Exhibits verbeelden
restauratie in hdNationaal Archief
educatie en communicatie
educatie en communicatie
dossiers en boeken, daterend van de twaalfde
tot de eenentwintigste eeuw, voor de eeuwig
heid bewaart. Hoe de restaurator een scheur in
een zeventiende-eeuwse kaart repareert. Wat
het Nationaal Archief doet met acetaatnegatie
ven die verschrompelen. Wat een aanvezelstraat
is. Speciaal voor de rondleidingen en andere
publieksactiviteiten zijn over dit soort onder
werpen drie meubels of exhibits ontwikkeld.
Deze meubels konden worden gemaakt omdat
het restauratieatelier in 2004 geheel is verbouwd
en heringericht. Het restauratieatelier van het
Nationaal Archief, ingericht rond 1980, was hard
toe aan een opknapbeurt. Het meubilair voldeed
niet meer en door verandering van werkzaam
heden was het atelier niet meer efficiënt inge
richt. Het gebrek aan goede bergruimte maakte
het atelier tevens rommelig. Van een sombere
en stoffige ruimte is het atelier geworden tot een
frisse en prettig ingerichte werkplek. De verbou
wing is gerealiseerd in samenwerking met een
interieurontwerper, een architect en een instal
latieadviseur. Uitgangspunt bij de herinrichting
van het atelier was het hergebruik van het vrij
nieuwe en fraaie meubilair van het voormalige
Rijksarchief in Limburg. Het restauratieatelier is
nu een 'state-of-the-art' expertisecentrum met
de nieuwste apparatuur en technieken. Maar al
in de allereerste schetsen voor het aangepaste
atelier werd tevens rekening gehouden met vol
doende ruimte voor de ontvangst van publieks
groepen.
en voorbeelden te kunnen kiezen. Op termijn
moet de inhoud kunnen worden gewijzigd.
Een of meer meubels zijn mobiel.
Voor de uitgangspunten, de inhoudelijke keuzes
en de handleiding voor de rondleiders is dank
baar gebruik gemaakt van de vragen en opmer
kingen van bezoekers tijdens bezoeken aan het
restauratieatelier.
Voor de opdracht heeft het Nationaal
Archief drie bureaus gevraagd een schets
ontwerp te maken. Het ontwerp
van Kinkorn uit Tilburg kreeg
uiteindelijk de voorkeur.
Het bureau ontwierp drie
unieke, mobiele meu
bels met legio moge
lijkheden en een grote
variatie aan presenta
tiemiddelen. De bouw
van de meubels was
in handen van Karma
Design in Breda.
In de hoge 'restauratie-
kar
touchscreen geïnstalleerd
waarop vijf filmpjes van ver
schillende restauratieprocessen
getoond kunnen worden. Alle zon
der geluid en tekst, zodat de rondleider de regie
houdt, het verhaal kan vertellen en direct vra
gen van bezoekers kan beantwoorden. Een van
de filmpjes, die gemaakt zijn door Nota Bene in
Tilburg, leert de bezoeker dat een aanvezelstraat
een speciale papiermachine met een lopende
band is waarop gaten in papieren documenten
worden gevuld. Aan de andere zijde van de kar
zijn op grote dia's voorbeelden te zien van 'Voor
■<&r'
V <v A
is een 66 cm breed V <>-
en na restauratie'.
In de ronde 'schadekar' tonen
grote dia's enkele schadebren-
gers, zoals ijzergallusinkt, het
zilvervisje en de mens. In de
ronde uitschuifbare vitrinebak-
ken liggen schokkende voor
beelden van aangetaste docu
menten en boeken.
De 'onderzoekskar' biedt de
meeste mogelijkheden: lades
met stukjes leer en perkament,
rollen van diverse soorten
papier, zuurproeven, kweek
jes van schimmels, hout- en
lompenpulp, insectenlokkers,
UV licht en dergelijke. Aan
de hand van deze kar wordt
getoond welke onderzoeken de medewerkers
van de afdeling moeten uitvoeren om schades
te kunnen bepalen, voorkomen en herstellen.
Bezoekers kunnen ook zelf aan de slag. Zij kun
nen bijvoorbeeld met een loepje herkennen of
een stuk leer of perkament van een geit of een
kalf is gemaakt. Na afloop van het bezoek aan
het atelier ontvangt iedereen een kaartje met een
URL naar de website van het Nationaal Archief,
waarop beschreven is hoe zij hun eigen docu
menten en foto's op een juiste manier kunnen
bewaren.
I Naast de geslaagde
vertaling van inhoud naar
praktische toepassingen,
sluiten de meubels goed
aan bij de vormgeving van
het atelier. Ze worden nu
nog voornamelijk bij rond
leidingen ingezet, maar de
meubels zijn ook bedoeld voor
workshops met scholen en ander
algemeen publiek, ook op plaatsen buiten
het atelier. Bij alle activiteiten blijft het echter
van belang dat de kennis en de klantvriendelijk
heid van de rondleiders het verhaal dragen.
Voorheen leidden de restauratoren groepen
rond op het atelier. Een restauratie- of conserve-
ringsproces is echter niet altijd te onderbreken.
Bovendien worden er vaak geen concrete hande
lingen uitgevoerd. Daarom is ervoor gekozen de
rondleiders uitleg te laten geven op het atelier
aan de hand van de meubels. De belangrijkste
uitgangspunten bij de ontwikkeling van deze
meubels waren:
De exhibits behandelen de thema's 'schade',
'conservering/restauratie' en 'materiaal/onder
zoek'.
De exhibits ondersteunen en verbeelden het
verhaal van de rondleider.
De exhibits bieden ruimte aan vijftien perso
nen die proefjes kunnen doen en materialen
kunnen zien, voelen en ruiken.
De exhibits tonen concrete en sprekende voor
beelden over conservering en restauratie, met
mogelijkheden tot interactie en ruime variatie
aan overdrachtsmiddelen.
De rondleiders moeten de mogelijkheid heb
ben om uit een ruime hoeveelheid informatie
Het Nationaal Archief ontplooit in toe
nemende mate activiteiten voor het brede, in
geschiedenis geïnteresseerde publiek. Er worden
bijvoorbeeld tijdelijke tentoonstellingen geor
ganiseerd met externe partners als de Kunsthal,
het Fotomuseum Den Haag en Artis, maar ook
worden populair-wetenschappelijke publicaties
uitgegeven en culturele activiteiten geprogram
meerd. Daarnaast wil het Nationaal Archief
belangstellenden een kijkje achter de schermen
bieden. Veel mensen zijn erg nieuwsgierig naar
wat zich allemaal in de depots bevindt, hoe de
archieven zijn opgeslagen en welke werkzaam
heden daarbij horen. Om aan die nieuwsgierig
heid tegemoet te komen heeft het Nationaal
Archief algemene rondleidingen opgezet die
de bezoeker meenemen langs 'de weg van het
archiefstuk'. Vanuit de studiezaal gaat de route
naar de depots en via het restauratieatelier naar
de topstukkententoonstelling 'De Verdieping
van Nederland'. Vorig jaar zijn acht rondleiders
speciaal hiervoor opgeleid.
Een bezoek aan het restauratieatelier is een
van de favoriete onderdelen van de rondleiding.
Veel mensen willen weten hoe je honderd kilo
meter aan papier, foto's, kaarten, documenten,
archievenblad
archievenblad
44^
Algemene rondleidingen in het
Nationaal Archief, waarin een
bezoek aan het atelier is opge
nomen, kunnen geboekt worden
via het afsprakenbureau en
kosten 65,= voor een groep.
Mail naar: afsprakenbureau@
nationaalarchief.nl of bel via
(070) 331 54 00. Kijk ook op:
www.nationaalarchief.ni.
De schadekar (foto Kinkorn,Tilburg).
De restauratiekar (foto Kinkorn,Tilburg)
Multifunctioneel
-•
V>
'-A, y. v
5,
C\
A a\
- y
°y y
V
0
De mens als schadebrenger
(foto Jan Zweerts).
Workshops
Astrid Hertog is senior medewerker presentatie en projectlei
der van de exhibits. Liesbeth Keijser is senior medewerker res
tauratie en conservering en projectleider herinrichting van het
atelier en inhoudelijk verantwoordelijk voor de exhibits.
Studenten geschiedenis determineren
stukjes leer en perkament bij de 'onder
zoekskar' (foto Nationaal Archief, Den
Haag).
Door Astrid Hertog en Liesbeth Keijser
Uitgangspunten
Begin 2007 kreeg het restauratieatelier van het
Nationaal Archief in Den Haag drie mobiele 'exhi
bits'. Deze meubels vergroten de mogelijkheden
voor de publieksbegeleiding en worden gebruikt
bij rondleidingen en workshops in het atelier,
maar ook bij presentaties op andere plekken in het
gebouw of daarbuiten.
Restauratieatelier
