0
ai
educatie en communicatie
educatie en communicatie
De leerlingen van voornamelijk
groep 8 komen naar het Drents Archief
voor Operatie Sigismund, een educatief
programma in de vorm van een adventure
waarbij de leerlingen met behulp van de
modernste technologie als speurneuzen
aan de slag gaan. Inzet vormen bronnen
uit het archief van Sigismund van Heiden
Reinestein. Doel is om de leerlingen res
pect en zorg voor erfgoed bij te brengen.
De oude kelders van het Drents
Archief zijn omgetoverd in de sfeer van
een achttiende-eeuwse salon van een ver
mogend man. Toch is aan de archiefkas
ten, opbergdozen en computers duidelijk
te zien dat je in een archief bent, in het
hier en nu. Niet in een echt depot, maar
een volledig nagemaakt depot, compleet
met draaideurkasten, lichtregelaars en
luchtvochtigheidsmeters.
Hier krijgen de kinderen te horen dat
Sigismund van Heiden Reinestein als
drost van Drenthe een belangrijk man
was. Nog belangrijker was zijn aanstel
ling als kamerheer van Willem V. De rela
tie tussen de stadhouder en Sigismund
was vriendschappelijk. Alle belangrijke
gebeurtenissen werden wel besproken en
door Sigismund in
zijn dagboeken geno
teerd. Toen Willem
naar Engeland moest
vluchten vanwege
de machtsgreep van
de patriotten, hiel
den de twee in het
geheim contact.
Tot zover is het ver
haal historisch cor
rect, terug te vinden
in het archief van
Sigismund. Voor het
spelelement heb
ben we echter iets
toegevoegd. Op het moment dat Willem
vluchtte, heeft hij Sigismund een waar
devol voorwerp toevertrouwd: zijn eigen
zegel. Sigismund noteerde in zijn dag
boek waar hij het zegel had opgeborgen,
maar dat deel van de tekst in het dagboek
ontbreekt. Waar is het zegel gebleven?
De leerlingen krijgen opdracht dit uit te
zoeken. Via vragen en opdrachten komen
ze achter het geheim en leren ze spe
lenderwijs van alles over het beheer en
behoud van archieven.
Culturele Mobiliteit
Een probleem waarmee gewerkt moest
worden, was de beperkte ruimte in de kel
ders waar het spel plaatsvindt.
Er kunnen maar 25 leerlingen
tegelijk aan de slag, terwijl de
klassen van tegenwoordig gro
ter zijn. Om dit op te lossen
zijn we een samenwerkings
verband aangegaan met het
Drents Museum. Nu kunnen
op één ochtend 50 leerlingen
het programma volgen.
Het duoprogramma wordt aan
geboden binnen het program
ma van de Culturele Mobiliteit
(Culmo) van de Provincie.
Het doel van de Culmo is om alle basis
schoolleerlingen in Drenthe de mogelijk
heid te bieden een bezoek te brengen aan
een erfgoedinstelling. Kunst Cultuur
Drenthe coördineert, de Provincie betaalt
het vervoer en de erfgoedinstellingen
maken hun eigen educatieve program
ma's, elk voor een eigen doelgroepklas.
Het programma met het Drents Museum
is een mooi samenhangend geheel waarin
de leerlingen kennismaken met het acht-
tiende-eeuwse Drenthe en zijn inwoners.
In het museum ontmoeten ze mr. van Lier
of zijn dochter Barbara, een van de eerste
Drentse dichteressen. Allebei speelden ze
een rol in de geschiedenis van Drenthe
én in het leven van Sigismund. Het pro
gramma duurt in totaal drie uur, waarbij
een klein pauzemoment ingevoegd is.
Scholen kunnen zich ook zelfstandig
aanmelden bij het archief. Dan spelen
de leerlingen alleen Operatie Sigismund.
Aanmelden kan via de website www.
drentsarchief.nl of telefonisch. Het pro
gramma staat ook vermeld op www.cul-
tuuractief.nl.
1
-+T«
Het eerste jaar zijn er ongeveer 3000
leerlingen geweest. De enquêtes die inge
vuld zijn, liegen er niet om: iedereen is
dolenthousiast, met name de docenten.
Zij zijn over het algemeen toch wel hui-
verig of het niet een 'stil
staand' programma is met
al die computers waarbij
de leerlingen niet achter
hun plek vandaan komen.
Maar al gauw komen zij en
de kinderen er achter dat
er veel gedaan moet wor
den. De computer is simpelweg de digi
tale archivaris, de opdrachtgever.
De inzet van het spel is tweeledig.
Het belangrijkste is dat de leerlingen besef
krijgen van het belang van een archief:
waarom bewaren we het en hoe bewa
ren we het? Replica's van de originele
archiefstukken vertellen deze kant van
het verhaal via opdrachten, weetjes en
onderzoekjes. Op deze manier leren de
kinderen spelenderwijs het belang van
het behoud van en het respect voor het
erfgoed. Uiteindelijk krijgen ze de origi
nelen wel te zien!
Aan de andere kant staat het spelelement
centraal: het moet wel leuk en spannend
zijn. Op deze manier nemen de leerlin
gen de zaken sneller op. En het werkt!
De combinatie van oud en nieuw brengt
de kinderen al in beroering. Het ziet er
allemaal zo spannend uit. Alleen al
de route er naar toe: via het torentje
(ingang), dwars door het gebouw langs
deuren met codes. En dan alle trappen af,
naar de diepste geheimen van het archief.
Op de vraag wat ze het leukst vinden,
komen reacties als: "De computers en de
scanners tegenover oude documenten die
bijna niet te lezen zijn." Of "dat je steeds
weggestuurd wordt om allerlei dingen op
te zoeken. En als je weer
iets goed hebt, weet je dat
je een stapje dichterbij
bent."
De spelelementen zorgen
voor veel afwisseling.
De leerlingen krijgen
opdrachten met memo
riespelletjes, ze ontcijferen oude docu
menten, werken met geheimschriften,
ze krijgen een vraag over een stamboom,
hun geografische kennis wordt getest,
enzovoort. Maar het leukste is het einde,
als de oplossing is gevonden. Dan gaan de
sirenes aan! Op zoek naar de dekenkist en
het zegel.
Na afloop is er een afsluiting. Even zitten,
napraten en kijken wat de kinderen heb
ben geleerd. Over het algemeen zijn het
losse onderdelen: een spelletje dat ze leuk
vonden, een moeilijke vraag die ze goed
hadden of juist iets wat ze helemaal niet
snapten. Maar als je verder vraagt, dan
komen ze zelf vaak bij het antwoord op de
centrale vraag: waarom en hoe bewaren
we het? De antwoorden zijn bevredigend:
'Anders raken we een stukje herinnering
kwijt van vroeger" en "heel voorzichtig en
goed opgeborgen".
Na een jaar kunnen we concluderen
dat het spel werkt en het leerdoel wordt
bereikt. Uiteraard zijn er bugs geweest,
uitval van com
puters en groepen
die het spel niet
af konden maken.
Maar dat heeft de
pret niet bedor
ven. In de zomer
hebben we samen
met de Waag
Society de laatste
zaken aangepast
en in septem
ber zijn we weer
begonnen.
Een zwak punt
van Operatie
Sigismund is dat het een beperkt spel is
voor een specifieke doelgroep. De kinde
ren maken het waarschijnlijk maar één
keer mee, maar de docenten gaan over een
aantal jaren vragen of er ook iets anders
is: voor hen is het elk jaar herhaling en
dat wordt meegenomen in de afweging
om te komen of niet. De opzet van het
spel is echter zo, dat het inhoudelijke
gedeelte naar wens aangepast kan worden.
Wij zouden in principe over een aantal
jaar de inhoud kunnen veranderen.
Is dit alles? Nee, dit smaakt juist naar
meer. Operatie Sigismund neemt ener
zijds al een voorschot op het nieuwe
publieksconcept dat het Drents Archief
wil realiseren en is anderzijds de eerste
stap in de 'archivale leerlijn' die door het
Drents Archief is opgesteld. De bedoeling
is dat leerlingen uiteindelijk driemaal in
hun schoolcarrière in contact komen met
het Drents Archief. Éénmaal op de basis
school (groep 8), éénmaal in de onder
bouw van het voortgezet onderwijs en
éénmaal in de bovenbouw. De laatste
twee programma's worden meegenomen
in de uitbreidingsplannen van het Drents
Archief. Wordt dus vervolgd.
Door Saskia Poelman
het eerste schooljaar van
In oktober 2006 stond er een uitgebreid arti
kel in het Archievenblad met de aankondi
gingvan het nieuwe educatieve programma
van het Drents Archief: Operatie Sigismund.
Nu, ruim twee jaar later, kunnen we terug
blikken op het eerste schooljaar waarin 3000
enthousiaste basisschoolleerlingen het pro
gramma hebben gespeeld.
Het spel
De oude kelders van het Drents Archief zijn omgetoverd
in de sfeer van een achttiende-eeuwse salon van Sigismund
van Heiden Reinestein (foto's Drents Archief).
Kinderen geconcentreerd aan de slag tijdens Operatie
Sigismund.
F
B
A
C
F.
R
D
STi»
F
C)
C
U
A
H T.
A. Ti.
K
L Ti
Y+T.
M +B
Een van de archiefdocumenten die bij Operatie Sigismund
worden gebruikt: een geheimschrift.
De ervaringen
en educatief programma
De archiefruimte waar kinderen als ware speurneuzen op
onderzoek gaan.
Toekomst
Het concept van Operatie Sigismund
kan door andere archieven en erf
goedinstellingen overgenomen worden.
Belangstellenden kunnen de publicatie
Operatie Sigismund. Behoud en beheer
in een digitale leeromgeving bestellen
bij het Drents Archief of downloaden
van de website. Op de site is meer
informatie over het spel te vinden, zoals
een filmpje met leerlingen uit de test
groep. Als u interesse heeft om Operatie
Sigismund te bekijken, kunt u een
afspraak maken met Saskia Poelman
in het Drents Archief (saskia.poelman@
drentsarchief.nl). Operatie Sigismund
is een samenwerkingsproject van het
Drents Archief en Waag Society. Het
project is financieel mogelijk gemaakt
door de Mondriaan Stichting, VSB Fonds
Groningen Drenthe, Provincie Drenthe,
Prins Bernhard Cultuurfonds, NOT Fonds
en Stichting Telematica Drenthe.
Saskia Poelman is medewerker educatie bij
het Drents Archief.
