KVAN nieuws
koninklijke vereniging van archivarissen in nederland
KVAN Nieuws
Bureau KVAN
Redactie Archievenblad
en (voor de derde maal) diefstal
Diefstal van archiefstukken is de laatste tijd
helaas weer een actueel thema. Het Archief
forum kwam in één maand tijd tot een hele
lijst. Oostenrijkse documenten, die op eBay te
koop worden aangeboden, brieven van Greta
Garbo geroofd uit het Zweedse Nationaal
Archief, voor 10.000 euro aan documenten ont
vreemd uit een Duits archief, 165 documenten
uit de Amerikaanse burgeroorlog te koop aan
boden op eBay, tekeningen gestolen uit het
Russische staatsarchief voor literatuur en kunst.
En wie nog meer over spectaculaire gevallen
van diefstal wil lezen, kan op het Archiefforum
terecht voor het rapport dat H. Boriak in 2006
presenteerde op het Europese archiefcongres in
Warschau of op de site www.maphistory.info/
theftlinks.html.
Zoals in een eerdere Zaak al is aangetoond, is
het vanwege juridische voetangels en klemmen
vaak moeilijk om gestolen archiefstukken weer
terug te krijgen in het archief waaruit ze zijn
verdwenen. Dus geldt uitdrukkelijk: voorko
men is beter dan genezen. De nadruk moet lig
gen op preventie. Hoe ga je als archivaris om
met de stukken? Hoe maak je het een dief zo
moeilijk mogelijk? Op het Archiefforum is een
begin gemaakt met een lijst van aanbevelingen
voor beveiliging. Die is op het moment dat deze
Zaak wordt geschreven gevorderd tot zeven
punten. Grotendeels praktisch van aard. Zoals
tips voor de uitgifte en inname van stukken in
de studiezaal: stukken tellen of bij grote hoe
veelheden wegen bij uitgifte en inname, terug
gebrachte stukken wegzetten op een plaats waar
niemand bij kan en een uniforme en eenduidi
ge uitleenadministratie bijhouden. En aanbeve
lingen die betrekking hebben op de mensen.
Zoals legitimatie bij elk archiefbezoek (wat jam
mer nu dat het systeem waarbij dat automa
tisch geregeld was, de landelijke archiefkaart,
juist dit jaar in onbruik is geraakt). Een aanbe
veling aan DIV-medewerkers om er op te letten
dat gebruikers geen stukken uit een dossier
halen en geen dossiers aan derden geven.
En het advies een einde te maken aan de cul
tuur van verworven rechten van bepaalde
bezoekers ('ons kent ons').
Aan deze twee invalshoeken zou ik er nog twee
willen toevoegen. Een over mensen, de andere
over de stukken. Beide in de categorie 'de kat
niet op het spek binden'. Het is opvallend dat
alle adviezen gericht zijn op de archiefbezoe
kers. Het lijkt wel alsof archiefmedewerkers zelf
100% te vertrouwen zijn. Terwijl de praktijk
toch echt anders is. Boriak stelt zelfs, waar
schijnlijk op basis van ervaringen in zijn land
Oekraïne, dat het kenmerkende verschil tussen
diefstal uit musea en bibliotheken en diefstal
uit archieven is, dat er in het laatste geval vrij
wel altijd een insider bij betrokken is. De Duitse
archiefdiefstal werd gepleegd door een gedeti
neerde, die als hulpkracht in het archief werkte.
In de Verenigde Staten was het een stagiair.
En het aantal gevallen in Nederland waarbij
eigen medewerkers bij diefstal en verkoop
betrokken zijn, is groter dan we willen toege
ven. Ik zou pleiten voor een gezond wantrou
wen (en bijbehorende maatregelen), niet alleen
tegenover gebruikers, maar tegenover iedereen
die met archieven in aanraking komt. Verder
lijkt het me verstandig om het risico van
archiefdiefstal niet te vergoten door een prijs
kaartje aan stukken te hangen. Zoals dat
gebeurde in het tv-programma Tussen Kunst en
Kitsch waar brieven van prins Alexander, de
zoon van koning Willem III, door een 'deskun
dige' - gelukkig geen archivaris - werden
getaxeerd op 300 of 400 euro per stuk.
De beroepscode gaat er vanuit dat de professio
nele archivaris bij de beveiliging van de stukken
handelt volgens de principes van de archivis
tiek (art. 2). Hij hoort geen documenten van
twijfelachtige herkomst te verwerven, omdat
dat illegale handel in de hand kan werken.
In geval van diefstal is samenwerking met ande
re archivarissen en met de opsporingsdiensten
geboden (art. 4). En hij mag zelf geen archiefbe
scheiden verzamelen, noch deel hebben aan de
handel in archiefbescheiden (art. 8). Internatio
naal werken archivarissen binnen de Europese
Unie gezamenlijk aan maatregelen om het risi
co van archiefdiefstal in te perken. Wordt onge
twijfeld vervolgd.
40
KVAN nieuws
koninklijke vereniging van archivarissen in nederland
p
Voor het Voetlicht:
Jan van den Broek, oud
gemeentearchivaris
Jan Frans Joseph van den Broek is
op 1 december 1945 geboren in
's-Hertogenbosch. Zijn ouders kwamen
oorspronkelijk uit West-Brabant. Na de
lagere school ging hij naar het Sint-
Janslyceum en maakte hier het gymnasi
um af. In 1964 volgde de studie klassieke
talen in Nijmegen. Drie jaar later had hij
zijn kandidaatsexamen achter de rug en
in 1969 sloot hij zijn studie af met een
doctoraalscriptie over de filosofie van de
late Stoa. Een loopbaan als docent klas
siek talen lag voor de hand, maar de
Mammoetwet gooide behoorlijk roet in
het eten. Het lespakket Latijn en Grieks
werd behoorlijk ingekrompen.
Zijn eerste contact met het archiefwezen
was direct na zijn studietijd. Als onbezol
digd vrijwilliger bij het Rijksarchief in
Noord-Brabant mocht hij boeken recht
zetten. Hij vond het daar in het begin
maar saai en muf. Eerst dan maar in mili
taire dienst. Hier bracht hij het tot korpo
raal bij de verbindingsdienst met als taak
gecodeerde berichten ontcijferen en
doorgeven aan de bevoegde instanties.
Zijn 'wapens' bestonden uit een balpen
en een telex.
Met groot verlof stond hij voor de
keuze. Rijksarchivaris Pirenne had voor
hem toch nog iets te doen in 's-Herto-
genbosch. Plotseling kwam er zelfs een
serieuze stageplaats in zicht, maar dat
was helemaal in het verre Groningen.
Met het zicht op een baan emigreerde
Jan naar de stad Groningen en begon
daar op 15 juni 1971 zijn loopbaan bij
het Rijksarchief in Groningen. Een half
jaar later kreeg hij een benoeming tot
chartermeester en diende als zodanig zes
jaar onder rijksarchivaris Jan de Vey
Mestdagh.
In 1977 werd hij benoemd tot gemeente
archivaris van de stad Groningen en
bleef dit tot 2002. Gedurende die jaren
heeft hij veel initiatieven genomen. Vele
projecten op het terrein van de stads- en
streekgeschiedenis kwamen dankzij hem
tot stand. Jan werkte mee aan initiatie
ven van anderen, organiseerde exposities
en trad op als redacteur van boeken en
tijdschriften.
Reeds in 1987 stelde hij het gemeen
tebestuur van Groningen voor te onder
zoeken of het mogelijk zou zijn het
gemeentearchief en het rijksarchief weer
onder één dak te huisvesten, zoals vóór
1975 het geval was geweest. Van een
eventuele fusie was toen nog geen spra
ke. In 1997 kon inderdaad een gezamen
lijk onderkomen worden betrokken.
Toen bleek al gauw dat een volledige
fusie noodzakelijk was. Dat gebeurde in
2002. De laatste tien jaar van zijn loop
baan als gemeentear
chivaris was hij bouw
pastoor en kreeg hij
natuurlijk ook te
maken met de onver
mijdelijke fusieperike
len. Jan kon zich ech
ter na 2002 weer
bezighouden met het
echte werk. Vanaf die
tijd was hij als mede
werker van het
Regionaal Historisch
Centrum Groninger
Archieven bezig met het samenstellen
van een eigentijdse toegang op het oude
stadsarchief van Groningen (1246-1594).
Daarnaast bereidde hij enige grote publi
caties voor over de geschiedenis van
Groningen en Groningerland in de
periode vóór de aansluiting van dit
gewest bij de Verenigde Nederlanden
(1594).
Jan heeft sinds 1 januari 2006 als
vutter meer tijd gekregen. Voorlopig is
hij nog wel even bezig met het verleden
van 'zijn' stad Groningen. Buiten het
archief- en onderzoekwerk hebben
muziek, het landschap en de literatuur
zijn aandacht. Binnen de Vereniging van
Archivarissen in Nederland (VAN) was hij
met name in de periode van het eeuw
feest en de jaren negentig actief. In die
zelfde tijd werkte hij ook voor de
Internationa] Council on Archives.
De contacten die hij met Russische colle
ga's legde leidden tot verschillende
Nederlands-Russische samenwerkings
projecten. Jan is gehuwd en woont ook
in de stad Groningen.
41
van
archivarissen
Bureau Koninklijke Vereniging
van Archivarissen in
Nederland.
Voor informatie over de KVAN,
bestelling van publicaties, aanmel
ding voor activiteiten en wijzigingen
in de ledenadministratie kunt u con
tact opnemen met het bureau. Kopij
voor het Archievenblad, berichten
voor deze rubriek en mutaties in de
Almanak van het Nederlands
Archiefwezen kunt aan het bureau
van de KVAN doorgeven.
Herengracht 474
1017 CA Amsterdam
Tel. (020) 716 73 54
Fax: (020) 716 73 55
E-mail: bureau@kvan.nl
Internet: www.kvan.nl
Postbank Bureaurekening: 84767
De KVAN is een beroepsvereniging,
die alle mensen verenigt die werk
zaam zijn in het archiefveld. Het is
geen vereiste dat leden het diploma
archivistiek bezitten. Het archiefveld
is zo divers.dat mensen met zeer
verschillende achtergrond/opleiding
daarin werkzaam zijn. Allen zijn wel
kom als lid van de KVAN! De Ko
ninklijke Vereniging van Archivarissen
in Nederland stelt zich ten doel de
belangen van het Nederlands archief
wezen te behartigen en de deskun
digheid van archivarissen te bevorde
ren. De vereniging organiseert onder
meer studiedagen, internationale uit
wisselingen en buitenlandse oriënta
tiereizen. Leden van de KVAN ont
vangen kosteloos het Archievenblad en
de Almanak van het Nederlands
Archiefwezen. Student-leden en begin
nende beroepsbeoefenaars kunnen
tevens lid worden van de Sectie
Nieuwe en Aankomend Archivarissen
en Informatiespecialisten (SNAAI).
De contributie voor het lidmaatschap
van de KVAN bedraagt €61,- per
jaar (een hogere bijdrage is welkom).
De contributie voor een student-lid
bedraagt 18,- per jaar.
Yvonne Bos-Rops
archievenblad
mei 2007
van
archivarissen
0p 12 april 2007 promoveerde oud-gemeen
tearchivaris Jan van den Broek aan de
Universiteit Groningen op het proefschrift
Groningen, een stad apart. Over het verle
den van een eigenzinnige stad (1000-1600).
De laatste jaren kreeg hij de gelegenheid
om enkele eerder gemaakte schetsen over
de geschiedenis van de stad Groningen uit
te werken. Toen de verhalen zo goed als
klaar waren, adviseerde de mediëvist Dick
de Boer hem om hierop te promoveren.
Het duurde daarna nog een jaar voordat een
inleidend artikel was geschreven en de
nodige kaarten en illustraties waren gepro
duceerd.
Groningen
Promovendus Jan van den Broek met paranimfen.
De dame links is MargreetVisch-Camphuis, met wie hij al
vanaf 1977 in het archief samenwerkt, rechts staat zijn
dochter Heieen (foto part. coll.).
Fusie
Vrije tijd
Harry Strijkers
mei 2007
archievenblad
