Interactieve archiefvorming
archieven en collecties
archieven en collecties
Professor José van Dijck van de
Universiteit van Amsterdam houdt zich
al enige tijd bezig met de herinneringen
die muziek oproept. "Popmuziek uit de
Nationale Top 2000 roept bij veel men
sen herinneringen op. Persoonlijke her
inneringen, maar ook herinneringen aan
een gebeurtenis, een tijdsbeeld of een
sfeer. 'Penny Lane' van de Beatles kan je
doen denken aan de tijd dat je met het
draagbare radiootje onder de dekens
kroop omdat je ouders niet mochten
weten dat je stiekem naar popmuziek
luisterde. De openingsklanken van Pink
Floyd's 'The Wall' associëren sommigen
onherroepelijk met de Amsterdamse kra
kersrellen van 1980. En een twintigjarige
luistert in 2006 wellicht heel anders naar
Edith Piaff's 'Non, je ne regrette rien' dan
haar ouders die het nummer vroeger, op
weg naar Frankrijk, grijs draaiden."
Tijdens vorige edities van de Top 2000, in
1999 begonnen als millenniumgrapje,
kreeg Radio 2 talloze e-mails en reacties
in het gastenboek met flarden van herin
neringen die boven kwamen bij de luiste
raars. In de loop van 2006 besloten Radio
2 en het Nationaal Archief in nauw over
leg met José van Dijck om iets met die
herinneringen te gaan doen.
Met popmuziek als aanleiding wer
den de Nederlanders uitgenodigd te ver
tellen hoe ze zichzelf, ons land en de
wereld beleefden en beleven. Radio 2 en
het Nationaal Archief verzamelden deze
verhalen die vervolgens worden opgesla
gen in het (digitale) Top 2000 Verhalen
archief. Alle verhalen samen vormen een
'klankbeeld' van onze herinneringen aan
het verleden in het heden. Het Top 2000
Verhalenarchief wordt dus door luiste
raars gemaakt en blijft via het internet
voor iedereen toegankelijk.
De organisatoren schiepen ook enkele
randvoorwaarden. Want niet elke herin
nering is zomaar een verhaal. Een ver
haal verheft een herinnering van iets
vluchtigs naar iets blijvends, iets
dat blijft hangen, iets herkenbaars.
De opdracht was van een herinnering
aan popmuziek een mooi of indrukwek
kend verhaal te maken. Benadrukt werd
dat een goed verhaal meer is dan zeggen
"bij dit nummer denk ik aan mijn eerste
zoen". Een goed verhaal geeft een per
soonlijke draai aan een stukje geschiede
nis of schept een tijdsbeeld dat anderen
herkennen.
De start van het Top 2000 Verhalen
archief vond plaats op 25 november
2006 tijdens een live radio-uitzending
van het programma KRO's Goudmijn
rechtstreeks vanuit het Nationaal
Archief. Daarbij werden de luisteraars
opgeroepen om voor 31 december mid
dernacht hun verhaal in te sturen.
Op Eerste Kerstdag werd een selectie van
reeds ingezonden verhalen voorgelezen
door 'bekende stemmen' als Henk van
Ulsen en Isa Hoes. Tijdens de uitzending
van de Top 2000 van 26 tot en met
31 december werd het Verhalenarchief
ook onder de voortdurende aandacht
van de luisteraar gebracht.
Het Top 2000 Verhalenarchief lever
de ruim 900 verhalen op, waarvan - na
toetsing aan de voorwaarden, zoals leng
te en het verband met muziek - er 602
overbleven. In de uitzending van
Goudmijn op 13 januari 2007 werden de
tien mooiste verhalen bekend gemaakt
en voorgelezen. Want het wedstrijdele
ment mag natuurlijk niet ontbreken.
De winnaars ontvingen een luisterhoek
waarop hun verhalen met de bijbehoren
de platen waren vastgelegd.
Niet alleen de winnende, maar alle ver
halen die aan de vastgestelde criteria vol
deden worden nu dus bewaard in het
Nationaal Archief als begin van een data
base. Het ligt in de bedoeling de komen
de jaren meer verhalen te ontlokken aan
luisteraars van de Top 2000. Maar ook op
andere manieren zal het Verhalenarchief
verder worden gevuld. Bezoekers aan
andere evenementen waarbij het vastleg
gen van herinneringen een rol speelt,
kunnen eveneens het Verhalenarchief
voeden met hun herinneringen.
Het Verhalenarchief past in het
beleid van het Nationaal Archief voor de
periode 2006-2009 dat als thema heeft:
geschiedenis ontdekken. Het Nationaal
Archief experimenteerde al eerder met
het verrijken van aangeboden informatie
door het publiek en cultuurbeleving via
internet. Deze aanpak wordt nu verder
uitgebreid. De rol van het Nationaal
Archief blijft in de toekomst dus niet
beperkt tot aanbieder van (historische)
informatie, maar wordt uitgebreid met
natuurlijk via internet het nodige tot
zich te nemen.
Het project 'Top 2000 Verhalenarchief'
zorgde ook voor een geweldige publici
teit voor het Nationaal Archief.
Uitgaande van de wens het archief als
instelling en de collectie breder bij het
publiek onder de aandacht te brengen
was deze samenwerking met Radio 2 een
succes.
Bij de voorbereiding van het Top
2000 Verhalenarchief zijn ook de juridi
sche aspecten onder de loep genomen.
Het was van belang om vooraf goed na te
gaan of de grenzen van de Wet bescher
ming persoonsgegevens (Wbp), de
Auteurswet en de Archiefwet niet werden
online die eind 2006 in opdracht van de
Taskforce Archieven verscheen. Vooral de
Wbp stelde enige eisen. Het opslaan en
verwerken van verhalen behoeft ondub
belzinnige toestemming van de informa
tieverstrekker. En mag een ingezonden
verhaal opgenomen worden in een voor
iedereen toegankelijke database? Mag het
gebruikt worden voor wetenschappelijk
onderzoek? De aanbevelingen van beide
juristen bijvoorbeeld ten aanzien van het
verstrekken van vertrouwelijke gegevens
van derden zijn ter harte genomen.
Duidelijk is dat van tevoren helder moet
worden aangegeven wat er met de inge
zonden verhalen gebeurt. Dan weet iede
re deelnemer waar hij aan toe is en geeft
hij impliciet - namelijk door inzending
van zijn verhaal - toestemming voor
die van informatiemakelaar, leverancier
voor de creatieve industrie en beheerder
van door het publiek verrijkte producten.
Daarbij richt het zich onder andere op de
doelgroep van de zogeheten grasduiner:
de liefhebber van geschiedenis, niet
actief op zoek naar historische informa
tie, maar wel in enige mate geïnteres
seerd in geschiedenis. De grasduiner ken
merkt zich door wel eens historische
musea te bezoeken, historische program
ma's op televisie te bekijken, boeken over
een historisch onderwerp te kopen en
overschreden en welke zaken eventueel
vooraf geregeld moesten worden. Hiertoe
is vooraf advies ingewonnen bij
Annemarie Beunen en Tjeerd Schiphof.
Zij werkten op dat moment aan hun
Juridische wegwijzer Archieven en Musea
opslag, bewerking en openbaarmaking.
Mocht er in de toekomst aanleiding zijn
de opgeslagen verhalen in enigerlei vorm
te publiceren, dan is het wenselijk
opnieuw contact te leggen met de auteur
en hiervoor toestemming te vragen.
En een dergelijke publicatie behoort
zeker tot de mogelijkheden. In de
Verenigde Staten vroeg Paul Auster in
1999 aan de luisteraars van zijn radiopro
gramma om waar gebeurde verhalen in
te zenden. De reactie was overweldigend:
meer dan 4000 inzendingen kreeg hij te
verwerken. Een bloemlezing daaruit werd
opgenomen in het boek True Tales of
American Life.
18
19
Paul Brood en Petra Schoen
Het Top 200c Verhalenarchief
De Top 2000, uitgezonden op Radio 2 in de
laatste week van het jaar, is al een aantal
jaren het best beluisterde programma van
de publieke omroep. Een miljoen luisteraars
brengt in het najaar hun stem uit op hun
favoriete liedjes vanaf de jaren vijftig tot nu
en luistert tussen Kerst en Nieuwjaar naar
de 2000 meest verkozen songs. Het afgelo
pen jaar werd de Top 2000 verrijkt met
het Verhalenarchief - een samenwerking
van Radio 2 met het Nationaal Archief in
Den Haag.
Klankbeeld
Impressie van de live uitzending van Radio 2 vanuit het
Nationaal Archief op 25 november 2006. Op de foto het
optreden van Gé Reynders met blaaskapel, die het beken
de nummer Blaosmeziek uitvoeren.
Oogst
Geschiedenis ontdekken
Implicaties
Frits Spits, juryvoorzitter van de verhalenwedstrijd (links),
overhandigt Paul Brood van het Nationaal Archief (mid
den) de papieren versie van het digitale Top 2000
Verhalenarchief. Rechts Stefan Stassen, presentator van
het KRO-radioprogramma Goudmijn.
Paul Brood en Petra Schoen zijn communicatiemede
werkers bij het Nationaal Archief in Den Haag.
archievenblad
april 2007
april 2007
archievenblad
