niet eeuwig is,
is voor eeuwig
MicroFormat
van
jC
IJLIf J ÉflJ<
Henk Pruntel
archiefervaring
DIGITALISEREN VAN
MicroFormat Systems, sinds 1977.
Specialist en onbetwist autoriteit
op het gebied van vereeuwiging van
documenten. Digitaal of analoog
of een combinatie van beiden.
En met documenten bedoelen we
alle denkbare dragers van beeld
en geschrift. MicroFormat werkt
uitsluitend met de modernste en
meest efficiënte technieken.
En vanzelfsprekend beschikken we
over zowel standaard als maatwerk
software voor een toegankelijke
ontsluiting van data op ieder
gewenst gebruiksniveau.
Hoogste tijd voor een afspraak
met eeuwigheidswaarde.
Bel 0252 43 21 00 of mail
naar info@microformat.nl.
documenten
tekeningen
boeken
kranten
tijdschriften
microfilm
microfiche
beeldmateriaa
dossiers
INFORMATIE ONTSLUITING
document management software
retrieval software
hosting
database ontwikkeling
datacapture OCR
dataentry
indexeren
MICROFILMSERVICE
CONSULTANCY ADVIES
MicroFormat Systems BV
Postbus 287
2160 AG Lisse
t 0252 43 21 00
www.microformat.nl
Als assistent-in-opleiding kreeg ik eind
jaren tachtig van de Universiteit Twente
de kans om te promoveren op de Brits-
Nederlandse besluitvorming in de Eerste
Wereldoorlog. Onderwerp vormde het
gedrag van de beide ministeries van bui
tenlandse zaken in Den Haag en Londen,
waarbij vooral moest worden nagegaan of
het klopte dat Nederland, hoewel het in
de Eerste Wereldoorlog neutraal was, zich
bijna moeiteloos had aangepast aan de
Britse blokkadepolitiek tegen Duitsland.
Dit aanpassingsgedrag moest uit de docu
menten blijken. Om dit te onderzoeken
verbleef ik in 1990 zes maanden in het
Public Record Office (PRO) te Londen,
dat tegenwoordig The National Archives
heet.
Ik zat eerst een half jaar in het (tegen
woordig) Nationaal Archief in Den Haag
om de stukken van Nederlandse zijde te
bestuderen. Dit viel tegen: Buitenlandse
Zaken hield in de Eerste Wereldoorlog
halsstarrig vast aan het volkenrecht en
liet de onderhandelingen over de aanvoer
van goederen over aan de Nederlandsche
Overzee Trustmaatschappij (NOT). Deze
gaf de Britten wel de garantie dat goede
ren niet direct of indirect naar Duitsland
werden door- of uitgevoerd. Je denkt
voortdurend dat je in het archief van
Buitenlandse Zaken documenten over het
hoofd hebt gezien. Maar nee, je werd er
bijna moedeloos van. Bovendien mocht
je niet meer dan drie stukken tegelijk op
je tafel hebben. Telkens hoopte ik een
document aan te treffen waaruit duide
lijk zou blijken dat Buitenlandse Zaken
had meegewerkt aan de Britse blokkade-
politiek. Hoe anders was de ervaring in
Londen.
Mijn uitvalsbasis in Londen was een
bed-and-breakfast in West-Hampstead.
Dit was een strategische plek, want
door de week kon ik van hieruit met de
trein naar het PRO in Kew Gardens en
op de zaterdagen met de metro naar de
British Library bij het British Museum.
Aanmelding bij het PRO was eenvoudig
en na een uur had ik al de eerste stuk
ken op tafel liggen. Ik vond honderden
documenten over de blokkadepolitiek,
Gelders Archief
waaronder tientallen waarin Britse diplo
maten of marineofficieren zich ergerden
aan de starre houding van Buitenlandse
Zaken. Aangezien de Nederlandse rege
ring zich formeel niet rechtstreeks met de
handel wilde bemoeien, onderhandelden
de Britten soms maandenlang met men
sen van de NOT over de stopzetting van
bijvoorbeeld de export naar Duitsland
van varkens die door Nederlandse boeren
met Amerikaanse maïs waren vetgemest.
Aangezien ik destijds niet de beschikking
had over een laptop, leek me het na een
paar weken zinvol documenten niet lan
ger helemaal over te schrijven en gebruik
CERTIFICATE
te maken van de interne kopieerdienst.
Dit was mogelijk, want ik had voor het
archiefonderzoek in Den Haag en Londen
van de Faculteit der Bestuurskunde een
toelage gekregen waar menig aio jaloers
op was.
Afgezien van het archiefonderzoek was
ook het reilen en zeilen binnen het PRO
een bijzondere ervaring. Het PRO was
allerminst saai. Zo werden de archiefdo
zen telkens opgehaald door een enigszins
gezet mannetje in een blauwe stofjas.
Voor de lunch zorgde hij voor een regel
matige aanvoer, maar na de lunch was de
loop eruit. Reden was de lunch zelf, want
voor de beste man bestond deze behalve
uit het enkele sandwiches ook uit een
pint Guinness. Maar goed, hiermee kon
rekening worden gehouden, evenals met
de snelheid waarmee je door de kleine,
eveneens gezette medewerkster van de
kantine te woord werd gestaan. De mede
werkers van het PRO waren overigens
zeer vriendelijk. Het was in 1990 een
behoorlijk warme zomer en de aircondi
tioning was een vitaal onderdeel van het
onderzoek. Toen enkele medeonderzoe
kers en ik op een morgen in Kew Gardens
uit de trein stapten, werden we opgevan
gen door medewerkers van het PRO. Zij
deelden ons mee dat het PRO die dag
gesloten was, omdat de airconditioning
het had laten afweten. We konden ons
dus de voetreis van het station naar het
PRO besparen!
Mijn ervaring met het PRO van destijds
komt overeen met de titel van mijn dis
sertatie: Bereiken wat mogelijk is. Dit was
het devies van de Britse regering in de
onderhandelingen met de Nederlandse
autoriteiten en zakenwereld en dat werd
destijds ook mijn motto in het doorploe
gen van de Britse archieven. Denkt u zich
eens een wereld in zonder laptop en dan
weet u wat ik bedoel.
Alles wat
waardeloos.
C.S. Lewis 1898-1963
.Alles?
archiefervann
\(e.tlu UndmütnAiÜu Exmlftw Cctimtuüm of tl*
UETHERLM1D OVERSEA TRU5ICG*\BM1Y
having tcgttlcced office live Hague, llslKcrlandi
cï iW'M -a-s-ïi-iv certify herewith, that w-w-m-wsjo
ftteamer-
owrwd by-
enlisted in the registers of the eforeMut Company
and entitled to carry the Companies signalunder
the rules and regulations of the- Compaiiy.
The Encidht Committee of the
1 lethcrLmd Oversea Trustcompanv
o Chairman
The Hague Secretary
Voorgedrukt formulier waarmee de handel in overzeese
goederen door de NOT werd gecertificeerd. Afkomstig
uit Public Record Office, Foreign office 382, Blockade
Series, 205.
Henk Pruntel is als wetenschappelijk onderzoeker
verbonden aan Nieuw Land te Lelystad.
maart 2008
archievenblad
