ooootooodooo
S@P-jaarboek 2006 verschenen
OPEN
BAAR
Manifest krantendigitalisering
Koninklijke Bibliotheek digitaliseert radionieuws
Stadsarchief Amsterdam: met historie de toekomst in
nieuws uit het veld
Openbaarheid van archieven is een
van de meest centrale begrippen in het
Nederlandse archiefwezen (en ook daar
buiten). Omgaan met openbaarheid van
archieven is in de afgelopen twee eeuwen
gegroeid, veranderd en verandert nog
steeds. De kern is steeds hetzelfde geble
ven: toestaan of weigeren? De inhoud is
veranderd: wat is er openbaar, de archief
stukken of de informatie? De regels zijn
gewijzigd. Naast de Archiefwet bevatten
ook andere wetten, met als belangrijkste de
Wet openbaarheid van bestuur en de Wet
bescherming persoonsgegevens, bepalingen
over de openbaarheid van archieven. Het
overgebrachte archiefmateriaal is recenter
geworden. En de achterliggende motivatie
en regelgeving heeft het onderwerp een
complexiteit bezorgd, die aanleiding geeft
tot de nodige dilemma's en dis
cussies. Een actueel voorbeeld is
de discussie over de openbaar
heid van het rapport over de
Hofmansaffaire uit 1956. Ook
blijven zaken als het raadplegen
van archieven van de bijzondere
rechtspleging van na de Tweede
Wereldoorlog of de inzage van stukken met
materiaal over biologische ouders gevoelige
aangelegenheden.
De complexe problematiek omtrent open
baarheid van archieven en informatie
wordt in het jaarboek in dertien artikelen
behandeld, verdeeld over vier hoofdstuk
ken. Het inleidende hoofdstuk richt zich op
de betekenis van openbaarheid in verleden
en heden. In het tweede hoofdstuk staat
het juridische perspectief van de openbaar-
heid centraal. De bijdragen in het
derde hoofdstuk willen de dage
lijkse praktijk van de omgang met
beperkt openbare archieven tonen.
Telkens moet een afweging worden
gemaakt tussen de bescherming
van de levenssfeer van personen
en de belangen van het archiefon
derzoek en de geschiedschrijving. In het
laatste hoofdstuk wordt de andere kant van
openbaarheid onder de loep genomen: het
geheim houden of zelfs bewust niet vastleg
gen van bepaalde informatie.
Het jaarboek 2006 staat onder redactie van
Marijke Bruggeman, Geert-Jan van Bussel,
Jan Kompagnie en Hans Waalwijk. De
publicatie (ISBN 978-90-71251-27-6, prijs
30,50 (incl. 3,50 verzendkosten)) is te
bestellen op www.archiefpublicaties.nl.
Historische kranten zijn belangrijke
informatiebronnen. In Nederland worden
door bibliotheken, archieven en andere
erfgoedinstellingen op grote schaal his
torische kranten gedigitaliseerd, zodat
ze voor iedereen beschikbaar worden op
internet. Een complexe en dure activi
teit, met name door het karakter en de
kwetsbaarheid van het materiaal. Er wor
den in Nederland bijna veertig lokale of
regionale projecten uitgevoerd, waar
mee een budget van 1,5 miljoen euro is
gemoeid. Daarnaast heeft de Koninklijke
Bibliotheek een budget van 12 miljoen
euro waarmee acht miljoen historische
krantenpagina's worden gedigitaliseerd.
Op 7 november heeft Martin Berendse,
directeur van het Nationaal Archief, in
Utrecht een manifest gepresenteerd over
het digitaliseren van historische kranten.
Het manifest roept erfgoedinstellingen,
digitaliseringsbedrijven en rechthebben
den op de krachten te bundelen en mid
delen weloverwogen te besteden. Alleen
door samenwerking en onderlinge afstem
ming kan een situatie worden gecreëerd
waarin digitale historische kranten duur
zaam beschikbaar worden gesteld voor
iedere belangstellende. Het manifest is
opgesteld door de Nationale Werkgroep
Krantendigitalisering, waarin vertegen
woordigers van verschillende erfgoedin
stellingen samenwerken. Meer informatie
over de Werkgroep Krantendigitalisering
is beschikbaar op: http://www.den.nl/
kennis/thema/kranten/
Mr. dr. Tjeerd Schiphof is als universitair
docent verbonden aan de leerstoelgroep
Archief- en Informatiewetenschap van
de Universiteit van Amsterdam. Tjeerd
Schiphof promoveerde in 1994 op het
proefschrift De vrijheid van het toneel. Tot
voor kort was hij als universitair docent
'juridische aspecten van kunst en cultuur'
aan de Erasmus Universiteit verbonden
en als bedrijfsjurist aan het Koninklijk
Instituut voor de Tropen (KIT).
Trilce Navarrete Hernandez is aangesteld
als docent-promovendus bij de leerstoel
groep Archief- en Informatiewetenschap.
Zij studeerde Economie van Cultuur aan
de Erasmus Universiteit Rotterdam, waar
ze afstudeerde met een scriptie over digi
tale collecties van Nederlandse musea.
Aan de University of Oregon behaalde zij
een MA in Museum Management. Haar
dissertatieonderzoek richt zich op digi
taal erfgoed en digitale culturele kennis,
met speciale aandacht voor de factoren
die het proces van productie en over
dracht van digitale informatie over erf
goed bepalen.
Peter Horsman M.Sc. wordt per 1 januari
2009 universitair docent in de leerstoel
groep Archief- en Informatiewetenschap
van de Universiteit van Amsterdam.
Voor vermelding in deze rubriek is de redactie
afhankelijk van berichten die aan haar wor
den doorgegeven.
nieuws uit het veld
Mail uw nieuws naar: nieuws@kvan.nl
De eerste radioberichten ver
zorgd door het Algemeen Nederlands
Persbureau werden in februari 1937 uitge
zonden. In deze bulletins werd uitvoerig
bericht over de Spaanse burgeroorlog, het
wel en wee van het Nederlandse konings
huis en het laatste sportnieuws. Er zou
den nog velen radiobulletins van het
ANP volgen. Dit materiaal uit het ANP
Historisch Archief is op initiatief van de
Koninklijke Bibliotheek gedigitaliseerd
en is vanaf vandaag online beschikbaar
via de website www.kb.nl/anpradiobul-
letins. Ongeveer 1,5 miljoen vellen met
uitgetypte teksten van de radiobulletins
- vaak aangevuld met aantekeningen van
de nieuwslezer - zijn gescand. Het pro
ject, gefinancierd door het Geheugen van
Nederland en de Koninklijke Bibliotheek,
bevat zo'n 45 jaar geschiedenis aan radio
nieuws.
De digitale ANP radiobulletins bevatten
groot en klein nieuws over nationale en
internationale onderwerpen, van een
geschrokken olifant tot de eerste maan
landing, van de Elfstedentocht tot de
Olympische Spelen, van Willy Alberti
tot John Lennon en van Abe Lenstra tot
Diego Maradona. De radioberichten zijn
op datum door te bladeren en op elk
woord in de tekst te doorzoeken.
In 1993, bij een verhuizing van een villa
in Hilversum, kwamen de uitgetypte
radionieuwsbulletins in de kelder tevoor
schijn. De Radionieuwsdienst ANP, die
de villa een tijd in gebruik had, heeft
de kelder destijds voor opslag gebruikt.
Met bemiddeling van medewerkers van
de Stichting Film en Wetenschap (SFW)
in Amsterdam werd contact gelegd met
Stichting ANP, de formele eigenaar van
de radiobulletins. Het materiaal werd - op
voorspraak van SFW - ondergebracht in
het depot van de Koninklijke Bibliotheek
in Den Haag, waar het tot 2006 in zo'n
750 verhuisdozen bewaard is gebleven.
De bulletins bevatten informatie voor
de nieuwslezer, zoals allerlei aantekenin
gen in potlood, de volgordenummering
voor het voorlezen van de berichten, uit
spraakaccenten en de laatste redactionele
aanpassingen. Maar ook welke berichten
speciaal wel of niet voor een bepaalde
omroep moesten worden voorgelezen:
"Alleen voor VARA!". In de jaren vijftig
tonen de bulletins ook de tussenvoeging
van 'live' informatie van corresponden
ten. Dit waren hoofdzakelijk bijdragen
van de vaste radiocorrespondent Bernard
Person uit New York. Zijn verhalen wer
den op plaat opgenomen, overgevlogen
en tijdens de uitzending afgespeeld.
Mediahistoricus Paul Koedijk over de
waarde van het materiaal: "Het bevat een
schat aan informatie die op veel manie
ren te gebruiken is, zowel voor historisch
als taalkundig onderzoek. Je ziet bijvoor
beeld hoe ons taalgebruik is veranderd,
welke woorden wanneer in de mode kwa
men en wanneer bepaalde onderwerpen
voor het eerst in het nieuws verschenen.
De mogelijkheden zijn legio".
Hitachi Data Systems, leverancier van
service oriented storage-oplossingen en
Data Matters, installeren Hitachi Content
Archive Platform bij het Stadsarchief
Amsterdam (SAA). Dit nieuwe Digitaal
Bewaar Depot (DBD) zal, als onderdeel
van het E-Depot, gedigitaliseerde en digi
taal geboren informatie innemen, opslaan
en duurzaam bewaren.
Op dit moment beheert het Stadsarchief
ruim vijf miljoen scans. Het gaat voor
namelijk om scans van documenten
die worden gemaakt van analoge docu
menten in de archieven en collecties
ten behoeve van de Archiefbank en de
Beeldbank. Wekelijks groeit die hoeveel
heid met gemiddeld 10.000 scans.
"Wij stappen nu met de historie de toe
komst in", zegt Hoofd ICT Bert Nijhoff
van Stadsarchief Amsterdam. "Met de
snelle toename van digitaal gevormde
archiefstukken en de veranderende wet
en regelgeving zochten wij naar een
schaalbare, maar vooral duurzame oplos
sing. Data Matters adviseerde ons de
HCAP-oplossing van HDS."
De capaciteit van het huidige archief is
12 terabyte. Met de nieuwe oplossing ver
groot het archief zijn capaciteit in eerste
instantie tot 27 terabyte. Het bewaardepot
kan uiteindelijk doorgroeien tot 247 peta
byte. Naast de uitbreiding van de opslagca
paciteit biedt HCAP tevens garanties voor
het duurzaam bewaren van de archiefstuk
ken. Het nieuwe bewaardepot biedt facili
teiten voor permanente controle op vol
ledigheid en authenticiteit van alle opge
nomen digitale archiefstukken.
Data Matters heeft samen met Hitachi
Data Systems in de afgelopen zeven jaar
verschillende succesvolle projecten uit
gevoerd voor zowel de overheid als het
bedrijfsleven. Nationaal en internati
onaal zijn vergelijkbare projecten uit
gevoerd bij NASA, Google Postini, het
Koreaans Nationaal Archief en ABN
AMRO Hypotheken Groep.
NIEUWS
u i t
archievenblad
december 2008
het veld
Ui
Daxsc Tt|i Oa<i»'"»>p
■allM
Ic&ezaa i» 'K d« bult*nu*r«U ttfiArUa, daarin* d«
bloadijk la d®or««bjoir«n, Bot «baat 09 ha* ogaiblik
2> Mtl
coat* to
hagzr daa normal, Od t rijt zal zij»
toed barolkao.
Gezocht op het trefwoord 'water': een van de eerste
ANP-berichten over de Watersnoodramp in 1953 (foto
Koninklijke Bibliotheek/ANP Historisch Archief).
Gebouw De Bazel aan de Vijzelstraat: onderkomen van het
Stadsarchief Amsterdam (foto Doriann Kransberg).
december 2008
archievenblad
