Oude stukken in neostijl
I
BBOMEFA
Archief
van de
e eeuw
a.
Een vroeg voorbeeld van rijksarchiefbouw
in 's-Hertogenbosch
uHq Erfqoed beter beheerd
E2S9 um
Q. A
Onder impuls van de energieke
referendaris van de afdeling Kunsten en
Wetenschappen van het departement
van Binnenlandse Zaken, Victor de Stuers
(1843-1916), werden eind negentiende
eeuw geleidelijk alle provinciale archie
ven omgezet in rijksarchieven in de pro
vincie. Zowel principiële ais beheerskun-
dige opvattingen speelden hierbij een
rol. Het rijk was van mening dat de oude
archieven rijkseigendom waren en dat de
archiefzorg van provinciewege nogal te
wensen overliet, zodat het rijk nogal eens
financieel te hulp moest schieten.1
De situatie in de provincie Noord-
Brabant kan als voorbeeld gelden. Als
een van de laatste provincies was deze in
1860 overgegaan tot de aanstelling van
een provinciaal archivaris. De archie
ven waren in de jaren zestig en zeven
tig ondergebracht in
'vier localen op de
eerste verdieping van
het gebouw, waarin
de bureaux van het
provinciaal gouverne
ment zijn gevestigd.'
Een ander gedeelte
bevond zich op de zol
ders van dat gebouw.
De situatie was slecht
uit het oogpunt van beheer en raadple
ging. Enig personeelslid was provinciaal
archivaris E. van Zinnicq Bergmann, die
deze functie uitoefende naast zijn advo
catenpraktijk en waarvan De Stuers in
1876 opmerkte dat hij 'niets of niet veel
uitvoert'. Van Zinnicq Bergmann wees in
zijn verslag over 1877 op de noodzaak
om tot verbetering van de huisvesting
van de archieven te komen. Met het oog
daarop kocht het provinciaal bestuur
naast de provinciale griffie gelegen pan
den op. De nieuwe opzet van het archief
wezen heeft de komst van een eigen
kantoor en depot voor het Rijksarchief
in Noord-Brabant bevorderd. Het provin
ciaal bestuur achtte het oud provinciaal
archief van te geringe omvang en belang
om dat op kostbare wijze op te zetten als
in andere provincies, maar de minister
oordeelde anders.
Op 1 maart 1880 werd mr. C.C.N.
Krom (1855-1885) als eerste rijksar
chivaris van Noord-Brabant benoemd.
De archieven werden door hem "voor een
groot gedeelte in een tamelijk verwaar
loosden toestand aangetroffen", maar hij
ging direct energiek aan de slag met het
in rekken plaatsen, ordenen en inventa
riseren. Hij zag de vervaardiging van een
doelmatig gebouw als de voornaamste
maatregel in het belang van het archief
en achtte 'Periculum in mora'. In januari
1881 kon Krom met voldoening melden
dat de nieuwe huisvesting aanstaande was,
gezien de bezoeken van rijksbouwkundige
J. van Lokhorst en de voor nieuwbouw
uitgetrokken post van 10.000 gulden op
de Staatsbegroting. Het is een aardige
bijkomstigheid dat in het kader van de
nieuwbouw tijdelijk archiefstukken moes
ten worden ondergebracht op de zolders
van de 'Citadel Papenbril', sinds 1985 de
nieuwe huisvesting van het Rijksarchief
in Noord-Brabant (thans BHIC).2
In de jaren 1881-1883 verrees het nieuwe
archiefgebouw aan de Waterstraat. Het
is uitgevoerd in baksteen in een meng
vorm van neogotiek en neorenaissance.
Bijzonder is de inwendige constructie door
middel van het 'zelfdragend ijzerskelet',
dat onder meer als voorbeeld gold voor
het latere door Van Lokhorst in staal uitge
voerde skelet in het Algemeen Rijksarchief
in Den Haag (1895). Het Bossche rijks
archief werd uitgevoerd door aannemer
Jean van Groenendael uit Loosduinen
voor de som van 57.000 gulden. Het
nieuwe gebouw bleek spoedig te klein en
werd reeds in de jaren 1887-1889 uitge
breid met een zij- en achterdepot, even
eens ontworpen door Van Lokhorst. Sinds
2000 is in het gebouw onder meer het
Provinciaal Depot voor Bodemvondsten
gevestigd, ook een soort van archief. Maar
de oorspronkelijke functie blijft herken
baar aan het opschrift 'RIJKSARCHIEVEN'
boven de hoofdingang.3
41
Zoeken
BROCHURES
Bomefa kent u waarschijnlijk al als leverancier van
(archief)kasten. De flexibiliteit van ons archiefsysteem
is echter ook uitermate geschikt voor het invullen van
totaalconcepten op het gebied van archiefinrichting.
We zoeken, passen en meten net zo lang tot de
puzzel compleet is, want Bomefa heeft professionele
antwoorden op vragen waar u niet omheen kunt.
Moderne gebouwen vragen om moderne archieven, waarbij
flexibiliteit van de archiefindeling voorop staat. Een goed voorbeeld
is het Nederlands Instituut voor Beeld en Celuid te Hilversum,
waar veel uiteenlopende materialen overzichtelijk en veilig
opgeslagen moeten worden. Door maatwerkoplossingen te bieden
was Bomefa in staat de juiste archiefoplossingen te vinden. Oud en
nieuw zijn nu gebundeld in één gebouw en in één modern archief.
v.bomefa.nl 038 337 04 44
www.pictura-im
HOME
ONS BEDRIJF
PROJECTEN
WEBSITES
NIEUWS
DEMO'S
BROCHURES
CONTACT
VACATURES
PRODUCTEN
ADVIES
DIGITALISERING
DATABEHEER
WEBSITES
HOSTING E-DEPOT
PRINTING
GLASMUSEUM TOONT GEHELE
COLLECTIE
Voortvarend is in samenwerking met het
-tÓNdo gehele collectie
ontwerptekeningen, negatieven, en
catalogi van ttó giasfa&riiif Leerdam
gedigitaliseerd op de website
fgeplaatst Oe glaKollectlej is
I gotolOfl'afee'd. vrijwilliger* hebben
LAATSTE NIEUWS
Wandelen door het Stadhuis
Leeuwarden
Een nieuwe kijk op de Beeldbank
Amsterdam
De Goudstikker collectie opnieuw
gepresenteerd
WebSite museum Pier Pander on-lme
Rl|ksarchief België combineert EAD met
ABS Archeion
BEDRIJFSFILM
VACATURES
Programmeur
Datamanager
Project- en logistiek manager
Directie-assistent P&O medewerker
Fotograaf
Productiemedewerker digitalisering
Meer informaoe
DIGITALISEREN, BEHEREN,
PUBLICEREN
Pictura heeft één doel voor ogen: de
erfgoedsector (archieven, musea,
bibliotheken, etc.) op een professionele
manier hun collecties helpen ontsluiten.
Met twee constanten: hoge kwaliteit voor
een lage prijs.
Leesverder
ISO 9001:2000
M
n
oM
archieven en moderne monumenten
Door Jac. Biemans
Het gebouw van het voormalige Rijksarchief
in Noord-Brabant aan de Waterstraat 20
te 's-Hertogenbosch geldt als een van de
vroegste voorbeelden van rijksarchiefbouw
in ons land. Het in de jaren 1881-1883 tot
stand gekomen oorspronkelijke gebouw,
ontworpen door de rijksbouwkundige voor
schoolgebouwen J. van Lokhorst (1878-
1906), is een exponent van de gewijzigde
omstandigheden in het Nederlandse archief
wezen rond 1900.
Het Rijksarchief in Noord-Brabant aan de Waterstraat in
's-Hertogenbosch. Opname van Fotobureau Het Zuiden,
1938 (coil. Stadsarchief 's-Hertogenbosch).
Slechte situatie
Doelmatig gebouw
Interieurfoto genomen tijdens een verbouwing in 1933.
Op de stoelen de initialen van het Rijksarchief in Noord-
Brabant (coll. Stadsarchief 's-Hertogenbosch).
Noten
J.A.M.Y. Bos-Rops en M. Bruggeman, Archief-
wijzer. Handleiding voor het gebruik van archie
ven in Nederland (Muiderberg 1987) 17-19.
2. Verslagen omtrent 's-Rijks Oude Archieven
(VROA), 1877, 1878, 1879 en 1880. Zie ook:
J.P.A. Coopmans, 'De spectaculaire start
van het Rijksarchief in Noord-Brabant', in:
Nederlands Archievenblad 85 (1981), 149-166.
3. Uit de beschrijving van de Rijksdienst
voor de Monumentenzorg, geciteerd in de
Bossche encyclopedie op de website
www.kringvrienden.nl
Jac. Biemans is als medewerker Educatie en
Public Relations verbonden aan het Stadsarchief
's-Hertogenbosch en is daarnaast redacteur van het
Archievenblad.
september 2007
archievenblad
