Het Nederlandse archiefwezen heeftzich van zijn beste kant laten zien
«■F» ra-.-in,.» i j.- sjijm^fmmmgggmK
'-,Vj V ^ÏW: W'?-''" ■-
buitenland
buitenland
zo'n 80% van de collectie kan worden
geborgd. Daarna breekt een nieuwe peri
ode aan, waarin de collectie aan de hand
van de in de loods gemaakte beschrijvin
gen digitaal gereconstrueerd zal worden.
Zo moet duidelijk worden welke archief
stukken bewaard zijn gebleven en van
welke stukken het lot ongewis is. Naast
vele beschreven bescheiden zijn er name
lijk nog dozen vol niet beschreven snip
pers. Om de snippers mogelijk weer tot
complete documenten te kunnen maken,
wordt nu onderzocht of de digitale recon
structiemethode die voor de versnipperde
Stasi-archieven is gebruikt, ook gebruikt
zou kunnen worden voor de snippers uit
het Keulse stadsarchief. De verwachting
is dat de algehele reconstructie en restau
ratie van de collectie nog tientallen jaren
zal duren.
Naast alle inspanningen die worden
geleverd ten behoeve van de reconstruc
tie van de collectie werken medewerkers
van het stadsarchief ook aan de plannen
voor de bouw van een nieuwe archief
bewaarplaats. Dit dient zowel zorgvuldig
als snel te gebeuren, want met alle stukken
onder één dak is het eenvoudiger recon
strueren dan wanneerdearchiefbescheiden
Lees verder op pagina 41
I 39
"Niet alleen mooie woorden rich
ting de Keulse collega's, maar handen om
mee te helpen om het archief te redden!",
zo meende het bestuur van BRAIN. Het
Keulse Stadsarchief vroeg vooral om vrij
willigers die eerste hulp konden verlenen.
Het archiefmateriaal lag bedolven onder
het puin en moest in korte tijd schoonge
maakt, beschreven en herverpakt worden,
zodat het zo snel mogelijk kon worden
ondergebracht in geklimatiseerde depots
in de regio. De drie instanties beslo
ten om onder de vlag van Blue Shield
samen te werken. Een oproep onder de
Nederlandse collega's kreeg veel respons.
Meer dan honderd spontane aanmeldin
gen. Ook vanuit andere landen, waaronder
Frankrijk, België, Zwitserland, Bosnië-
Herzegovina en de Verenigde Staten
meldden vrijwilligers zich aan. In samen
spraak met de Keulse hulpcoördinatie
werd de Blue Shield-hulpactie gepland in
de laatste week van april.
Toen duidelijk werd wanneer de missie
zou gaan plaatsvinden, zijn voorlichtings
bijeenkomsten georganiseerd. In het
Nationaal Archief vertelde Marjan Otter,
secretaris van ANCBS, op 20 april over
de verkenningsmissie die zij samen met
Maarten Schenk, secretaris van BRAIN,
en Bogusia van Slooten, restaurator van
het Nationaal Archief, twee weken eer
der in Keulen had uitgevoerd. Tijdens
de missie werden de ramplocatie in de
Severinstrasse en de loods buiten de stad
bezocht. In de loods wordt het gevonden
materiaal voorbereid op opslag in andere
archiefbewaarplaatsen. Schoonmaken,
wanneer mogelijk ordenen, beschrijven,
drogen en herpakken zijn de belangrijkste
werkzaamheden die er plaatsvinden. De
gedurende de verkenning opgedane erva
ringen gaven een goede indicatie van de
aanstaande missie. De fotoreportage van
Bogusia van Slooten maakte het verhaal
compleet.
Op maandagochtend 27 april vertrok
ken om 8.00 uur zo'n 60 Nederlandse hulp
verleners uit Den Haag, uitgezwaaid door
de locoburgemeester Rabin Baldewsingh,
voor een week naar Keulen. De kern werd
gevormd door de archiefmedewerkers
van het Stadsarchief Amsterdam (10),
Gemeentearchief Rotterdam (12) en het
Haags Gemeentearchief (17 medewer
kers). Fokko Verboom was een van hen:
"Na aankomst konden 15 personen mee
met de middag-avondshift. Maar na enig
telefonisch verkeer werd duidelijk dat
door een teveel aan vrijwilligers, die uit
Duitsland en andere Europese landen
toegestroomd waren, een andere inde
ling was ontstaan, waardoor wij die dag
niet meer mee konden werken. Zodoende
kreeg het grootste deel van onze groep
die middag vrij om Keulen te bezoeken.
Een aantal mensen ging te voet richting
Dom en vervolgens naar de plek waar het
archief ingestort was. Het gehele gebied
rond de instorting werd goed beveiligd
met hekken en aan twee kanten was een
toegangspoort met bewaking. Maar van
achter de toegangshekken kreeg je toch
een goed beeld van de omvang van de
ramp."
ste week van april werd gewerkt in drie
ploegen in plaats van de gebruikelijke
twee ploegen per dag.
De Blue Shield-vrijwilligers heb
ben een substantiële bijdrage geleverd.
Berekend is dat ruim een kilometer aan
archiefmateriaal door hen is bewerkt.
De opmerkelijke hulpactie bleef niet
onopgemerkt in de media. Vooral in
Nederland kreeg de missie aandacht
in diverse lokale en landelijke dagbla
den en op verscheidene radiostations
en televisiezenders (zie bijvoorbeeld het
weblog van Vincent Robijn: http://vin-
centrobijn.blogspot.com). Ook vanuit de
archiefwereld werden de inspanningen
opgemerkt, aldus Verboom: "Op woens
dag werkten we in de middagshift en die
dag kregen we bezoek van David Leitch,
secretaris-generaal van de Internationale
Raad voor Archieven (ICA), en professor
dr. Robert Kretzschmar, de voorzitter van
de Vereniging van Duitse Archivarissen,
vergezeld door de adjunct-archivaris van
Keulen. Op dat moment waren we aan
het eten en een van de heren sprak ons
toe. Hij was zeer onder de indruk van de
hulp die door de Blue Shield-missie werd
gegeven. Dat vele vrijwilligers hun vrije
tijd opgaven en hulp verstrekten bij de
reddingsoperatie werd zeer gewaardeerd.
Aan het einde van zijn korte toespraak
overhandigde hij symbolisch, als dank
voor de hulp, een stuk van de voorgevel
van het ingestorte gebouw aan Marjan
Otter, coördinator van Blue Shield."
De Blue Shield-hulpkrachten wer
dén allen ingedeeld voor schoonmaak-
en inventarisatiewerkzaamheden in het
eerstehulpcentrum in een loods op een
geheime locatie buiten Keulen. Verboom:
"Op de de begane grond werden archief
stukken op pallets, kratten en in dozen
aan- en afgevoerd. Op de eerste verdieping
werd gewerkt aan de archieven die uit
de stad binnenkwamen, in grote blauwe
bakken en op pallets. Hier
werd een eerste opschoning
gedaan en bepaald wat waar
naartoe moest. Grof vuil
werd verwijderd en voch
tig en droog materiaal werd
gescheiden. Op de derde
verdieping werden vochtige
archiefstukken gedroogd
in een grote droogkamer
en werden stukken verpakt
in nieuwe dozen, nadat ze
schoongemaakt waren. Dit
schoonmaken beperkte zich
tot het uitborstelen van puin
en het zo goed mogelijk
stofvrij maken en in nieuwe
dozen en mappen verpak
ken. Overal zat puin en stof
in. Soms zelfs grotere brok
ken." Gezien het ruime aan
bod vrijwilligers in deze laat-
Hoewel er een mooi resultaat werd
neergezet, zagen de deelnemers tijdens
de werkzaamheden ook de hoeveelheid
nieuw aangevoerde dozen met archief
stukken zienderogen toenemen. Dat bete
kende niet alleen dat er gelukkig weer meer
materiaal in de puinhopen was gevon
den, maar ook dat de werkzaamheden in
de loods nog lang niet waren afgerond.
Zodoende was de behoefte om opnieuw
hulp te bieden in Keulen bij velen aanwe
zig. ANCBS heeft daarop een
lijst aangelegd van beschikbare
hulpvaardigen en deze aan het
Stadsarchief Keulen gestuurd.
Het verblijf in Keulen werd
volgens Verboom aangenaam
afgesloten: "Vrijdag 1 mei werd
ons een rondleiding door de
stad Keulen aangeboden door
de organisatie van het red
dingswerk. In kleine groepen
gingen we door de stad onder
leiding van gidsen. Hierna gin
gen we weer met de metro naar
ons verblijf om vandaar met de
bus naar Nederland te vertrekken."
Aan Blue Shield is in juni gevraagd
om een tweede hulpactie te organiseren
in de eerste week van augustus. Naar
verwachting kunnen eind augustus
de eerstehulpwerkzaamheden worden
afgerond. Inmiddels wordt geschat dat
Liesegahg
Door Eline de Graaf, Fokko Verboom en Maarten Schenk
De ravage op de plek des onheils (foto Bogusia van
Slooten).
Schone lei
archievenblad I
Ruim 70 Nederlandse restauratoren en
archiefmedewerkers hebben tijdens een
gezamenlijke hulpactie voor het ingestorte
archief van de stad Keulen ruim een kilo
meter archiefmateriaal kunnen 'redden'.
De Branchevereniging Archiefinstellingen
Nederland (BRAIN), de Association of
National Committees of the Blue Shield (zie
kader) en het Nationaal Archief wilden na 3
maart 2009, de datum waarop het noodlot
zich voltrok in de Severinstrasse in Keulen,
een daad stellen.
De Nederlandse reddingswerkers van Blue Shield voor de
Dom in Keulen (foto Fokko Verboom).
archievenblad
Naar de rampplek
september 2009
Stuk voorgevel als dank
Alweer een historisch document onder het puin vandaan
gehaald (foto Bogusia van Slooten).
september 2009
Puin en stof
Nog niet afgerond
Snippers
