digitaal beschikbaar
araneaOrafimedia
ons cultureel verleden anno nu:
Restauratie-Atelier Helmond bv
Restauratie, en conservering van papier,
leer en perkament
Ondersteuning bij calamiteiten
Nieuw
2u uur bereikbaar op: +31 (0)6 - 536 50 007
Tijdens kantooruren: +31 (0)492 - 55 39 90
Uw waardevolle documenten gaan
bij ons door vakkundige handen.
DIGITALISEREN INDEXEREN CONUERSIESLAGEN
djj.ta H s e e r t
aranea Offset aranea Repro
Uw bouwtekeningen overal
beschikbaar.
INDEXEREN
CONUERSIESLAGEN -
UUU.GMSNL.COM
opinie
PlnlE ópim
zouden erfgoedorganisaties de grenzen
moeten opzoeken. Voor de publieke zaak,
maar ook uit respect voor de verzamelaars
en fotografen die collecties schonken in
de verwachting dat ze bewaard en gebruikt
zouden worden. Amateurfotografen draai
en zich om in hun graf als er weer eens
wordt besloten vanwege de rechten hun
werk veilig in de kast te laten staan.
Vrijgeven is één manier, een andere is
om met je gebruikers nieuw, vrij mate
riaal te maken. In juni vond Wiki loves
art NL plaats, waarvoor 46 musea ama
teurfotografen toelieten om van werken
in hun collecties foto's te maken voor
de Wikipedia. Daardoor zijn nu goede
afbeeldingen van belangrijk erfgoed, zoals
Amateurfotografen draaien zich
om in hun graf als er weer eens wordt
besloten vanwege de rechten hun werk
veilig in de kast te laten staan.
schilderijen van Bosch en Van Gogh, vrij
beschikbaar onder een CC-licentie. Al is
het maar een fractie van wat er in musea
staat, het is een enorme stap. Want werk
dat in het publieke domein is, kan nu ook
werkelijk door iedereen gebruikt worden.
En ja, het is mogelijk dat iemand een
bizniz begint van T-shirts met een vaag
plaatje van De Marskramer erop (wat
natuurlijk al lang gebeurd is, met een
plaatje gescand uit een boek). Want vrij is
vrij, om te gebruiken en hergebruiken en
nieuwe dingen van te maken.
Het Stadsarchief Amsterdam scant op
verzoek en tegen betaling voor gebrui
kers. Maar omgekeerd, kunnen archieven
gebruikers de opnamen die ze met hun
digitale camera maken niet terug laten
leveren, compleet met tags? Zou het wat
zijn bezoekers te vragen om voor elke
opname die zij voor zichzelf maken er
twee extra te maken: 'use one, scan three'
(zoals in Flickr groepen: 'rate three, post
one')? Is er een technische opstelling
denkbaar, met camera en computer, die
elke opname opslaat voor de bezoeker en
tegelijkertijd toevoegt aan een gedeelde
database? Valt er een 'strooptocht' te orga
niseren a la Wiki loves art om in archie
ven zoveel mogelijk opnamen te verza
melen over een specifiek thema? Kunnen
instellingen gebruikersgroepen die alles
bijeen willen brengen over zeelui, of vee
markten, niet ondersteunen door hun
databases open te zetten voor 'federated
search' of harvesten of API's beschikbaar
te stellen?
Ideeën als deze lijken zo wild niet
meer als je eenmaal in het open veld staat
en ziet wat er zoal gebeurt, bij erfgoedin
stellingen en vooral daarbuiten. Boeiend
door alle activiteiten van individuen
en communities die nieuwe technolo
gie gebruiken voor wat hen bezighoudt.
Bedreigend door de slopende titanen
strijd tussen de grote marktspelers met
als inzet de macht over informatie en wat
wij ermee doen. Google doet na boeken
nu ook kranten - en wat volgt? De beste
bescherming van wat ons allemaal en
niemand in het bijzonder toebehoort is
niet er bovenop te gaan zitten maar het
vrij beschikbaarstellen: 'If you love some
thing, set it free', zeggen de geeks van de
open beweging dan. Anno 2009 is dat
meer wijsheid dan ons Hollandse 'Wie
wat bewaart, die heeft wat'.
Hergebruik van overheids
informatie
Publiek domein of profijtbeginsel
In 2006 hebben 66 Nederlandse
archiefinstellingen meegedaan aan een
enquête over het heffen van gebruiks-
vergoeding.1 Onder gebruiksvergoe-
ding wordt daarbij verstaan: het heffen
van een vergoeding op een reproductie,
anders dan de kosten van het maken
van een reproductie. Uit de antwoorden
blijkt dat de helft van de aan de enquête
deelnemende instellingen gebruiksver-
goeding heft, de andere helft niet. Van
de instellingen met een collectie kleiner
dan vier kilometer heft de grote meerder
heid geen gebruiksvergoeding. Opvallend
is dat aan de keuze om niet te heffen
meestal pragmatische overwegingen ten
grondslag liggen. Slechts negen instel
lingen voeren louter principiële gronden
aan voor het niet heffen en zijn aanhan
gers van het 'publiek domein'-beginsel: de
belastingbetaler heeft al bijgedragen aan
het beheer van de archiefbescheiden en
hoeft dus niet nogmaals te betalen. Van
archiefdiensten die een collectie behe
ren van vier kilometer of meer, heft de
25
Boeken en losse stukken
Charters en zegels
Prenten, tekeningen, kaarten en affiches
Brand- en waterschade
Schimmelbestrijding incl. verhuizingen
Uw rechtstreekse partner voor gammadoorstraling
Consultancy betreffende beheer van archieven
Verzorgen van digitalisering en verfilming
Inktvraatbehandeling
Panovenweg 40,5708 HR Helmond (NL)
Tel. +31 (0)492 - 55 39 90
Fax +31 (0)492 - 55 24 42
E-mail: infoó)restauratie-atelierhelmond.nl
internet: www.restauratie-atelierhelmond.nl
DRUKKEN
Archiveren, zoeken, bekijken, afdrukken en
distribueren van tekeningen uit uw tekening
archief wordt zo wel heel eenvoudig. U bespaart
veel zoektijd en ruimte met een digitaal
archief. Tegen ongekend lage kosten
digitaliseert en codeert Aranea uw
bestaande analoge tekeningen.
ARANEA - RONDE TOCHT 10 - 1507 CC ZAANDAM
TEL. 075 - 61 69 219
WWW.ARANEAGRAFIMEDIA.COM
QMS bic
Alle middelen, kennis en ervaring worden door GMS ingezet bij het
digitaliseren van archiefcollecties - zeker als het gaat om cultureel
erfgoed. Unieke en dus kostbare archiefstukken die met de grootst
mogelijke zorg moeten worden behandeld en waarbij uiterst hoge
eisen worden gesteld aan het digitaliseren. Bureau Metamorfoze van
de Koninklijke Bibliotheek heeft GMS erkend als een kwalitatieve en
deskundige digitaliseringspartner. Een bevestiging van onze kennis en
kunde, die al onze klanten de garantie geeft van kwaliteitswerk.
Vervolg van pagina 23
Set it free
Yola de Lusenet was 13 jaar lang uit
voerende secretaris van de European
Commission on Preservation and Access en
werkt nu als zelfstandig adviseur en onder
zoeker. In 2008 schreef zij voor het project
Virtuele Onderzoeksruimte Geven en nemen.
Archiefinstellingen en het sociale web. Op dit
moment geeft zij met Marie-José Klaver cur
sussen over Web 2.0 voor erfgoedinstellin
gen.
Noten
1 In een recente uitspraak over een kaartje
dat gebruikt werd zonder toestemming van
de maker liet de rechter zwaar wegen dat
de eiser niet echt had geprobeerd de zaak
onderling te schikken. Zie http://blog.iusmen-
tis.com/2009/09/oi/onvoldoende-geprobeerd-
het-geschil-in-der-minne-op-te-lossen/
2 Zie Sandra Flaat, Het heffen van gebruiksver-
goeding op reproducties door archiefinstel
lingen (Amsterdam 2009) http://dare.uva.
nl/document/133012
Door Sandra Sacher-Flaat
Elders in dit blad houdt Ivo Zandhuis in zijn
artikel over beschikbaar stellen van digitale
overheidsinformatie een pleidooi voor open
erfgoed. De vraag is in hoeverre zijn pleidooi
gehoor zal vinden bij de archiefinstellingen.
In de huidige situatie wordt namelijk door
archiefinstellingen een verschillend beleid
gevoerd met betrekking tot hergebruik van
archiefinformatie. In dit artikel wordt een
beeld geschetst van de dagelijkse praktijk in
het archiefwezen, maar wordt ook aandacht
besteed aan ontwikkelingen in het beleid
binnen de Europese Unie en in Nederland
ten aanzien van (commercieel) hergebruik
van overheidsinformatie in de dynamische
fase. Uiteindelijk komt immers een deel
van de documenten, die zich nu nog bij de
archiefvormers bevinden, in de toekomst bij
de archiefinstellingen terecht. Hopelijk kan
dit artikel een aanzet geven tot een discussie
binnen het archiefwezen over dit onderwerp.
1 I
november 2009
archievenblad
