Weten wat mag met materiaal uit
een digitale beeldbank
Honderden meters archief wereldwijd te zien
315.000 Bommelerwaarders online
Iloorse collega's op bezoek
nieuws uit het veld
Ruim 50.000 foto's, dia's, kaarten en
glasnegatieven en 425 strekkende meter
archiefmateriaal digitaliseren: het is een
project van ongekende schaal. Maar
Historisch Centrum Het Markiezenhof is er
samen met het bedrijf Pictura aan begon
nen. "Het is het grootste digitaliserings-
De Noorse Arkivrad (vereniging
van archivarissen) bezocht begin sep
tember ons land. De Archiefschool
verzorgde de eerste dag van dit bezoek
een overzicht van de ontwikkelingen
in het Nederlandse archiefwezen, ter
wijl op 4 september de Nederlandse
verenigingen die actief zijn in de volle
breedte van het records continuüm
zich presenteerden. Daarbij was ook
de KVAN. De derde dag stond onder
meer een ontmoeting met de redac
tie van het Archievenblad op het pro
gramma. Met de Noren is afgesproken
dat we ons zullen inzetten om geza
menlijk een project uit te werken ter
ondersteuning van collega's in een
ontwikkelingsland. Zo hopen we bij
te kunnen dragen aan het project
'Archival solidarity' van de ICA/SPA
(Section of Professional Associations).
project in Nederland. Wel meer archieven
worden gedigitaliseerd. Maar in twee jaar
tijd 10 procent van je hele collectie voor
de hele wereld beschikbaar hebben, is bij
zonder", stelt Frieke Hazendonk, hoofd
van de archiefdienst. De gemeente heeft
in totaal 4 kilometer papier in het archief.
De meest populaire 400 meter gaat digi
taal. De rest verdwijnt straks in het depot
onder het Wilhelminaveld. "Burgers kun
nen het dan nog steeds opvragen. Alleen
duurt het iets langer voordat het beschik
baar is. "Het meeste beeldmateriaal zit
inmiddels in de beeldbank. Alle originele
bronnen zijn door de vingers van de mede
werkers gegaan. Er is gecontroleerd op
schade, maar ook of de juiste gegevens zijn
opgeslagen. Tekst en beeld zitten vanaf nu
in verschillende bestanden." Een megak
lus, die medio 2009 afgerond moet zijn.
Ongeveer de helft van het werk is gedaan.
Het nieuwe digitale archief is onlangs de
lucht ingegaan. "Alle oude bestanden zijn
gewist en het nieuwe materiaal is nu op
de website van Het Markiezenhof te zien."
Niet al het materiaal is nieuw. Veel was er
al; alleen is de kwaliteit nu vele malen beter.
"En door speciale software kun je bijvoor
beeld tot in detail inzoomen op de foto's."
Ook kun je 'shoppen' op de website. Er is
een heuse webwinkel gerealiseerd. Een klant
die iets uit het archief wil bestellen, kan het
digitaal in een winkelwagentje stoppen en
vervolgens afrekenen. Van een kleine foto
tot een kaart afgedrukt op canvas. Het is
allemaal te bestellen vanuit huis.
Ter gelegenheid van het thema
jaar 'Leve het landgoed' wordt op www.
geschiedenisvanzuidholland.nl bijzon
dere aandacht aan de Zuid-Hollandse
landgoederen en buitenplaatsen besteed.
Op de website zijn interessante verhalen
en afbeeldingen te vinden die afkomstig
zijn uit de collecties van Zuid-Hollandse
archieven en andere erfgoedinstellin
gen. Zo zijn er verhalen over de Zuid-
Hollandse kastelen, over buitenplaatsen
in de zeventiende en achttiende eeuw
en over de paleizen van de Oranjes. Ook
f,a/,
wordt aandacht besteed aan het verdwij
nen van buitenplaatsen in de negentiende
en twintigste eeuw en aan de huidige situ
atie. Bijzondere afbeeldingen zijn onder
meer gravures van Paleis Honselaarsdijk,
de oranjerie van Sorghvliet (het huidige
Catshuis) en afbeeldingen uit hét acht-
tiende-eeuwse standaardwerk over tuinie
ren, geschreven door de steenrijke Leidse
buitenplaatsbezitter Pieter de la Court
van der Voort (1664-1739).
Zuid-Holland kent nog zo'n tweehonderd
historische landgoederen en buitenplaat
sen. Deze zijn cultuurhistorisch en land
schappelijk uniek en herinneren aan de
invloedrijke positie die 'de Hollanden'
economisch en bestuurlijk al eeuwenlang
innemen. Met het themajaar 'Leve het
landgoed' wil de Provincie Zuid-Holland
extra aandacht vragen voor het behoud
en beter toeristisch-recreatief gebruik
van dit erfgoed. Het Erfgoedhuis Zuid-
Holland realiseerde eerder al een reizende
tentoonstelling en een digitale folder over
dit onderwerp. Onlangs verscheen ook, in
samenwerking met Uitgeverij Watermerk,
de cultuurtoeristische uitgave Bezoek de
landgoederen en buitenplaatsen in Zuid-
Holland.
nieuws uit het veld
Mail uw nieuws naar: nieuws@kvan.nl
Dankzij de inzet van een groep
enthousiaste vrijwilligers, enkele ijve
rige vakantiewerkers en natuurlijk de
medewerkers van het streekarchief
zelf, is het indexeringsproject van alle
Bommelerwaardse bevolkingsregisters
over de periode 1810-1940 voltooid. Met
de indexering is begonnen in 2006. Het
gaat bij deze index om 202 registers met
in totaal 45.513 bladen. Het leidde tot
een index met 314.787 records (namen).
Iedereen kan nu de registers niet alleen
virtueel doorbladeren op de website van
Ontwerp Archief regeling
2008 gereed
In de Archiefregeling 2008 zijn de hui
dige ministeriële regelingen na een gron
dige herziening geïntegreerd. Deze regeling
is gebaseerd op een eerder uitgevoerde eva
luatie en de daarover ingewonnen advie
zen. Ook de Archiefregeling 2008 betreft de
duurzaamheid van - blijvend te bewaren -
archiefbescheiden, de ordening en toegan
kelijkheid daarvan en de bouw en inrich
ting van archiefruimten en archiefbewaar
plaatsen. De ontwerp-Archiefregeling is
kort geleden voor advies aan een aantal
overheidsorganisaties en bedrijven voor
gelegd. Vóór uiterlijk 1 september moes
ten deze hun reactie aan het ministerie
van OCW gegeven hebben. Na verwerking
van de adviezen gaat de Archiefregeling ter
notificatie naar de Europese Commissie in
Brussel. Daarna zal de regeling door onder
tekening en plaatsing in de Staatscourant
van kracht worden.
het Streekarchief Bommelerwaard (via
'Inzien bronnen'), maar er ook op naam
in zoeken (via 'Zoeken op naam'). Bekijk
wel even voor welke gemeente over welke
periode registers bewaard zijn gebleven
(via 'Wat is beschikbaar'), want niet van
alle (voormalige) gemeenten zijn registers
over de hele periode 1810-1940 bewaard.
Wat is er verder nog aan bevolkingsad
ministratie van vóór de invoering van de
persoonskaarten in de jaren dertig van de
vorige eeuw? Dat zijn de dienstbodenre-
gisters, de vestigingsregisters, de vertrek-
registers en de huisnummeringsregisters.
De dienstbodenregisters zijn inmiddels
deels geïntegreerd in de bevolkingsregis
ters. Als dat zo is, zijn ze al gescand en
geïndexeerd in het zojuist afgesloten pro
ject. De losse dienstbodenregisters zullen
na scanning nog geïndexeerd worden.
Het streekarchief is van plan een van eerst
komende jaren ook de andere registers te
scannen. Het indexeren ervan wordt niet
als prioriteit gezien, maar boeken zullen
dan wel op de site in te zien zijn (onder
'inzien bronnen'). Bewerking ervan is te
tijdrovend en de gegevens uit de vestigings-
en vertrekregisters komen, als het goed is
(maar dat is het niet altijd), ook voor in de
eigenlijke bevolkingsregisters. Soms zijn ze
echter erg handig om exacte vestiging en
vertrek te kunnen bepalen en om schrijf
wijzen van namen te controleren.
Zie: www.streekarchiefbommelerwaard.
nl/index.php?option=com_content&task
=view&id=274&Itemid=192
Uit recent onderzoek blijkt dat uni
versiteiten en hogescholen in het onder
wijs en onderzoek steeds vaker digitale
beeldbanken gebruiken. De digitale beel
den zijn beschikbaar via uitgevers, infor
matieproducenten of worden door de
hogeronderwijsinstellingen zelf samenge
steld. Maar angst voor schadeclaims door
oneigenlijk gebruik, kostenoverwegingen
en onleesbaarheid van bepalingen lijken
goed gebruik van digitale beeldbanken
in de weg te staan. Om dit te voorkomen
heeft SURFdirect (SURF Digitale Rechten
Expertise Community) een inventarisatie
gedaan op het terrein van beeldbanken.
Tevens adviseert SURFdirect over de juri
dische aspecten van het gebruik van digi
tale beeldbanken. Het advies over gebruik
van digitale beeldbanken omvat richtlij
nen voor mediatheken: wat mogen en
kunnen gebruikers met materiaal uit een
beeldbank doen? Dit advies is gebaseerd op
een inventarisatie bij vijftien Nederlandse
hogeronderwijsinstellingen en is gebun
deld in het rapport Digitale beeldbanken en
auteursrechten dat bestaat uit twee delen.
Deel A, 'Inventarisatie digitale beeldban
ken', is een inventarisatie van de manier
waarop verschillende instellingen in het
hoger onderwijs beeldbanken toepas
sen en wat zij doen om het materiaal
tegen oneigenlijk gebruik te beschermen.
De verschillende in gebruik zijnde beeld
bankvarianten zijn in dit onderzoek in
kaart gebracht. Uit de inventarisatie bleek
dat hogeronderwijsinstellingen beeld
banken niet optimaal gebruiken, omdat
men onzeker is over juist gebruik van het
beschikbare materiaal. Een goed overzicht
ontbrak van wat wel mag en wat niet.
Daarom verduidelijkt SURFdirect in deel
B van het advies een aantal zaken over
auteursrechten en beeldbanken, zonder
te verzanden in juridische taal. Het omvat
praktische handreikingen voor zowel
mediatheken, docenten, studenten als
hergebruikers van beeldmateriaal. Deel
B is getiteld 'Auteursrechtelijke aspecten
van digitale beeldbanken of: Wat doet een
mediatheek en (wanneer) mag dat?' en is
evenals deel A van het advies te downloa
den via de website van SURF.
oktober 2008
NIEUWS
u i
Historische kaart van Bergen op Zoom (coll. Historisch
Centrum Het Markiezenhof).
Paleis Honselaarsdijk, gravure uit 1683 (coll. Koninklijk
Huisarchief).
archievenblad
oktober 2008
net veld
Historische kaart van de Bommelerwaard.
archievenblad
