Archieven in de Oost:
samenwerken op veleterreinen
mm
jyjrr-T—,T|-ny,
buitenland
buitenland
Dit jaar wordt door de Leidse univer
siteit voor het eerst een BA honours
onderzoeksseminar georganiseerd bin
nen het sinds 1994 bestaande honours-
programma. Het fenomeen van honours-
classes is pas in de jaren negentig van de
Deze inspirerende vorm van
onderwijs had niet alleen voor de
studenten, maar ook voor docenten
een stimulerende werking
twintigste eeuw overgewaaid uit de
Verenigde Staten, waar Frank Aydelotte
als president van het Swarthmore
College in Pennsylvania al vanaf 1923
bijzondere aandacht schonk aan getalen-
teerde studenten. Hij startte een innova
tief honoursprogramma waarin seminars
georganiseerd werden die meer uitdaging
boden dan het reguliere onderwijspro
gramma. Deze inspirerende vorm van
onderwijs had niet alleen voor de stu
denten, maar ook voor docenten een sti
mulerende werking. Het Instituut voor
Geschiedenis in Leiden organiseert sinds
1994 voor een beperkte, bijzonder geta
lenteerde en gemotiveerde groep van stu
denten speciale onderwijsactiviteiten.
In 2007 zijn voor het eerst twee BA
honours onderzoeksseminars georgani-
\k
rv
GOITVERNEIENTS SECRETARIS.
seerd: een in Wenen en een in Jakarta.
Voor deze onderzoeksseminars komen
studenten in aanmerking die hun BA
eindwerkstuk op basis van origineel
archiefmateriaal willen schrijven.
Studenten die hiervoor belangstelling
hebben, moeten solliciteren naar een van
de vijf plaatsen die per seminar beschik
baar zijn. In januari 2007 togen vijf uit
verkorenen voor drie maanden naar
Indonesië, waar ze - na eerst een aantal
voorbereidende colleges in Nederland
gevolgd te hebben - startten met een
intensieve cursus Maleis aan de
Universiteit Gadjah Mada in Jogjakarta.
Twee weken later vertrokken ze naar
Jakarta om er kennis te maken met het
Indonesische archiefwezen.
Alle studenten hebben voor een laat-
negentiende-eeuws of begin-twintigste-
eeuws onderwerp gekozen en al gauw
werd het hen duidelijk hoe nodig het is
om te investeren in verdere verbetering
van de toegankelijkheid van de negen
tiende- en twintigste-eeuwse archieven.
Afgelopen jaren is door het TANAP pro
ject, waarin door het Nationaal Archief,
het Arsip Nasional en de Universiteit
Leiden al nauw werd samengewerkt, erg
veel geld en menskracht gestoken in ver
betering van de toegankelijkheid en
materiële zorg van de archieven uit de
VOC-periode. Hoewel in de jaren tachtig
en negentig verschillende projecten zijn
geïnitieerd door het toenmalige
Algemeen Rijksarchief, die ook enkele
goede en betrouwbare inventarissen heb
ben opgeleverd voor archieven uit de
koloniale periode, blijft het voor onder
zoekers lastig dat er geen betrouwbaar
archievenoverzicht is en dat met name
een aantal eigentijdse toegangen in grote
wanorde verkeert. Een ander probleem is
dat slechts een handjevol medewerkers
van het Arsip Nasional bekend is met de
archieven die gevormd zijn in de kolo
niale periode. Dit kennisprobleem leidt
ertoe dat onderzoekers vaak veel tijd
nodig hebben om veelal op eigen houtje
uit te vinden wat er aan archiefmateriaal
zou kunnen zijn.
In Jakarta ligt naar schatting onge
veer 12 kilometer archiefmateriaal opge
slagen dat is gevormd in de VOC- en
koloniale periode. De Indonesische over
heid heeft bepaald dat alle archieven die
in deze periode zijn gevormd, tot het erf
goed van het land behoren. Dit betekent
in ieder geval dat uit deze archieven geen
vernietiging mag plaatsvinden, maar het
is natuurlijk van het grootste belang
ervoor te zorgen dat dit erfgoed ook zo
volledig mogelijk gebruikt kan worden.
In de Memoranda die door het Arsip
Nasional met de Leidse Universiteit en
met het Nationaal Archief zijn getekend,
staat het optimaliseren van de toeganke
lijkheid en het gebruik van de
Nederlandstalige archieven centraal.
Op middellange termijn zal het
Encompass-programma (zie Archieven
blad oktober 2006) een aantal archivaris
sen leveren die kennis hebben van de
Nederlandse taal en koloniale archiefvor
mers. Daarnaast vinden geregeld bijscho-
ln de Memoranda die door het
Arsip Nasional met de
Leidse Universiteit en met het
Nationaal Archief zij'n getekend, staat
het optimaliseren van de toeganke
lijkheid en het gebruik van de
Nederlandstalige archieven centraal
lingscursussen plaats voor Indonesische
archiefmedewerkers. Het Arsip Nasional
heeft in Bogor, het voormalige Buiten
zorg, op zo'n 80 kilometer van Jakarta
een prachtig opleidingscentrum voor
archivarissen ingericht. Behalve een
leslokaal dat gehuisvest is in de vroegere
archiefbewaarplaats van het gouverne
ment, is ook een groot complex uit de
grond gestampt waar in totaal zo'n zestig
studenten kunnen overnachten. Tot voor
het Nationaal Archief in Jakarta, is deze
ruimte vrijgekomen. Sindsdien worden
hier vrijwel maandelijks allerlei bij- en
nascholingscursussen verzorgd op het
gebied van archiefbeheer. Een keer per
jaar verzorgt de auteur van dit artikel
daar een bijscholingscursus voor archief
medewerkers. Het zijn niet uitsluitend
medewerkers van het Arsip Nasional in
Jakarta die zich kunnen inschrijven,
maar er zijn ook deelnemers die in een
van de regionale archiefdiensten werk
zaam zijn, zoals Makassar, Medan,
Semarang of Jogjakarta. De onderwerpen
die tijdens de lessen aan bod komen,
worden in hoge mate bepaald door de
behoeften van de instellingen. Dit jaar
lag de nadruk op beschrijven van archie
ven volgens de ISAD(G) standaard.
Behalve aan de theoretische uitgangs
punten, werd veel aandacht geschonken
aan het werken in de praktijk met
archiefmateriaal. Bij één onderdeel kre
gen de Indonesische studenten gezel
schap van de Leidse studenten die gedu
rende drie maanden onderzoek gingen
doen in het negentiende- en twintigste-
eeuwse koloniale archief. De archiefme-
kort lag in dit gebouw in Bogor nog het
archief van de Algemene Secretarie van
het koloniale bestuur uit de periode
1892-1942. Na de verhuizing van dit
omvangrijke archiefbestand van circa 2
strekkende kilometer naar de depots van
dewerkers en studenten gingen gezamen
lijk aan de slag in kleine werkgroepjes
om opdrachten uit te voeren. Dit leidde
tot veel interessante discussies tussen
beide.
En zo is de cirkel weer rond: archief-
ioi- liei-innepiiii) aan
M J.A VAN DER CHIJS
«ui ii-ömiisatop'van s Lands Ancliief
"u; uj; te Batavia
I Landsapcliivahis
f van iBOS-ififT
medewerkers die oog krijgen voor de spe
cifieke behoeften van de onderzoekers en
onderzoekers die door een kijkje achter
de schermen en gesprekken met
Indonesische archiefmedewerkers inzicht
krijgen in de problematiek om deze
Nederlandstalige archieven te beheren.
De komende jaren zal via verschillende
invalshoeken verder worden gewerkt aan
het vergroten van de toegankelijkheid
van de archieven en verhogen van het
kennisniveau van de archivarissen.
De ervaringen van de onderzoekers spe
len daarbij een belangrijke rol.
30
31
Door Charles Jeurgens
Tussen de Leidse Universiteit en het Arsip
Nasional Republik Indonesia werd in januari
2006 een Memorandum of Understanding
getekend, waarin werd afgesproken dat
beide instellingen zullen samenwerken op
het terrein van onderwijs en onderzoek.
Een dergelijke samenwerking bestaat al
veel langer tussen het Arsip Nasional in
Indonesië en het Nationaal Archief in
Nederland. Door participatie van de Leidse
Universiteit is echter een stevige basis
gelegd voor een intensiever gebruik van de
Nederlandstalige archieven die in de
Indonesische archieven worden bewaard.
Charles Jeurgens was in het kader van deze
samenwerking onlangs in Jakarta, Bogor en
Semarang en doet verslag van zijn bevin
dingen.
Bogor, het voormalige Buitenzorg, nu opleidingscentrum
voor archivarissen.
Op eigen houtje
ÓiiMag» M -MMm,
- tn Itabeww
s'
-
AM. f
AAN LEID IN O. >V/-
C?~;C1ZCjdf •ïnat.-'-.ru
t,-- ••--
'li* rut/tzi':
hKG.
""U ;.jt
(.Mi - -
it-'--
Stuk uit het gouvernementsarchief, opgesteld te
Buitenzorg.
Opleidingscentrum in Bogor
Studenten aan het werk in Bogor.
Kijkje achter de schermen
Gedenkplaat voor mr. J.A. van der Chijs, landsarchivaris in
Batavia van 1892 tot 1905.
Prof. dr. Charles Jeurgens is hoogleraar Archief
wetenschappen aan de Universiteit van Leiden.
archievenblad
mei 2007
mei 2007
archievenblad
