Een beioch aan liet
i
I
buitenland
De geringe bekendheid ligt zeker niet
aan de locatie. Het KNA is gehuisvest in
een schitterend voormalig bankgebouw
uit 1920 aan de drukke Moi Avenue in het
centrum van Nairobi. Ook de archiefcol-
lectie verdient zeker intensiever gebruik
door onderzoekers die geïnteresseerd zijn
in de Keniaanse historie.
De meningen lopen uiteen of het
KNA in 2006 nu wel of niet haar vijftig
ste verjaardag heeft gevierd. Hoewel de
instelling in 1956 werd opgericht door
de toenmalige Britse koloniale overheid,
speelde deze tot de onafhankelijkheid
van Kenia in 1963 geen rol van beteke
nis. De Britten brachten de controversiële
en dus historisch interessante archieven
over naar Groot-Brittannië, bijvoorbeeld
de documentatie van de gewelddadige
aanpak van de Mau Mau-revolutie in de
jaren '50 en '60 van de vorige eeuw. De
collectie van het KNA was als gevolg van
deze politiek gefragmenteerd en werd
bewaard onder erbarmelijke klimatologi
sche omstandigheden.
Mede door anti-Britse sentimenten na
de onafhankelijkheid in 1963, weige
ren Keniaanse archivarissen om 1956 als
geboortejaar van het KNA te erkennen.
Het KNA in de huidige vorm is geïnsti
tueerd door The Public Archives Act van
1965: "There shall be established, con
stituted and maintained a public depart
ment to be known as the Public Archives
Service for which there shall be appoin
ted a Chief Archivist, and such other
staff as may be necessary for the purpo
ses of this Act." Niet verrassend beston
den de belangrijkste taken van de Chief
Archivist in de beginjaren uit het terug
halen van Keniaanse archieven uit Groot-
Brittannië.
In 1990 passeerde The Public Archives
and Documentation Service Act het
Keniaanse parlement. Voor het KNA zorg
de deze Act voor belangrijke organisatori
sche veranderingen. Sinds dat jaar wordt
het KNA gesteund door vijf provinciale
Record Centers, die de regionale acquisi
tie van overheidsstukken voor haar reke
ning nemen.
Begin jaren '90 nam het management
van het KNA het acquisitiebeleid op de
schop. De leiding realiseerde zich dat de
archiefcollectie weliswaar een redelijk
beeld gaf van de imperialistische geschie
denis van Kenia, maar dat het dagelijkse
leven van Kenianen zelf nauwelijks was
vastgelegd. De stammen hielden name
lijk geen schriftelijke registratie bij. Sinds
vijftien jaar ligt het zwaartepunt voor
het KNA daarom in het verzamelen van
'the voice of the voiceless': artefacten en
fotomateriaal die de tradities en het dage
lijkse leven van Kenianen weergeven. De
begane grond is in zijn geheel ingeruimd
voor deze 'corporele' archiefcollectie die
je eerder in het Nationaal Museum zou
verwachten. Naast gebruiksvoorwerpen
als kookgerei en antieke wapens staan er
traditionele maskers, kunstvoorwerpen et
cetera. Op dit moment beslaat de collec
tie van het KNA meer dan anderhalf mil
joen papieren archiefstukken, met daar
naast duizenden microfiches, foto's en
artefacten. In het documentatiecentrum
berusten officiële overheidsrapporten en
publicaties die de geschiedenis of cultuur
van Kenia als onderwerp hebben, maar
ook richtlijnen voor informatiebeheer,
oude jaargangen van kranten, speeches
en gebonden wetgeving. De wettelijke
openbaarheidstermijn voor Keniaanse
overheidsarchieven is vastgesteld op 30
jaar, hoewel de Freedom of Information
Bill enkele uitzonderingsgronden defini
eert; zo mogen documenten die extreem
staatsgevoelig zijn langer geheim worden
gehouden. Deze zijn opgeslagen in de
oude bankkluis die door de medewerkers
de 'Strong Room' wordt genoemd.
Het oudste archiefstuk dat het KNA rijk
is, dateert uit 1845, nog voor de kolo
nisatie door Groot-Brittannië in 1885.
Het betreft de oprichtingsakte van de
katholieke Church Missionary Society
for East and West Equatorial Africa. Dit
stuk behoort tot het fonds van de katho
lieke missie, dus een particulier archief.
Het oudste overheidsdocument stamt
uit 1890. De fraai verzegelde brief van de
Britse regering is gericht aan de Imperial
British East Africa Company, die sinds dat
30 I
buitenland
jaar de exploitatie van Kenia ten voordele
van het 'moederland' Groot-Brittannië ter
hand nam.
Een aansprekende component in de col
lectie van het KNA wordt gevormd door
de fotoverzameling. De eerste verdieping
is ingericht als galerij. Foto's van recente
Keniaanse presidenten hangen broederlijk
naast foto's uit het imperalistische tijdperk.
Ook is er beeldmateriaal over het dagelijk
se leven in een van de vijfentwintig stam
men die Kenia rijk is, of brieven en foto's
van de berechting van Mau Mau-rebellen.
Het publieksbeleid van het KNA faalt
vooralsnog in pogingen om de Keniaanse
bevolking te bereiken. Het KNA wordt
bezocht door een zeer kleine groep lokale
genealogen, maar het gros van de bezoe
kers wordt gevormd door promovendi,
schrijvers en journalisten uit voorname
lijk Europa, Azië en de Verenigde Staten.
In scherp contrast met bijvoorbeeld
Nederland worden de genealogische
fondsen nauwelijks gebruikt. Belangrijke
namen van voorouders leven voort in
de stamtradities, die ook in een stad als
Nairobi de sociale structuur uitmaken.
Zodra een onderzoeker de weg naar het
KNA heeft gevonden, staat hij voor
de taak om barrières te slechten. Het
KNA beschikt over een sterk verouderd
toegangenapparaat. De onderzoekers kun
nen gebruikmaken van een ISIS-database
of de gebonden catalogus. Deze catalogus
is een uitgeprinte versie van de database.
De kwaliteit van de beschrijvingen vari
eert, medewerkers van het KNA hebben
ogenschijnlijk lukraak trefwoorden toege
kend. Dit houdt in dat onderzoekers hun
zoekvraag zowel in Engelse als Kishwahili
termen moeten formuleren om de gewens
te informatie te kunnen achterhalen. Ook
de kwaliteit van de beschrijving varieert
per medewerker. Gedetailleerde beschrij
vingen van fondsen
tot op stukniveau
worden afgewisseld
met een summiere
omschrijving van
slechts het archief
fonds. Tot slot heeft
de gebonden catalo
gus een alfabetische
indeling op 'naam archieffonds', in plaats
van een onderwerpsgerichte opzet.
De archiefgidsen zijn een uitkomst voor
de beginnende onderzoeker die zijn zoek
vraag wil afbakenen.
Er zijn archiefgidsen
geschreven voor popu
laire onderzoeksvra
gen als bijvoorbeeld
de Mau Mau-revolutie,
religie en dergelijke.
Ook is er een 'General
Guide' opgesteld, waar
in alle archieffondsen
zijn gerubriceerd op
onderwerp. Eén van
de nadelen van deze
gidsen is dat de infor
matie snel gedateerd
raakt.
Het openbaarheidsregime in Kenia
staat onder druk. In januari 2009 onderte
kende president Kibaki een amandement
op de Communications Bill, waarmee
beperkingen worden opgelegd aan digi
tale media. Na protest is het amandement
terug naar de tekentafel, maar het gevaar
blijft dat een beperking van de open
baarheid in de media ook zijn weerslag
heeft op de Freedom of Information Bill.
De uitzonderingsgronden voor inzage
van archieven zouden aangevuld kun
nen worden met extra beperkingen, of de
bestaande beperkingen kunnen worden
verruimd. Het overheidshandelen wordt
hiermee minder transparant.
Parallel hieraan is het KNA bezig met een
professionaliseringsslag op alle terreinen.
Het meerjarenplan bevat actiepunten voor
collectievorming, publieksbereik en sub
stitutie. Zo worden activiteiten afgestoten
die bij musea of bibliotheken thuisho
ren. Daarnaast heeft het management de
intentie om minder te investeren in mate
riële verzorging, en meer te investeren in
promotie van de collectie via bijvoorbeeld
de internetsite. De komende jaren zet het
KNA in op het aanbieden van betere (digi
tale) toegangen en het promoten van de
instelling op het internet.
Door giften van onder andere de Europese
Commissie heeft het KNA een groot deel
van de kwetsbare stukken via microver
filming kunnen vervangen. Inmiddels
bevindt het proces van vervanging zich
in een transitieperiode. Een klein deel
van de krantencollectie wordt gescand.
Een volgende stap is om stukken digitaal
beschikbaar te stellen via internet.
Notionaal Archief van Kenia
Door Evert Florijn
Taxibestuurders in Nairobi moeten diep
nadenken als je hen vraagt om je naar
het gebouw te rijden van het Keniaanse
Nationaal Archief (KNA). Dat is niet verras
send. Ook al behoren taxichauffeurs niet tot
de directe doelgroep, de naamsbekendheid
van het KNA onder Kenianen is ontstellend
laag. Minder dan drie procent van de inwo
ners van Nairobi weet van het bestaan van de
archiefinstelling af, en minder dan één pro
cent weet welke services het KNA biedt.
Het Nationaal Archief is gevestigd in een voormalig bank
gebouw in het stadscentrum (foto's auteur).
Geschiedenis van het KNA
Archiefcollectie en toegangen
De begane grond is ingericht als expositieruimte voor
voorwerpen uit de Keniaanse cultuur.
1 archievenblad april 2009
april 2009 archievenblad 1
De fotogalerij op de eerste verdieping.
Doelgroepen en toegangen
De toekomst van het KNA
Een blik in de studiezaal.
Evert Florijn volgde de Masteropleiding
Documentaire Informatiewetenschap en
Archiefwetenschap. Hij is werkzaam als
beleidsadviseur bij UWV.
Literatuur
- Matthew Carotenuto, Katherine
Luongo, 'Navigating the Kenya
National Archives: Research and its
role in Kenyan Society', History in
Africa 32 (2005), 445-455-
- Lilian K. Gisesa, Libraries and
Democracy: The Role of the Kenya
National Archives and Documentation
Service, paper presented at the 2008
Goethe-lnstitut KNLS Librarians'
Workshop held at CPA-Centre-
Ruaraka, Nairobi 2008.
- Geert Hofstede, Gert-Jan Hofstede,
Allemaal andersdenkenden. Omgaan met
cultuurverschillen (Amsterdam, 2007).
- )ohn Walford, 'Review of the Kenya
National Archives', United Nations
EducationalScientific and Cultural
Organization (Paris, 1982).