Omdat het SCdlUIGII
van gebonden documenten in kleur
veei eenvoudiger en slimmer kan
1
Traditie en vernieuwing in de
burgerkeraldiek
VOLKSCULTUUR IN ARCHIEVEN
DOOR GEBRUIK GEMEEN GEMAAKT'
KONICA MINOLTA
The essentials of imaging
Hoe de Konica Minolta PS7000C MKII
uw scanproblemen oplost.
tradities en archieven
Door de revolutionaire afkeer van
familiewapens verdwenen deze naar de
intiemere sfeer van het binnenhuis. Een
grote kwartierstaat met wapens werd in de
vestibule boven de gastenbank gehangen.
Pas rond 1850 begon de openbare heral
diek weer terrein te winnen, zij het voor
namelijk als overheidsheraldiek in en aan
stadhuizen, stationsgebouwen en musea.
Familiewapens werden voortaan vooral,
naast in zegelringen, toegepast als decora
tie op persoonlijke- en familiebezittingen
van de elite. Vanaf de late negentiende
eeuw gebeurde dat in allerlei neo-stijlen,
die ook in de openbare uitingen werden
aangebracht.
Familiewapens bleven tot en met de
Tweede Wereldoorlog tekens van goede
komaf. Wiercx spreekt in 189 72 nog over
'wapenburgers'; zij, aan wie slechts op
grond van functies en verdiensten het
recht toeviel om een wapen te voeren.
Als in Nederland de heraldiek door de
burgerij werd toegepast,
was het alleen door
de elite, zo dacht hij.
Achteraf gezien is dat een iets te stellig
standpunt. Elites zijn heel erg dynamisch
en hebben vloeiende overgangen naar
andere sociale groepen.
In de loop van de jaren dertig van de
twintigste eeuw ontstonden echter ten
dentieuze folkloristische opvattingen
over heraldische symboliek. Een dwaal
spoor, maar het heeft een brede publieke
belangstelling opgewekt die na de Tweede
Wereldoorlog sterk toenam.
Na de oorlog kreeg 'de gewone man'
de middelen en de tijd voor genealogi
sche verdieping. Het Centraal Bureau
voor Genealogie - opgericht in 19453
- heeft op allerlei manieren de nieuwe
doelgroep gestimuleerd in de richting van
wetenschappelijk genealogisch onder
zoek. Om tegemoet te komen aan een
brede publieke vraag naar vastlegging en
openbaarmaking van burgerwapens werd
in 1971 het Wapenregister opgericht.4
Het Nederlandse patriciaat en de adel
bezaten immers met het 'blauwe boekje'
en het 'rode boekje' al een genealogisch-
heraldisch platform.
Aan de doelstelling van Nederlands oud
ste wapenregister voor burgerfamilies is
niets veranderd: het vormt een publieke
consensus en biedt met alle omliggende
voorlichting een stevige basis (geen wet-
telijke bescherming) tegen zwendel.
Families die tot nu toe bij het CBG een
oud wapen lieten opnemen waren vaak
gerelateerd aan een voormalige elite. De
nieuwe wapens waren veelal afkomstig
uit de groep van kleine ambtenaren en
neringdoenden, schippers, boeren en vis
sers.
In het ontwerpproces gaat men, in samen
werking met de aanvrager, bij voorkeur
uit van de achternaam van de familie
of van de beroepen (of beroepsgroepen)
die in de aangeleverde stamreeks te vin
den zijn. Het gevaar ontstaat dat derge
lijke wapens veel op elkaar gaan lijken.
Een contextonderzoek wordt gedaan om
het tot een onderscheidend kenmerk te
maken. Leeuwen, adelaars, balken en
kruizen worden daarbij niet meer als zelf
standige wapenfiguren of herautstukken
gebuikt. Het unieke ontstaat door combi
naties en aanpassingen.
Naast het wapenregister van het CBG
zijn er nog die van de Nederlandse
Genealogische Vereniging, de Fryske Rie
foar Heraldyk, het Drents Heraldisch
College en recentelijk de Hollandse
Vereniging voor Genealogie. Nieuw ont
worpen wapens hebben meer met een
familieidentiteit dan met snobisme te
maken; traditie en eventuele status moet
groeien.
8-9.
17
u
Het scannen van gebonden documenten is nu
eenmaal een lastige klus. Geopende boeken zijn
zwaar en moeilijk plat op een scanner te leggen.
Gebonden boeken dreigen al snel te beschadigen
en teksten en afbeeldingen in de rug van het boek
vervormen. Maar niet met de nieuwe PS7000C MKII.
Deze scant boeken van bovenaf en corrigeert auto
matisch de kromming in de rug. Of het origineel
nu zwart-wit of in kleur is, een standaard of
afwijkend formaat heeft. De PS7000C MKII zorgt
eenvoudigweg voor de best denkbare reproductie.
Meer weten over deze slimme bookscanner? Kijk op
www.konicaminolta.nl of bel GRATIS 0800 - 022 21 41.
Konica Minolta, Postbus 237, 1170 AE Badhoevedorp, telefoon 0800 - 022 21 41, fax 020 - 658 41 60, e-mail: info@konicaminolta.nl
Door Henk 't Jong en Guus van Breugel
Toen na 1795 het familiewapen van over
heidswege als teken van adellijke onderdruk
king uit de openbare ruimte was verbannen,
was de liefde ervoor niet over. Het zegelen
van brieven met een persoonlijk (heraldisch)
signet bleef ook voor burgers functioneel
en populair tot ver in de negentiende eeuw.
Hoewel deze periode vaak wordt aangeduid
als een tijd waarin de kennis over en het
uiterlijk van de heraldiek achteruit gingen,
bleef in deze periode toch veel oudere heral
dische informatie bewaard.
Heraldiek voor iedereen
Dutch TT in Drents Archief
Sinds 1925 worden in
Drenthe in het laatste weekend
van juni de TT-races gehou
den met tegenwoordig jaarlijks
zo'n 170.000 motorliefhebbers
uit binnen- en buitenland. Met
het complete TT-archief (422
beschreven archiefstukken) heeft het Drents
Archief voor de onderzoekers veel te bie
den. Daarnaast is er ook iets over te vin
den in het archief van de Reclasseringsraad
Assen (de Werkgroep TT-feest) en in de
Collectie Dubbelboer. Verder is er heel veel
Wil Hartog (nr.
35) op zijn Yamaha
250cc in 1971 (foto
Drents Archief).
beeldmateriaal
aanwezig, te
bekijken op
www.drentsar-
chief.nl. Onlangs (op 20 juni 2009) heeft
DAVA, het audiovisuele onderdeel van het
Drents Archief films en foto's van Dutch TT
Assen op YouTube (www.youtube.com/user/
DrentsArchief) en Flickr (www.flickr.com/
drentsfotoarchief) gezet (Joke Wolff).
Een willekeurige greep uit de lakzegeldatabank:
familie Van Deinse (coll. CBG).
Henk 't Jong en Guus van Breugel zijn
heraldici van het Centraal Bureau voor
Genealogie.
Noten
1 Gebaseerd op de uitspraak van Hugo de
Groot in: Inleidinge tot de Hollansche rechts
geleerdheid, boek I, hoofdstuk 14, paragraaf
9 (herdruk Arnhem 1939).
2 M.P.H. Wiercx, 'Wapenrecht', n.a.v. dr. Jur. F.
Hauptmann 'Das Wappenrecht' in: Heraldisch
Genealogisch Arr/w'e/Cs-Gravenhage 1897).
3 E.A. van Beresteyn, 'Het Centraal Bureau
voor genealogie en zijn beteekenis voor de
documentatie', in: Jaarboek CBG 1 (1947),
4 'Jaarverslag 1970/1971', in: Jaarboek
CBG 25 (1941) 10.
september 2009
archievenblad
