e c e n s i e s
gnalemente
Boeken uit het Michiel de
Willem van der Ham, Verover mij dat land. Lely en de luiderzeewerken
literatuur
SSlï WfPPMHRQiS
literatuur
A.Th. van Deursen, J.R. Bruijn en
j.E. Korteweg,
De Admiraal. De wereld van Michiel
Adriaenszoon de Ruyter
Veronica Frenks,
De wereld van Michiel de Ruyter
Ronald Prud'homme van Reine,
Rechterhand van Nederland. Biografie
van Michiel Adriaenszoon de Ruyter
L. Koelmans,
Michiel de Ruyter in eigen woorden
Jack Staller en Graddy Boven,
De Admiraal
Adri P. van Vliet,
'Een vriendelijcke groetenisse'. Brieven
van het thuisfront aan de vloot van
De Ruyter (1664-1665)
Henk den Heijer,
De geschiedenis van de WIC
41
Het afgelopen jaar was onder meer het
'Michiel de Ruyter-jaar', omdat het toen
400 jaar geleden was dat onze beroemd
ste vlootvoogd in Vlissingen werd gebo
ren. Manifestaties, tentoonstellingen,
lezingen, spelletjes, puzzels, televisiepro
gramma's en dvd's en een ware vloedgolf
aan publicaties werden in het kader van
dit herdenkingsjaar over ons uitgestort.
Zelfs een aflevering van de Donald Duck
was aan Michiel de Ruyter ('Michiel de
Snuyter') gewijd. Het Nederlands Instituut
voor Militaire Historie bracht een speciale
leeswijzer uit met meer dan dertig boekti
tels die met De Ruyter te maken hebben.
We behandelen hier slechts enkele titels,
die naar ons idee tot de belangrijkste
publicaties van het afgelopen jaar over
Michiel de Ruyter behoren.
Allereerst is daar natuurlijk de 'Nationale
Herdenkingsuitgave' De Admiraal. De
wereld van Michiel Adriaenszoon de Ruyter.
Dit boek verscheen in nauwe samenwer
king met de Stichting 400 jaar Michiel
de Ruyter. De emeritus-hoogleraren
A.Th. van Deursen en J.R. Bruijn zorg
den voor een breed opgezet, gedegen
werkstuk. Dit kloeke boek - het is opval
lend dat veel boeken over de Admiraal
in groot formaat verschenen - werd op
23 maart 2007 in aanwezigheid van
koningin Beatrix gepresenteerd bij de
officiële opening van het Michiel de
Ruyter-jaar in Vlissingen. Centraal staat
De Ruyter als persoon. Hij wordt geplaatst
in het licht van zijn tijd ('Nederland: Een
maritiem land in de zeventiende eeuw').
Ook herinneringen aan en herdenkingen
van De Ruyter komen aan bod, tot sche
pen met zijn naam en aan hem gewijde
postzegels aan toe. Het gebonden boek is
bijzonder rijk en fraai geïllustreerd.
Een vergelijkbare titel heeft het boek van
Veronica Frenks: De wereld van Michiel de
Ruyter. Frenks was werkzaam als gastcon
servator bij het maritieme museum (het
MuZEEum) te Vlissingen. Dit boek ver
scheen bij de tentoonstelling, die door
haar werd ingericht. Het is geen catalo
gus, maar een publieksboek. Ook Frenks
plaatst De Ruyter in het licht van zijn
tijd. In korte hoofdstukken gaat ze in op
Vlissingen en Zeeland in de zeventiende
eeuw, maar ook op de ontdekking van de
wereld in brede zin (van botanie en schel-
penkunde tot aan zeeschilderkunst).
Michiel de Ruyter op 59-jarige leeftijd. Geschilderd por
tret door Ferdinand Bol na de Vierdaagse Veldslag in 1666
(coll. Nederlands Scheepvaartmuseum).
Wat moeten we over de bekende biografie
van Ronald Prud'homme van Reine nog
zeggen? Zijn Rechterhand van Nederland.
Biografte van Michiel Adraenszoon de
Ruyter werd ter gelegenheid van het
De Ruyter-jaar vermeerderd heruitgege
ven. Het is ontegenzeggelijk het meest
omvangrijke boek over De Ruyter (424
blz.). Deze vijfde druk verscheen in een
goedkope paperbackeditie in februari
2007. Ten opzichte van de eerdere druk
ken is het boek uitgebreid met enkele
door de auteur ontdekte onbekende brie
ven van De Ruyter, die zich in familiebe
zit bevinden, en met kleurenafbeeldingen
van schilderijen en voorwerpen uit de
collectie van het Rijksmuseum.
Hierbij sluit het boekje Michiel de Ruyter
in eigen woorden mooi aan. L. Koelmans
verzamelde hierin eigen teksten van
De Ruyter uit zijn gehele carrière. Het oud
ste stuk dateert uit 1633, toen Michiel als
26-jarige stuurman op een walvisvaarder
voer. Heel persoonlijk zijn de teksten van
De Ruyter overigens vrijwel nooit. Het gaat
toch vooral over zijn werk. Ook is er wei
nig Zeeuws dialect in zijn aantekeningen
te bespeuren. Merkwaardig is dat de auteur
de vindplaatsen van de gebruikte bronnen
niet vermeld, maar daarvoor verwijst naar
een publicatie van zijn hand uit 1959.
Van geheel andere orde is het boek
De Admiraal van Jack Staller en Graddy
Boven. Het betreft hier een getekende
biografie. Geen stripverhaal in de eigen
lijke zin van het woord, maar een boek
met tekeningen in kleur en zwart-wit
(van de hand van Jack Staller) met bij
behorende teksten door Graddy Boven.
Het boek is filmisch opgezet en opent
met een scène waarin we de vloot van De
Ruyter bij Sicilië in 1676 zien. We lezen
over zijn twijfels over deze expeditie, we
zien de strijd met de Fransen losbranden
en de admiraal verwond worden. Dan
volgt een flashback naar zijn jeugd. Zijn
leven wordt chronologisch behandeld,
waarbij we af en toe weer terugkeren naar
1676. Het boek eindigt met De Ruyters
overlijden. Een leuk initiatief, dit ori
ginele en fraaie boek. Ook deze uitgave
kwam tot stand in samenwerking met de
Stichting 400 jaar Michiel de Ruyter en
werd door deze stichting uitverkoren als
het 'officiële De Ruyter familieboek'.
Voor archivarissen is wellicht het boek
van Adri van Vliet, 'Een vriendelijcke groe-
tenisse', het meest interessant. Maritiem
historicus en archivaris Van Vliet verza
melde een groot aantal brieven gericht aan
opvarenden van de vloot van De Ruyter.
Hij vond deze brieven in de National
Archives te Londen. De Engelsen namen
bij de verovering van een schip letterlijk
alles in beslag, dus ook de papieren die
zich aan boord bevonden. En die hebben
ze altijd goed bewaard. Zodoende liggen er
duizenden brieven en andere documenten
van en aan opvarenden van Nederlandse
schepen in Engeland. Roelof van Gelder
publiceerde geregeld zeventiende- en
achttiende-eeuwse brieven uit deze col
lectie (de zogeheten Sailing Letters) in de
bijlage (M) van NRC-Handelsblad. Adri van
februari 2008
archievenblad
Vliet bracht 97 brieven uit 1664 bijeen.
De Ruyters schepen bevonden zich in dat
jaar in de Middellandse Zee ter bestrijding
van de Barbarijse zeerovers. Daarvandaan
stuurden de Staten de vloot naar Afrika
en Amerika om de Engelse agressie tegen
de WIC te bestrijden. Van Vliet gaat in
zijn boek in op de tochten van de vloot
van De Ruyter in 1664-1665 en op het
begrip sailing letters en op de inhoud van
de brieven. Vervolgens worden de 97 brie
ven, per schip geordend, integraal gepu
bliceerd, waarbij telkens een reproductie
van de originele tekst op de linkerbladzij
de en een transcriptie op de rechterblad
zijde is opgenomen. Het betreft hier dus
brieven van het thuisfront (echtgenotes,
familieleden) aan de opvarenden, die hun
doel echter nooit hebben bereikt, omdat
de Engelsen het koopvaardijschip waar
mee ze werden vervoerd in beslag namen.
De brieven geven een goed beeld van zee
lieden en hun families in de zeventiende
eeuw. Aardige bijkomstigheid is dat ze
heel goed gebruikt kunnen worden voor
lessen of cursussen paleografie.
Ten slotte nog een wat vreemde eend in de
bijt, te weten De geschiedenis van de WIC
door Henk den Heij er. Het betreft hier
een ietwat bijgewerkte en van vele nieu
we (kleuren)illustraties - zoals het schil
derij van schepen van de Middelburgsche
Commercie Compagnie op blz. 173-174
- voorziene heruitgave op groot formaat
van het standaardwerk over de WIC. Op
het omslag en in het boek vinden een
portret van Michiel de Ruyter, waardoor
ook deze uitgave meevaart met de publi
caties in het kader van het Michiel de
Ruyter-jaar.
Uitgeverij van Wijnen (Franeker, 2007)
ISBN 978 90 5194 282 8, 184 blz., 29,50.
De Walburg Pers (Zutphen, 2007)
ISBN 978 90 5730 407 1, 96 blz., 19,95.
De Arbeiderspers (Amsterdam/Antwerpen,
2007 (5e uitgebreide druk, ie druk 1996))
ISBN 978 90 295 6459 5, 424 blz., 12,50.
Uitgeverij Van Wijnen (Franeker, 2007)
ISBN 978 90 5194 290 3, 95 blz., 14,90.
Uitgeverij Aprilis (Zaltbommel, 2007)
ISBN 978 90 5994 127 4, [niet gepagineerd]
29,00.
Uitgeverij Van Wijnen (Franeker, 2007)
ISBN 978 90 5194 291 0, 392 blz., 49,50.
De Walburg Pers (Zutphen, 2007 (3e gewij
zigde druk, ie druk 1994))
ISBN 978 90 5730 478 1, 208 blz., 29,95.
Peter Sijnke, onder meer conservator stedelijke collec
ties Middelburg bij het Zeeuws Archief
Boom (Amsterdam, 2007) ISBN 978 90
8506 437 4, 430 blz., 39,50.
Ter gelegenheid van het 75-jarig
bestaan van de Afsluitdijk is in 2007
het boek Verover mij dat land, een bio
grafie van ir. Cornells Lely, uitgekomen.
De auteur heeft het leven van Lely
beschreven als ingenieur, minister, par
lementariër, gemeenteraadslid, gouver
neur van Suriname, wethouder en lid van
Provinciale Staten.
Lely is beroemd geworden vanwege
het door hem opgestelde plan voor
de afsluiting van de Zuiderzee en de
inpoldering van de Wieringermeer, de
Noordoostpolder en Flevoland. Een plan
dat hij in 1918 als minister van Waterstaat
door het parlement loodste. Uit de bio
grafie blijkt echter dat Lely ook op andere
terreinen veel voor Nederland heeft bete
kend, bijvoorbeeld bij de ontwikkeling
van ons wegenstelsel. Het boek is voor
zien van vele prachtige illustraties en lees-
katernen die extra informatie geven.
Verover mij dat land is een groots boek over
een groot man. Het is een echte aanrader,
niet alleen voor degenen die meer willen
weten over het Zuiderzeeproject, maar
ook voor hen die een vollediger beeld wil
len krijgen van het Nederland van de late
negentiende en vroege twintigste eeuw.
VEROVER Ml) DAT LAND
Dit was een periode waarin de fundamen
ten voor het moderne Nederland werden
gelegd, en de auteur toont op overtuigen
de wijze aan dat Lely hierbij een cruciale
rol heeft gespeeld.
Caroline Hoek, biliothecaris
Erfgoedcentrum in Lelystad
bij Nieuw Land
februari 2008
archievenblad
