Restauratie atelier Sterken BV
@11B idigitGroup
Res 1 auratoreM ri
Jtwtpoint
Aex
■^oekbi11
Atelier voor restauratie en conservering van papier en
perkament
erland
Archieven Brieven
Boeken Bijbels
Prenten Grafieken
Kaarten Wandkaarten
Charters Zegels
Engelanderholt 3, 7361 CZ Beekbergen
Tel 055-5423147 Fax 055-5430614
E-mail info@sterken.nl
www.sterken.nl
educatie en communicatie
W«*.
p Vervolg van pagina 15
beantwoord, waardoor deze landen die
een historische relatie met elkaar hebben
nauwkeurig vergeleken kunnen worden.
Twee zaken licht ik eruit. Allereerst iets
over Groot-Brittannië. De oudste demo
cratie van de wereld kreeg door de druk
van Europese wetgeving een herziening
en daarmee een verruiming van haar
openbaarheidswetgeving. Dat brengt
mij bij de vraag of de Verordening (EG)
nr. 1049/2001, hier meer bekend als
Eurowob, geen prominentere plaats in
het Jaarboek had verdiend.
De tweede zaak betreft India. Waar
Vertrouwen in de overheid en
vertrouwen van de overheid in eigen
legitimiteit zijn versterkende factoren
voor de openbaarheid.
Ketelaar in hoofdstuk 2 wijst op de posi
tieve effecten op de openbaarheid wan
neer een bestel vertrouwen heeft in zich
zelf en de waarheid durft te laten zien,
lijkt er bij de grootste democratie ter
wereld iets anders het geval te zijn. Door
de corruptie in India is er zoveel wantrou
wen jegens de overheid dat dit leidt tot
veel maatschappelijke pressie voor meer
openbaarheid, resulterend in een Right to
Information Act.
Het derde hoofdstuk wordt afgesloten
door Jaap van Rijswijck. Hij onderzocht
de openbaarheid van overheidsdocu
menten en archieven in Frankrijk. Zoals
eerder al is aangegeven, is er een direc
te relatie tussen democratisering en de
opkomst van het openbaar archiefwezen.
Vertrouwen in de overheid en vertrouwen
van de overheid in eigen legitimiteit zijn
versterkende factoren voor de openbaar
heid. Jaap van Rijswijck maakt duidelijk
dat het Franse openbaarheidsregime te
verklaren is vanuit culturele factoren.
Hij laat zien dat de idealen van de Franse
revolutie en daarmee de archiefwet van
Van 7 messidor veel van hun democra
tisch elan hebben verloren en daarmee
de wens tot openheid hebben doen ver
zwakken. In zijn nawoord gaat hij in op
de zeer recente archiefwet, waarmee het
formele onderscheid tussen overheids
documenten (jonger dan 30 jaar) en
archiefdocumenten (ouder dan 30 jaar)
vervalt, maar er niettemin wat betreft de
openbaarheid niet veel lijkt te verande
ren. Na ruim twee eeuwen is het gidsland
Frankrijk qua openbaarheid door het land
van Thorbecke zeker overvleugeld.
In het laatste hoofdstuk gaat het
over het geheim houden of zelfs bewust
niet vastleggen van bepaalde informa
tie. Marieke Kroonen laat ons een kijkje
nemen in de geheime archieven van de
VOC en de East India Company die gedu
rende de tijd van de archiefvorming meer
(VOC) of minder (EIC) gesloten waren.
Het artikel van Kroonen verhaalt hoe
die geheimhoudingspraktijken waren en
hoe er na overbrenging uiteindelijk een
happy end kwam voor de openbaarheid.
Hans Waalwijk besluit het Jaarboek met
Wat niet weet, deert! Over het bewust niet
vastleggen van gegevens. Goed lezen van
de titel inclusief het uitroepteken en u
heeft al een indruk waar Waalwijk het
over heeft. Zijn historische voorbeel
den (onder andere over de Endlösung)
zijn schokkend. Het bewust niet vastleg
gen van gegevens ziet Waalwijk als een
bedreiging van transparant bestuur. Open
democratische maatschappijen zouden
zich moeten willen verantwoorden, maar
Open democratische maatschappijen
zouden zich moeten willen verant
woorden, maar nemen helaas een
toevlucht tot bestuurlijke oraliteit.
En dat deert!
nemen helaas een toevlucht tot bestuur
lijke oraliteit. En dat deert! De toonzetting
in Waalwijks concluderende paragraaf is
weinig hoopgevend. Maar misschien is
naast de negatieve tendens van bestuur
ders die niet transparant (willen en kun
nen) zijn er toch ook een tendens op de
werkvloer kenbaar waar mensen, vanwege
de oprukkende verantwoordingscultuur,
juist veel (willen) vastleggen? Zal uitein
delijk niet veel afhangen van de roep om
openbaarheid uit de samenleving, een
roep die niet alleen richting de overheid
maar ook naar andere sectoren gedaan
kan worden? Of is die roep om openbaar
heid toch de grootste bedreiging voor de
openbaarheid voor archieven zoals Van
der Dunk stelt?
De Stichting Archiefpublicaties
hoopte met dit Jaarboek een bijdrage te
leveren aan de discussie over openbaar
heid. Ik vind dat dit Jaarboek veel stof tot
nadenken heeft gegeven. Hopelijk geeft
het aanzetten tot nieuw onderzoek en
publicaties. Zeker zorgt het voor discus
sie en wie weet tot nieuwe jurisprudentie.
Tot slot: misschien zouden we als archief
wereld die discussie ook eens moeten
aangaan op opiniepagina's in dagbladen
en in andere vaktijdschriften dan het
Archievenblad. Dat dient ook de openbaar
heid. Wij als professionals "have some
thing to say, and it is important", schreef
archiefwetenschapper Richard Cox in een
ander verband. Ook in discussies op de
werkvloer bij de archiefvormers en in het
maatschappelijk debat zou de echo van
dit Jaarboek best mogen doorklinken.
17
van bilsen consultancy
Van Bilsen Consultancy en Scanpoint Nederland zijn onderdeel van de
Samen sterk in Document Management!
Bellweg 11 - 6101 XA Echt
VERENIGING VOOR CONSERVERING EN RESTAURATIE C U
Archiefbewerking
Advisering
Interim- project management
Detachering
Opleiding
Applicatiebeheer
Implementatie DMS RMS
fax:0475-411741
www.vanbilsenconsultancy.nl
utilize your knowledge
tel: 0475-411481
info@vanbilsenconsultancy.nl
fax: 0475-411741
www.scanpointnl.nl
Digitalisering backlogscanning
Automatische factuurherkenning en -verwerking
Alle gewenste formaten en documentsoorten
Zwart/wit of (sterk gecomprimeerde) kleurenscans
Scanning op locatie of extern
Scanning on Demand (SoD) i.c.m. archiefopslag
Beheer van uw digitale archief via ons ASP-model
tel: 0475-411170
info@scanpointnl.nl
Geheime archieven
Stof tot nadenken
Leon Gruppelaar is werkzaam bij het
Regionaal Archief Nijmegen.
Marijke Bruggeman, Geert-Jan van
Bussel, Jan Kompagnie en Hans
Waalwijk (red.), Openbaarheid in
historisch en hedendaags perspec
tief. Jaarboek 2006 van de Stichting
Archiefpublicaties (Den Haag 2008)
ISBN 978-90-71251-27-6, prijs 30,50
(incl. 3,50 verzendkosten).
april 2009
archievenblad