Nieuw bezoekerscentrum vooiHet Utrechts Archief
Verleiding en verdieping
'IT*.*)*»'*"****
Het Utrechts Archief de slag naar het
grote publiek slaan. Van Dockum: "Onze
collectie is eigenlijk van het publiek, dus
we brengen haar ook graag terug naar het
publiek. We investeren vooral in behoud
en beheer van archieven en minder in de
presentatie aan het publiek. Het is duide
lijk dat die twee achter de schermen sterk
met elkaar verbonden zijn, maar het
publiek wordt pas enthousiast als het wat
ziet. We hebben nog steeds het imago
van stoffige schatbewaarders, die alles in
de kluis willen houden. Maar dat imago
is achterhaald. Als je ziet hoe goed we
bezig zijn met nieuwe publieksactivitei
ten: in Drenthe, Amsterdam, Den Bosch,
hier... Verder is het verschil tussen een
stadsarchief, rijksarchief, RHC en NA
voor het publiek helemaal niet belang
rijk. Achter de schermen mag het ver
schillen, aan de voorzijde moet het één
aansprekend gezicht zijn."
dienstverlening
veel meer mensen kunnen bereiken",
aldus Van Dockum. "Met de opening van
de tweede locatie streven we naar mini
maal 20.000 bezoekers in het eerste jaar.
Dat is een verdubbeling van het huidige
aantal bezoeken." Ruimtegebrek in het
bestaande gebouw aan de Alexander
Numankade is een tweede reden om ver
der te kijken. Van Dockum: "We zitten
hier in een te klein jasje. Vooral bezoek
van schoolklassen moeten we nu afrem
men, omdat we hier te weinig faciliteiten
hebben." Daarnaast wil Het Utrechts
Archief de studiezalen en de website
meer 'state of the art' maken. Ook in
Utrecht wordt de wisselwerking tussen
fysieke en virtuele bezoekers gevoeld. Het
aantal fysieke bezoekers neemt af, maar
de diepte, de kwaliteit van kennis en
onderzoek van hen is groter dan voor
heen door de betere voorbereiding via
internet. "Als je zoveel virtuele bezoekers
hebt, is een investering op z'n plaats.
Daarom hebben we voor onze website de
officiële zoekmachine van Google aange
schaft. Het internet is onze groeimarkt!",
beargumenteert Van Dockum.
Met het nieuwe bezoekerscentrum wil
Die 'voorzijde van het archief', in
goed Nederlands tegenwoordig 'frontoffi
ce' genoemd, komt in het geval van
Utrecht in een gedeelte van het voorma
lige gerechtsgebouw aan de Hamburger
straat. Qua uiterlijk een negentiende-
eeuws gebouw, maar binnen zijn nog res
ten aanwezig van de middeleeuwse voor
ganger van de rechtbank, de Paulusabdij.
Het is dus een historisch verantwoorde
plek voor de publiekspresentatie van
Het Utrechts Archief. Het archief gaat het
gebouw overigens delen met een driester
renhotel, terwijl in de vrijkomende ruim
ten aan de Alexander Numankade een
filiaal van de openbare bibliotheek en
een wijkbureau worden gevestigd.
Bij de publiekspresentatie in het nieuwe
gebouw gaat men uit van drie doelgroe
pen: het onderwijs/jongeren, de cultuur
historische toerist en bezoekers/bewo
ners van de stad en provincie Utrecht.
Het gaat erom voor iedereen begrijpelijk
te maken wat een archief is, hoe het
werkt en wat men in een archief zelf kan
ontdekken, niet in de laatste plaats over
zichzelf en de eigen woonomgeving.
Zo wordt de Utrechtse geschiedenis in
een notendop uit de doeken gedaan aan
de hand van aansprekende en persoonlij
ke verhalen, gebaseerd op archiefstukken
en beeldmateriaal. Daarnaast wordt via
een innovatieve, laagdrempelige presen-
De verbreding van het publieksbe
reik is een eerste reden voor de inrichting
van een bezoekerscentrum. "We zouden
■V'
tatie de rijke inhoud van Het Utrechts
Archief en de geschiedenis van stad en
provincie verbeeld. Verder worden de
elementaire aspecten van archiefonder
zoek aangereikt in het gebouw, dat
tevens startpunt vormt van wandelingen
in het 'openluchtmuseum Utrecht'. En
tot slot wordt ook de bijzondere geschie
denis van de locatie en het pand zelf niet
Het gaat erom voor iedereen
begrijpelijk te maken wat een archief
is, hoe het werkt en wat men in een
archief zelf kan ontdekken.
vergeten. "Omdat bij de Paulusabdij ook
een brouwerij hoorde, ontwikkelen we
een bijbehorend bier, en ook het zegel
van de abt van de Paulusabdij zal straks
in chocola in de winkel liggen. We ont
wikkelen dus producten die dicht tegen
archiefstukken aan zitten. De winkel
wordt een mix van serieuze literatuur en
andere artikelen en gadgets die allemaal
iets met het archief te maken hebben",
aldus Saskia van Dockum.
In het hele concept van het bezoekers
centrum staat de beleving centraal.
Getracht wordt de passie, de historische
sensatie, de rijkdom aan esthetische
archiefbronnen en, voor de jeugd, het
magisch-geheimzinnige van een histori
sche en emotievolle tocht door de tijd
over te brengen. De presentatie is als een
'viertrapsraket' opgezet, die de bezoeker
zal verleiden om actief aan de slag te
gaan met het
archief. Eerst ver
leiding, daarna
lering, vervolgens
verdieping en ten
slotte zelfstudie.
Bij binnen
komst kan elke
bezoeker door via
de computer in te
loggen een per
soonlijk dossier
aanmaken, waarin
hij onderweg in
het gehele gebouw met een eenvoudige
fingertip alles kan stoppen wat hij interes
sant vindt. Aan het einde van het bezoek
kunnen deze gegevens in de vorm van
een krant worden meegenomen. Hierin
kunnen ook aankondigingen staan, bij
voorbeeld van de Vrienden van het
archief. Vervolgens wordt de bezoeker
verleid met een spectaculaire eyecatcher
waar hij plotseling
zichzelf in de ge
schiedenis geprojec
teerd ziet. Archief
bezoekers vertellen
('verleiden') vervol
gens over hun bij
zondere vondsten.
Een belangrijke zaal
op deze verdieping is
de educatieve ruim
te. Daarnaast is een
auditorium in aan
bouw voor zo'n hon
derd personen (dit is
de oude refter van de
abdij en de latere
rechtszaal). Hier draait standaard een
experience-film over de geschiedenis van
het gebouw.
De tweede presentatielaag betreft de
lering. Deze vindt plaats in de fraaie mid
deleeuwse kelder. Hier wordt, vooral voor
het onderwijs, een Utrechtse canon
getoond, geënt op personen in Utrecht
(stad en provincie). Zij vertellen de
geschiedenis van de regio aan de hand
van archiefstukken. Kinderen ontmoeten
daar ook de bottelier van wijn uit het
middeleeuwse klooster. In het kader van
thema drie, 'verdieping', worden hier ook
vier van de meest gedane onderzoeken in
het archief gepresenteerd aan de hand
van bekende Utrechtse fenomenen.
Dat betreft onderzoeken naar familie
(Marco van Basten), bedrijven (sigarenfa
briek Ribbius Pelletier), een plaats
(De Neude) en tot slot een gebeurtenis
(de storm van 1674 die onder meer het
schip van de Domkerk verwoestte).
Dit laatste thema is overigens door de
Utrechtse burgers gekozen. Deze thema's
gelden daarmee als pars pro toto voor de
vele archieven die er in huis zijn.
Een virtuele boottocht over de Vecht
neemt de bezoeker vervolgens mee door
de provincie.
In de vier gevangeniscellen die in de kel
der nog aanwezig zijn wordt met vier ver
schillende experiences de geschiedenis
van het gebouw als rechtbank weergege
ven. In een filmzaal worden permanent
de tien toppers aan oude filmbeelden
vertoond. En ook hier is er de nodige ten
toonstellingsruimte.
Als de bezoeker dan inderdaad echt
gegrepen is, kan hij op de eerste verdie-
ping genealogisch onderzoek en huizen-
onderzoek doen. Het is een studiezaal,
maar zonder originele archiefstukken.
Hier mag je natuurlijk ook je archiefvra-
gen stellen en hier staat ook de 'handbi
bliotheek Utrecht'. Medewerkers en
mogelijk ook vrijwilligers helpen de
bezoeker op weg en verwijzen ook naar
andere collecties in de stad.
Lees verder op pagina 15
Utrecht
K0»i,fuk
insUlUue
instaUaOc
BASSO exploitatie
Hotelexploltant
Beaufort Bogaard Makelaars
Barkey Wolf Sprong
DT2 Zadelhof! v.o.f.
Het Utrechts Archief, enige jaren geleden ontstaan uit de samenvoeging van het toenmali
ge gemeente- en rijksarchief, opent eind 2007 een tweede locatie. Geen 'traditioneel'
archief, maar een prikkelend en interactief bezoekerscentrum, waar in een historische
ambiance het grote publiek verleid gaat worden om kennis op te doen van de eigen
geschiedenis. Over wat dit betekent voor archief en publiek sprak het Archievenblad met
directeur Saskia van Dockum.
Door Jac. Biemans
maart 2007
archievenblad
archievenblad
maart 2007
qS3B
Viertrapsraket
Met bijna 10.000 fysieke bezoeken per jaar
en meer dan een half miljoen virtuele
bezoekers op internet die gemiddeld tussen
de acht en tien minuten op de site blijven,
heeft Het Utrechts Archief niet te klagen
over publieksaandacht. Maar het archief
vindt dat het nog beter kan. Daarom komt
er dit jaar een nieuw bezoekerscentrum in
de Utrechtse binnenstad. Daarnaast worden
ook de kantoren, depots en studiezalen in
het huidige archiefgebouw aan de
Alexander Numankade gemoderniseerd.
"We willen het bijzondere materiaal dat we
in huis hebben nog meer onder de aan
dacht van mensen brengen. Mensen moeten
kennis kunnen nemen van die schatten zon
der dat ze denken: 'Dat is toch niks voor
mij'", aldus Saskia van Dockum, directeur
van Het Utrechts Archief.
Saskia van Dockum, directeur van Het Utrechts Archief,
dat in het voormalige Rechtsgebouw aan de
Hamburgerstraat bouwt aan 'een huis vol geschiedenis'
(foto's Het Utrechts Archief).
j-è~i
De huidige locatie van Het Utrechts Archief aan de
Alexander Numankade.
Rondgang
Een van de drukbezochte studiezaal van Het Utrechts
Archief.
