ARCHIEFBEHEER
DIGITALISERING
Op zoek naar een echte
specialist? i
Voor meer informatie
of kijk op www.hulshoff.nl of stuur een e-mail
naar archief@hulshoff.nl
Opslag en beheer van alle archieven conform archiefwet
(archiefruimten en archiefbewaarplaatsen).
Digitale aanlevering in ieder gewenst formaat.
Digitalisering van alle archieftypen (t/m Ao in kleur).
Consultancy en gediplomeerd interim personeel van SOD 1 tot WA en GO
Uitsluitend eigen medewerkers.
Archiefbewerking op locatie of in eigen depots.
BECIS is uw partij voor:
Vervolg van pagina 21
zich daarom niet gehouden te voelen het begin
sel te verdedigen, gaat hij toch op de argumen
ten van Vancsa en Tille in. Over Vancsa is hij
kort - deze heeft het niet goed begrepen. Tille
wel. Niet zonder pathetiek roept hij uit: "Ik druk
onze Handleiding aan mijne borst en sta pal voor
ons beginsel, bereid daarvoor mijn leven te
laten." Met kracht van argumenten bestrijdt hij
de opvattingen van Tille.
De Oostenrijkse collega's nemen kennis van
Mullers tekst. Er ontstaat een polemiek over de
'richtige' opvatting van het Provenienzprinzip
tussen Vancsa, Tille en Wiersum. Laatstgenoemde
citeert in 1907 een door Muller gegeven defini
tie van het beginsel, waarvoor dan nog steeds
geen Nederlandse term bestaat: "Wie geeft ons
nu eindelijk een goed Nederlandsch woord, of
zullen we ons om hulp tot Neerlandia moeten
wenden?"4 Muller lanceert de Nederlandse term
in zijn volgende jaarrede als voorzitter, op 2
juli 1908 in 's-Hertogenbosch: "Mogen wij het
doopen als herkomst-beginsel?" en geeft er tege
lijk een verbeterde definitie van: "De methode
van archiefregeling volgens welke elk stuk wordt
gebracht tot het archief en tot de afdeeling van
het archief, waartoe het, toen het archief nog
een levend organisme was, laatstelijk heeft
behoord."
Het beginsel heeft de klassieke Nederlandse
archivistiek bepaald: "De ordening van de stuk
ken geschiedt naar de plaats van hun ontstaan
als archiefstuk, niet alleen per archief, maar ook
per serie en per dossier, zo mogelijk ook per oude
rubriek of bundel."5 De achterliggende gedachte
is dat het oorspronkelijke onderlinge verband
van de stukken mede de betekenis van de stuk
ken bepaalt en dat verstoring van dat verband
verlies aan informatie betekent. Dat was ook
juist een van de argumenten die Muller tegen
Tille gebruikte. Dit beginsel staat ook in de
post-moderne archivistiek nog recht overeind.6
Mullers term heeft het 75 jaar volgehouden.
Het Lexicon van Nederlandse archieftermen (1983)
splitste het in bestemmingsbeginsel en struc
tuurbeginsel, vergelijkbaar met wat de Canadese
theoreticus Terry Eastwood de externe en interne
toepassing van het principle of provenance noem
de.7 Zo kwam 26 jaar geleden een einde aan het
centrale, in Mullers ogen ondeelbare beginsel
van de Nederlandse archivistiek, dat een archief
een geheel is dat als zodanig gerespecteerd moet
worden, evenals de oorspronkelijke orde van
de bestanddelen van het archief. De bezwaren
- onder andere van Ketelaar - die op de leden
raadpleging op 11 mei 1982 naar voren werden
gebracht tegen het voorgenomen laten oplos
sen van het herkomstbeginsel, werden door
het auteurscollectief weggewoven.8 De nieuwe
Archiefterminologie voor Nederland en Vlaanderen
(2003) noemt het niet eens meer, zelfs niet in
een voetnoot. Wel meldt de toelichting op struc
tuurbeginsel (22): "Bestemmingsbeginsel en
structuurbeginsel gezamenlijk worden in het
buitenland (sic!) als één begrip weergegeven: res
pect des fonds, Provenienzprinzip, principle of pro
venance." Of dat werkelijk altijd zo is, laat ik in
het midden; dat het illustreert hoe jammer het is
dat het ene Nederlandse begrip, dat zo'n invloed
had op het internationale archivistisch denken,
is opgeruimd, lijkt me duidelijk. Vandaar nog
deze kleine hommage, naar aanleiding van het
jubileum vorig jaar.
(lokaal tarief)
Interim personeel;
Interim-management
Arehiefbewerking;
Digitalisering;
Advisering;
Archiefbeheer;
Maatwerk DMS in Microsoft Sharepoint,
Om blijvend aan de vraag van de klant te kunnen voldoen zijn we op zoek naar
uitbreiding van ons team op ieder niveau. Bent je geïnteresseerd of weet je
iemand? Stuur een e-mail naar info@becis.nl of bel!
Meer weten?
Op onze website vindt u een overzicht van onze diensten en
producten. Voor een vrijblijvend gesprek of een offerte kunt u
bellen met: 020-4031147.
BECIS, informatiespecialisten van deze tijd
Henri Polaklaan 38 sous 1018 CT Amsterdam
Postbus 36079 1020 MB Amsterdam
020-4031147] WWW.BECIS.NL I info@becis.nl
Bestemmings- en structuurbeginsel
Peter Horsman is coördinator onderzoek bij de
Archiefschool te Amsterdam. De Archiefschool maakt
onderdeel uit van de Hogeschool van Amsterdam.
Noten
Het hierna volgende is grotendeels gebaseerd op:
P.J. Horsman en J.P. Sigmond, Het Land van Herkomst.
Een bundel artikelen rond het herkomstbeginsel
(Den Haag, 1984).
2 Johannes Papritz, ArchivwissenschaftBand 3, 15.
3 Hoewel de ordening naar Provenienzen voor het
Pruissische Geheimarchiv al vanaf 1881 was voorge
schreven, dateert de term Provenienzprinzip van ruim
twintig jaar later. Paul Bailleu, 'Das Provenienzprinzip
und dessen Anwendung im Berliner Geheimen
Staatsarchiv', Korrespondenzblatt des Gesamtvereins
50 (1902), 193-195-
4 Horsman en Sigmond, Land van Herkomst, ipj-,
Nederlandsch Archievenblad 15 (1906/1907) 155,
noot. Neerlandia is het tijdschrift van het Algemeen
Nederlands Verbond.
5 J.L. van der Gouw, Inleiding tot de archivistiek
(Zwolle, 1953).
6 Zie o.a. Terry Cook, "What is past is prologue; a
history of archival ideas since 1898, and the future
paradigm shift" in: P.J. Horsman, F.C.J. Ketelaar en
T.H.P.M. Thomassen, Naar een nieuw paradigma in de
archivistiek (Den Haag, 1999).
7 Terry Eastwood, The Archival Fonds: from Theory to
Practice (Ottawa, 1992).
8 Horsman en Sigmond, Land van Herkomst, 141;
Nederlands Archievenblad 86 (1982) 266-267.
april 2009
archievenblad
