliere archieven van Nederlandse
herkomst die in het buitenland berusten,
betrokken blijven. Qua registratiemetho
diek lijkt het NRA de beste papieren te heb
ben. De opzet van het NRA is - in tegen
stelling tot het Belgische 'CRPA' - simpel
en pragmatisch en daardoor ook voor het
aanleveren van gegevens door niet-archi-
varissen geschikt. Nader onderzoek naar
bij digitale registratie gehanteerde stan
daards in binnen- en buitenland kon in
dit bestek niet worden verricht.
4. Registratie en acquisitie. Eigenaren
van particuliere archieven, vooral van
persoons- en familiearchieven, worden
kopschuw als zij de indruk krijgen dat
registratie plaatsvindt uit oogpunt van
acquisitie. Zij willen graag primair advies
over het beheer van hun archieven.
archieven en collecties
de dikwijls verspreid bewaarde particulie
re archieven geïntegreerd doorzoeken.13
Archiefonderzoekers (en archiefvormers)
kunnen met hun gespecialiseerde ken
nis op deelgebieden dan wel hun entree
bij de doelgroepen een rol spelen bij het
nader bepalen en toepassen van de tot nu
toe geformuleerde criteria voor registra
tie.14 De praktijk wijst overigens uit dat
allereerst, via digitale enquêtering, een
indruk moet worden verkregen van de
daadwerkelijke inhoud en daarmee van
de betekenis van een particulier archief.
Zo antwoordde bijvoorbeeld de eigenaar
van een metaalbedrijf op de vraag naar de
globale inhoud van diens bedrijfsarchief:
"Dit is een lege BV, waarin nooit enige
activiteit heeft plaatsgevonden!".
Over vraagstukken van waardering en
selectie zijn discussies gaande op verschil
lende (inter-)nationale fora, waaronder,
om dichtbij huis te blijven, Archief 2.0
en BREED. Deze fora kunnen ook worden
benut voor een verdere discussie over de
wenselijkheid en mogelijkheid van een
digitaal CRPA ofwel Digitaal Register van
Particuliere Archieven (DRPA).15
13
1 archievenblad december 2009
Tableau vivant, opgevoerd door leden van de familie Van
Randwijck op slot Rossum, z.j. [circa 1910]. Particulier
bezit, vrl. inv.nr. 310 (CRPA, coll.nr. 1369; foto Guarda
Producties).
5. Registratie en archiefonderzoek. De
Interieur van de machinefabriek 'Twente' van de firma P.M.
Du/vis Co, circa 1920-1930. Archivalia van dit bedrijf
zijn als onderdeel van het familiearchief Duyvis via bemid
deling van het CRPA overgedragen aan Gemeentearchief
Zaanstad (foto Beeldbank Gemeentearchief Zaanstad).
Nieuwsbulletin van het CRPA, verschenen ter gelegenheid
van het 30-jarig bestaan in 1994 (foto Guarda Producties).
Niet uitgevoerd plan voor de verbouwing van het huis
Sevenaer door architect J. Übbing, 1827 (coll. Gelders
Archief, Archieven van de familie Van Nispen, inv.nr. 1773;
foto Gelders Archief).
Nouk Ruitenberg is voormalig hoofd van
het CRPA. Mieke van Leeuwen-Canneman en
Francine Hartman zijn haar toenmalige naaste
medewerkers.
Noten
Het geautomatiseerde BedrijfsArchieven-
RegisterNederland (BARN) www.neha.nl/
barn wordt evenmin nog bijgehouden,
zie: Archiefforum-bericht Eric Hennekam
d.d. 12 september 2005, http://forum.
archieven.org/index.php?topic=2483.0
2 Om praktische redenen was het CRF
tot 1980 gevestigd in het voormalige
Rijksarchief in Utrecht.
3 Sinds 1984 kent Nederland in de Wet
tot behoud van cultuurbezit in zoverre
een wettelijke regeling, dat hiermee uit
voer van cultureel erfgoed - waaronder
archieven van uitzonderlijke waarde voor
Nederland - kan worden voorkomen.
Vanuit de archiefwereld is steeds zeer
terughoudend met deze regeling omge
gaan, omdat bij overheidsingrijpen de
mogelijkheid van schade aan particuliere
archieven groot is.
4 Meest recente editie: E.P. de Booy
en G.M.W. Ruitenberg, Zorg voor het
Familiearchief (Houten 1995).
5 Afgevaardigd in een interkerkelijke
archiefcommissie voor de registratie van
protestantse kerkelijke en semi-kerke-
lijke archieven (CPA), waarin uiteindelijk
twaalf kerkgenootschappen waren ver
tegenwoordigd. De samenwerking met
de Oud-Katholieke en Rooms-Katholieke
Kerk slaagde ten dele.
6 Richtlijnen voor het beheer van de kerke
lijke en semi-kerkelijke archieven (Houten
1986, tweede druk 1990).
7 Deze ambitie werd nadien formeel onder
steund in de Nota Archiefbeleid (1985).
8 F.C. Hartman, Handleiding voor het orde
nen en beschrijven van archieven van ver
enigingen en instellingen (Houten 1995).
9 Opgenomen als bijlage in de in noot 10
genoemde Discussienota.
10 Zie: M. Beekhuis en M.C. van Leeuwen-
Canneman, Discussienota inzake de
registratie van particuliere archieven (Den
Haag 1997). Een voorzet voor de hierin
verwoorde visie met betrekking tot de
registratietaak vormde de Euroarchieven-
gids, die in 1998 onder auspiciën van het
NA/CRPA verscheen.
11 Raad voor Cultuur, Het tekort van het
teveel. Over de rijksverantwoordelijk
heid voor cultureel erfgoed (Den Haag
2005). K.j.P.F.M. Jeurgens e.a. (red.).
Gewaardeerd Verleden. Bouwstenen voor
een nieuwe waarderingsmethodiek voor
archieven (Den Haag 2007).
12 Cultureel Erfgoed-Decreet (23 mei 2008).
Zie over de Archiefbank Vlaanderen:
www.archiefbank.be. Een vergelijkend
onderzoek naar de wet- en regelgeving
met betrekking tot particuliere archieven
in het buitenland en naar de afstemming
met supranationale wet- en regelgeving
op het gebied van cultureel erfgoed
verdient aanbeveling. Zie hiervoor onder
andere Brian Smith, 'The legal and
archival functions of national registers of
archives', II futuro delta memoria. Atti del
convegno nazionale di studi sugli archive
di famiglie e dipersone, Capri, 9-13 set-
tembre (Rome 1997), 185-192 en de in
diens artikel vermelde bronnen.
13 Vergelijk Nancy van Asseldonk e.a. (red.),
Cultuur in context. Erfgoeddata in nieuwe
samenhang (Amsterdam 2009).
14 Zie hiervoor de in noot 10 genoemde
Discussienota, 13-16. Vergelijk hetgeen
hierover in de in noot 11 genoemde
beleidsstukken wordt gesteld.
15 Een databank voor het gehele Nationale
Geheugen, vervat in particuliere én over
heidsarchieven, is wellicht een toekom
stige optie. Mogelijk kan www.archiefnet.
nl hiervoor de basis vormen.
december 2009
archievenblad
'11
