3;1j3
Adverteerdersindex
CONSULT
Gerard Rooijakkers
wp ;t
Documentair Informatie Management
archiefervaring
::p
Gelders Archief
BECIS
www.becis.nl
38
Van Bilsen Consultancy
www. vanbilsenconsultancy. nl
24
Bomefa Design
www.bomefa.nl
28
Bruynzeel Storage Systems BV
www.bruynzeel.org
Omslag 2
Deventit
www.deventit.nl
34
Dl-Facilities
www.DI-facilities.nl
34
DIM Consult
www.dimconsult.nl
46
DocConsult
www.docconsult.nl
8
Documentenwacht
www.documentenwacht.nl
30
DOXsupport
www.doxsupport.nl
28
Groenendijk Microfilm Scanservice (GMS)
www.gmsnl.com
30
Hulshoff
www.hulshoff.nl
38
Karmac
www.kms.karmac.nl
Omslag 3
Konica Minolta
www.konicaminolta.nl
20
MicroFormat Systems BV
www.microformat.nl
Omslag 4
OnlyOne
www.onlyone.nl
24
Pictura
www.pictura-im.nl
34
Restauratie-Atelier Helmond BV.
www.r-ah.nl
24
Restauratie-Atelier Sterken
www.sterken.nl
8
Restauratieatelier De Tiendschuur
www.diamant-groep.nl
8
3 'ts pU°-- Lrluijj ;j
rr-i ISsueS/i ii .SsjJï^HS
Voor inlichtingen over tarieven en plaatsing
van zowel product- als personeelsadvertenties
kunt u contact opnemen met:
Sales Services
Contactpersoon Gerrit Kulsdom
Postbus 2317, 1620 EH Hoorn
Tel. 0229 - 211 211Fax 0229 - 270 404
E-mail: snsdtp@planet.nl of sns@wxs.nl
4-ale
iM ctdv&UüUHj eutd ft
Productnieuws
Heeft u productinformatie en ziet u dit graag
geplaatst in het Archievenblad? Dan kunt
u dit mailen naar de redactie van het
Archievenblad via nieuws@archievenblad.nl
Het volgende nummer van
het Archievenblad verschijnt
halverwege september 2009.
- Archiefbewerking
- Tijdelijke ondersteuning
- Begeleiding implementeren en
optimalisering DMS systemen
- Advisering
- Scan-voorbereiding, -begeleiding en
uitvoering van digitaliseringprojecten
Voor inlichtingen over onze dienstverlening
neem contact op met:
DIM CONSULT
Wold 20-38
8225 AW Lelystad
Tel: 0320-222806
www.dimconsult.nl
E-mail: info@dimconsult.nl
PIM
De
archiefervarin
(C.r\r-o rW D r\r\ii co Ul/morc
Over volkscultuur zul je bij ons in het
archief niet veel vinden, zo hoorde ik
keer op keer toen ik in de jaren '80 onder
zoek deed in Noord-Brabantse collecties.
Het doorgaans analfabete 'gewone volk'
heeft immers niet veel op schrift nagela
ten. Daarnaast bleken ook de toegangen
op de archieven niet te zijn toegesneden
op onderzoeksvragen met betrekking tot
mentaliteitsgeschiedenis, zoals dit type
onderzoek destijds werd aangeduid. De
verzuchting van welwillende archiefamb
tenaren dat men mij niet van dienst kon
zijn, is tevens te herleiden tot een beperk
te opvatting van volkscultuur. Veelal heeft
men daarbij een folkloristisch repertoire
van 'zeden en gebruiken' in gedachten.
Maar wanneer we volkscultuur opvatten
als de cultuur van het dagelijks leven,
die naar tijd, regio en sociale groep kan
variëren, wordt het spectrum veel breder.
Dan gaat het niet alleen over quasi-exoti-
sche gebruiken, maar juist over het trivi
ale en banale in een samenleving. In feite
de zaken die men zo gewoon vond dat
ze niet werden vastgelegd, tenzij buiten
staanders ze opmerkelijk genoeg vonden
om te noteren.
Juist dat buitenstaanders-perspectief
bleek de sleutel te zijn om informatie
over volkscultuur, oftewel de cultuur van
de ander, te achterhalen. Een enorme
rijkdom aan archiefmateriaal opende
zich voor mij. Het tegendeel bleek waar
te zijn: de Nederlandse archieven staan
bol met observaties van 'buitenstaan
ders'. Hieronder versta ik niet alleen
reizigers en vreemdelingen, maar ook ver
tegenwoordigers van de elite in kerkelijke
en wereldlijke overheden. Zij zijn in het
verleden immers de archiefvormers bij
uitstek geweest. Het interpreteren van dit
materiaal vergt evenwel een inventieve
aanpak, door de cultuurhistoricus Carlo
Ginzburg ook wel aangeduid met de
omschrijving "de omweg als methode".
Dit betekent dat we voortdurend door een
elitaire bril sporen van de cultuur van de
ander waarnemen, met alle vertekenin
gen van dien. Je zult dus eerst heel goed
de cultuur van de elite moeten kennen,
voordat je de juiste filters kunt toepassen
om het vertekende beeld dat wordt gege-
ven van de cultuur van de ander bij te
stellen. De paradox is dan ook dat onder
zoek naar volkscultuur altijd ook studie
van elitecultuur impliceert. In de praktijk
staan volks- en elitecultuur niet lijnrecht
tegenover elkaar. Er is veelal sprake van
vloeiende overgangen en intensieve inter
ferenties tussen beide domeinen.
Een fantastische bron om andere, niet-
elitaire of niet-dominante groepsculturen
te onderzoeken vormen visitatieverslagen
van kerkelijke overheden. Zowel bin
nen de katholieke als de gereformeerde
kerk bestond in de vroeg-moderne tijd
de gewoonte om regelmatig parochies en
gemeenten te ondervragen over de pas
torale bediening en het zedelijk gehalte
van de gelovigen. Je zou het een soort
3
A t—J-
"6 /-W*' 9
tuA-C
Z, f<-.<—*>
J-M, ,&e fAmU --•>
„.-/.i...* -J- -
f ff - •-•"2
J, 1.
Ctfc4- u
4 -
p>-
f.. r ■-
L*.,*
.r*f"
M
JZ* Ae tyC
jcU i.-y ii
Jtyi,.-—.Ti* «•«#- /■!•- 1 S~-
-wife -//"-''c'*
Z"'. -CA „tb, ,-r-
OM* /-/■- 1.-
- f-.—if* ■-
o-p *- tf-.fi
Historisch Centrum Overijssel Zwolle, Archief
Nederlands Hervormde Gemeente Zwolle, KA 17, inv.
nr. 3, f.81.
lokale inquisitie kunnen noemen, waar
van steevast een protocol werd opge
maakt. Zo wordt op 8 maart van het jaar
1661 in de notulen van de kerkenraad
van de Nederlands Hervormde Gemeente
te Zwolle een visitatiecommissie inge
steld, die voorzien wordt van speciale
aandachtspunten. Men wil graag rap
port over "insolentien" (onbeschaamdhe
den) die met name in de voorsteden van
Zwolle gepleegd werden op feestdagen
zoals vastenavond, pinksteren en kermis
sen. Met name het ganstrekken was de
leden van de kerkenraad een doorn in
het oog. Hierbij werd onder veel hilari
teit de met zeep of vet ingesmeerde hals
van een levende gans, die ondersteboven
aan een koord werd gehangen, afgetrok
ken. Deze oude volkssport wordt door
volkskundigen ook wel gerangschikt in
de categorie van de kwelspelen. Nu was
dierkwelling destijds niet het motief om
dit spel te verbieden, maar ging het om
het tegengaan van de hiermee gepaard
gaande uitspattingen en feestelijkheden.
Aangezien dergelijke visitaties periodiek
werden uitgevoerd, beschikken we over
een seriële bron die uitermate geschikt is
om ontwikkelingen op de lange termijn
te traceren. Uiteraard betreft dit eerst en
vooral de ontwikkeling in de belangstel
ling voor afwijkend en onorthodox gedrag
van de elite zelf. Maar wie goed filtert
en ook de stiltes in de archieven weet te
interpreteren, komt zo op het spoor van
een schijnbaar verborgen wereld.
Noem het woord 'visitatie' en elke gesub
sidieerde instelling is tegenwoordig in
rep en roer. Als de vele verslagen hiervan
ook zo goed bewaard blijven, beschik
ken toekomstige generaties onderzoekers
eveneens over een prachtige bron over de
cultuur (ja, ook de volkscultuur) binnen
organisaties.
Gerard Rooijakkers is bijzonder hoogleraar
Nederlandse etnologie aan de Universiteit
van Amsterdam en gastarchivaris bij het
Historisch Centrum Overijssel.
september 2009
archievenblad
