Levenslooprituelen AlledttdSSe
in de reeks T evm
Het Nieuwe Verhalenarchief
van het Nationaal Archief
SSESS*"'
VOLKSCULTUUR IN ARCHIEVEN
mmauvW
Geboorte
Het ritueel van beschuit met muisjes
eten als een kindje geboren is, ken
nen wij allemaal. Maar weet u ook
wat een Hansje in de kelder is en
waarom kandeel in de kraamkamer
hoort? Over deze en nog veel meer
geboorterituelen is een speciaal
nummer van het Alledaagse leven
uitgekomen.
Huwelijk
Ringen wisselen is een belangrijk
ritueel bij de huwelijksvoltrekking.
Liefde moet zijn als een ring: rond en
oneindig. Weet u ook waar de bruids
suikers vandaan komen en sinds wan
neer bruiden in het wit trouwen?
Over deze en andere huwelijksrituelen
is een nummer van het Alledaagse leven
uitgekomen.
Dood en begraven
Het gezegde 'rijke stinkerds' stamt uit
de tijd dat rijke mensen in de kerk
begraven werden. Gewone mensen
lagen op het kerkhof, soms niet eens
in een eigen graf. Wist u dat het afleg
gen, aanzeggen en begraven de taak
was van de buren? Over gebruiken
rondom de dood is een nummer van
het Alledaagse leven uitgekomen.
Doe mee met het Jaar van de Tradities
en leer de tradities van jezelf en van de
mensen in je buurt begrijpen.
Vraag informatie aan bij het
Nederlands Centrum voor Volkscultuur
ncv@volkscultuur.nl
tradities en archieven
manier wordt een oude traditie in leven
gehouden en zelfs nieuw leven ingebla
zen via het internet.
De ambitie van het Verhalenarchief
van het Nationaal Archief reikt ver
der. Het is weliswaar doel om met het
Verhalenarchief verbondenheid te creë
ren, maar ook om verbindingen te maken
tussen tussen heden en verleden. Via ver
halen wordt geschiedenis persoonlijk en
de persoon wordt deel van de geschiede
nis. De persoonlijke verhalen kleuren de
grotere geschiedenis in, ze geven deze een
gezicht en maken de onderwerpen uit de
geschiedenis herkenbaar. Verder kunnen
de persoonlijke verhalen worden verteld
aan de hand van tekst, film en fotogra
fie. Het is de bedoeling dat de bezoekers
zelf - naast tekst - ook beeldmateriaal
uploaden, bijvoorbeeld via www.youtube.
com, en zo hun eigen verhaal vertellen en
vormgeven.
Het Verhalenarchief is niet alles
omvattend, maar kent een thematische
insteek. Het eerste thema sluit aan bij
de personages uit de inleiding van dit
artikel. In 1609 ontdekte Henry Hudson
het eiland Manhattan en omgeving, dat
vanaf 1624 zou uitgroeien tot de kolonie
Nieuw-Nederland met als belangrijkste
stad Nieuw-Amsterdam - het huidige New
York. Veel inwoners van de Republiek
emigreerden naar deze kolonie. Uit deze
periode beheert het Nationaal Archief een
aantal belangrijke documenten, waaron
der bovengenoemde brieven. In het eerste
Verhalenarchief zal het Nationaal Archief
documenten en verhalen uit deze periode
ontsluiten en de persoonlijke verhalen
van het publiek over het emigreren naar
en bezoeken van New York verzamelen.
Zoals Henry Hudson als eerste westerling
Manhattan zag, zo zijn er velen na hem,
tot op de dag van vandaag, die Manhattan
voor het eerst in hun leven zien.
Deze eerste versie van het Verhalenarchief
zal naar verwachting vanaf begin septem
ber beschikbaar zijn via de website van
het Nationaal Archief: www.nationaal-
archief.nl.
Tradities zijn gewoonten van nu,
maar met wortels in het verleden.
Naast het bewaren van dit soort
papieren archieven en de daarin verbor
gen verhalen ontwikkelt het Nationaal
Archief momenteel het zogeheten
Verhalenarchief: een interactieve website
waarop verhalen uit het Nationaal Archief
te vinden zijn en die bezoekers uitnodigt
om hun persoonlijke verhalen toe te voe
gen. Deze persoonlijke verhalen van het
publiek worden verzameld, bewaard en
getoond. Hiermee nodigt het Nationaal
Archief zijn publiek uit om een actieve
rol te spelen bij het documenteren van
recente en eigentijdse geschiedenis.
Dit fenomeen is op zichzelf niet
geheel nieuw. In Nederland en in het
buitenland zijn de afgelopen jaren derge
lijke virtuele archieven ontwikkeld. Een
succesvol Nederlands voorbeeld is het
Geheugen van Oost. Via de website www.
geheugenvanoost.nl vertellen bewoners
van Amsterdam-Oost verhalen over hun
buurt. In eerste instantie is dit project
gestart als een middel om verbondenheid
in de buurt te creëren, met de verzamelde
verhalen als bindmiddel. Het Geheugen
van Oost werkt met ambassadeurs die
geregeld verhalen toevoegen, maar die
ook hun directe omgeving enthousias
meren om verhalen te schrijven. Op deze
Kraamkamer el Kandeel is te bestellen
door 8.50 5,95 plus verzendkosten)
over te maken op giro 810806 t.n.v. het
Nederlands Centrum voor Volkscultuur te
Utrecht onder vermelding van geboorte.
Bruidssuikers el wittebroodsweken is te
bestellen door 8,50 5,95 plus verzend
kosten) over te maken op giro 810806 t.n.v.
het Nederlands Centrum voor Volkscultuur te
Utrecht onder vermelding van huwelijk.
Rouw el Rustplaats is te bestellen door
8,50 5,95 plus verzendkosten) over te
maken op giro 810806 t.n.v. het Nederlands
Centrum voor Volkscultuur te Utrecht
onder vermelding van dood.
~T"Tf1r
C55Ö
Door Erik van Broekhuizen en Eefje van der Weijden
Niet allesomvattend
Erik van Broekhuizen is medewerker
Educatie bij het Nationaal Archief; Eefje
van der Weijden is medewerker Presentatie
aldaar. m
archievenblad
Verhalen vertellen is een (volks)traditie en
een belangrijke vorm van cultuuroverdracht.
In archieven liggen tal van verhalen klaar
om te worden verteld. Sommige zijn recht
streeks afkomstig uit de wereldgeschiede
nis, maar nog vaker gaat het om verhalen
die een persoonlijker karakter hebben en de
'kleine geschiedenis' vertellen. Denk daarbij
aan dagboeken, brieven en verslagen, zoals
het verslag van Abel Tasman die in 1642
Nieuw-Zeeland en Tasmanië ontdekte en
hiervan verslag deed in een reisjournaal. Of
de brief van PieterSchagen van 5 november
1626 aan de Staten-Generaal in Den Haag,
waarin hij melding maakt van de 'aankoop'
van het eiland Manhattan van de indianen in
de kolonie Nieuw-Nederland "voor de waer-
de van 60 gulden". Deze persoonlijke getui
genissen, te vinden in het archief, geven
een beeld van een klein stukje Nederlandse
geschiedenis.
Tegelsponsen in het Gemeentearchief
Rotterdam
Tegelsponsen zijn doorgeprikte afbeel
dingen die worden gebruikt om de voor
stellingen van het papier over te brengen
op tegels. Het Rotterdams Gemeentearchief
bezit een grote verzameling tegelspon
sen en niet-doorgeprikte voorbeelden. Ze
zijn afkomstig van de tegelbakkerij van
de familie Aalmis. Deze was werkzaam in
Rotterdam in de achttiende eeuw. Aalmis
was en is beroemd vanwege de tegelta
bleaus die we in tal van sloten, paleizen,
kloosters en musea in diverse Europese
landen kunnen aantreffen. Een voorbeeld
hiervan zijn de tegeldecoraties in Schloss
september 2009
U kunt de drie nummers bestellen door 23,— over te maken, op rekeningnummer 810806
t.n.v. het Nederlands Centrum voor Volkscultuur onder vermelding van geboorte, huwelijk en dood.
Herkenbare geschiedenis
Reisverslag van Abel Tasman, 1642-1643 (NA, Collectie
Aanwinsten van de voormalige Eerste Afdeling, inv.nr. 121).
I/TP Falkenlust in Brühl,
Duitsland. Dit jachtslot
werd in 1737 gebouwd
voor Clemens August, aartsbisschop van
Keulen. Collecties van tegelsponsen zijn
zeldzaam; in Nederland zijn er maar enkele.
De Rotterdamse collectie wordt intensief
gebruikt door de Duitse tegelhistoricus
Wilhelm Joliet, wiens publicaties te lezen
zijn op zijn internetsite www.tegels-uit-rot-
terdam.com (Piet Ratsma).
Tegelspons, gebruikt voor de
tegelwand bij het trappenhuis
van Schloss Falkenlust in
Brühl (coll. Gemeentearchief
Rotterdam).
