e c e n s i e s
ignalementen
Heiko Tjalsma (red.), Archiveren van Digitaal Academisch Erfgoed:
een verslag als voorbeeld. DANS studies in digital archiving 2
Jos Wassink, Van stad en buitenie. Een institutionele
studie van rechtspraak en bestuur in Weert 1568-1795
Bill Stockting Fabienne Queyroux (red.), Encoding Across Frontiers:
Proceedings of the European Conference on Encoded Archival Description
and Context (EAD and EAC) Paris, France 7-8 februari 2004
mElffiiM
Jan H. Kompagnie (eindredactie),
meeste gestelde vragen over de
De oorlogsgids. Met antwoorden op de 25
oorlogsarchieven van het Nationaal Archief
iteratuur
Na het proefschrift van René van
Horik verscheen vorig jaar het tweede
deel in de serie Studies in digital archiving
van Data Archiving and Network Services
(DANS), een gezamenlijk initiatief van de
KNAW en NWO. Dit tweede deel is een
rapportage van een project tussen 2000
en 2003 bij het Meertens Instituut, waar
bij geëxperimenteerd is met het achteraf
archiveren van digitaal materiaal.
Natuurlijk is het een ideale situatie als
met de archiefvormer afspraken kunnen
worden gemaakt over de manier waarop
hij zijn archief (digitaal) vormt. In de
praktijk, bijvoorbeeld als het archief van
een individuele onderzoeker wordt ver
worven, blijkt dat niet altijd te realiseren.
Er is bijvoorbeeld geen sprake van een
archiefwet en vaak is de instelling blij het
archief te kunnen verwerven. Naar aan
leiding van het project heeft DANS de
Academisch Data Archiveringsmethode
(kortweg ADA-methode) ontwikkeld.
De zeven fases van de methode worden
uiteindelijk in de laatste tien pagina's
van het boekje beschreven (pagina 43
e.v.). De me
thode sluit
aan bij de
algemene uit
gangspunten
van de archi-
vistiek en het
is zeker ook de
moeite waard
te worden be
studeerd voor
ander materi
aal dan academische data. Het boekje is
niet omvangrijk en wordt onder een cre
ative commons-licentie beschikbaar
gesteld via de website (www.knaw.nl/
publicaties/pdf/20061011 .pdf)
,i
ISBN 90 6550 850 3, 35,00.
"Het 'hollandocentrisme' in de Neder
landse geschiedschrijving over het ancien
régime, met grote nadruk op 'onze'
Gouden Eeuw, heeft ervoor gezorgd dat er
nog betrekkelijk weinig onderzoek is ver
richt naar de bestuurlijke ontwikkeling
van steden en dorpen in de grensprovin
cies. De bestudering van de institutionele
geschiedenis op lokaal niveau verschaft
ons nieuwe inzichten in het proces van
staatsvorming", zo begint auteur Jos
Wassink zijn slotbeschouwing. Wassink, in
het dagelijks leven gemeentearchivaris van
Weert, promoveerde in 2004 aan de
Radboud Universiteit te Nijmegen op een
proefschrift over de institutionele geschie
denis van rechtspraak en bestuur in Weert
tussen 1568 en 1795. Dit boek, dat uit
kwam in de reeks Maaslandse Mono
grafieën, is hiervan een herziene uitgave.
Zijn onderzoek strekt zich in tijd uit vanaf
het moment dat de bekende graaf van
Horn (beter bekend onder de onjuiste
naam 'Hoorne'), heer van Weert, in 1568
op de Markt te Brussel onthoofd
werd en de stad aan koning Filips II
- tevens hertog van Gelre - verviel,
tot aan de inlijving van dit deel van
de Oostenrijkse Nederlanden bij
Frankrijk. De ooit gescheiden oud-
rechterlijke en oud-administratieve
archieven van Weert boden, sinds ze in
1988 weer terugkwamen op de thuisbasis,
een belangrijke bron voor Wassinks onder
zoek. Hierin worden, na een uitvoerige
schets van de organisatie en samenstelling
van de lokale overheid in stad en de acht
aangesloten gehuchten (de 'buitenie'),
zowel de organisatie op het vlak van justi
tie (civiele rechtsraak, strafzaken, vrijwilli
ge en overige rechtspraak), als die van de
politiek (financiën, openbare orde en vei
ligheid, openbare werken, gezondheids
zorg, landbouw en veeteelt, nijverheid en
handel en sociale zorg en onderwijs)
nauwgezet uit de doeken gedaan. Wassink
onderzocht de lokale overheidsorganisa
ties en hun invloed op de diverse maat
schappelijke terreinen. Hij constateerde
een grote mate van autonomie van het
lokale bestuur in Weert en tegelijk een
afzetten tegen het
gewestelijk en centraal
bestuur in respectieve
lijk Roermond en Brus
sel. Niet-leden van de
magistraat, met name de
gilden, hadden een aan
zienlijke invloed op het
bestuur, terwijl de schut
terijen hun positie in de
loop van de tijd wisten
te versterken. Vanaf de
zeventiende eeuw was ook in Weert de
magistraat een gesloten elite en familiere
gering geworden. Door de geringe schaal
van het stadje was de afstand tussen
bestuur en burgers in Weert echter niet zo
groot als in de meeste steden in Holland,
Vlaanderen en Brabant. De sterke positie
van het communalisme en het feodalisme
in Weert zorgde ervoor dat de centrale
overheid minder greep had op de bevol
king dan elders het geval was. Deze en
andere constateringen doen de auteur vra
gen om meer aandacht voor 'staatvorming
van onderop'. Met zijn boek, dat een als
een nieuwe en uitgebreide inleiding op de
beide genoemde inventarissen beschouwd
zou kunnen worden, heeft Jos Wassink
hiervoor een prachtige aanzet gegeven.
28
literatuur
In oktober 2004 kwamen in Parijs
voor de tweede keer in Europa archivaris
sen bij elkaar om het gebruik van
Encoded Archival Description (EAD) te
bespreken. Naar aanleiding daarvan ver
scheen een overzicht van de papers die
tijdens deze bijeenkomst zijn gepresen
teerd. Behalve besprekingen van ervarin
gen werden ook experimenten met nieu
we technieken besproken en werden ont
wikkelaars van de standaard uit de VS
overgevlogen om hun ervaringen uit het
verleden en ideeën over de toekomst te
presenteren. Voor de zekerheid: Encoded
Archival Description (EAD) is de XML-
standaard voor het vastleggen van
archiefbeschrijvingen volgens ISAD(G).
Meer informatie op en via http://taskfor-
ce.q42.net/dossiers/tienvragen. In het
vervolg daarop wordt een XML-stan-
daard ontwikkeld om beschrijvingen van
archiefvormers vast te leggen: Encoded
Archival Context (EAC). Gebruik van
deze standaard is meestal nog experi
menteel, terwijl EAD al door veel grote
en kleine archiefdiensten in de VS,
Europa en Nederland als belangrijkste
techniek voor het opslaan en publiceren
van archiefinventarissen met succes is
geïntroduceerd.
Opvallend aan de papers die in de pro
ceedings worden gepresenteerd, is dat de
problematiek van conversie en gebruik
van archiefinventahssen ondanks de
regionale verschillen heel herkenbaar is.
Het geeft daarom archiefdiensten die
EAD in hun organisatie willen invoeren
een goed beeld van wat hen te wachten
staat. Het geeft troost dat ook andere
- soms gere
nommeerde -
diensten de-
'zelfde beren
op de weg
tegenkwamen. Daarnaast kan troost
gehaald worden uit de mooie resultaten
die worden geboekt. Het bestuderen van
het boek vormt een goede voorbereiding
op de derde bijeenkomst in april in
Berlijn, waar de voortgang van de stan
daarden en de concrete toepassing ervan
opnieuw op de agenda staan.
Wie onderzoek wil doen in oorlogs
archieven in Nederland, zal in eerste
instantie bij het NIOD te rade gaan. Maar
ook het Nationaal Archief in Den Haag
beheert inmiddels een respectabele col
lectie op dit gebied. In 2000 werd het vier
kilometer grote archief van de Bijzondere
Rechtspleging van het ministerie van
Justitie overgebracht naar het toenmalige
Algemeen Rijksarchief. De overbrenging
gaf een enorme impuls aan het historisch
onderzoek in de archieven van het
Nationaal Archief met betrekking tot de
Tweede Wereldoorlog. Deze en andere
oorlogsarchieven leverden geregeld vra-
gen op en voor de beantwoording daar
van werd een projectgroep opgericht.
Resultaat van haar werk is deze prakti
sche gids, waarin aan de hand van de 25
meest gestelde vragen over de oorlogsar
chieven (en oorlogsgerelateerde archie
ven) van het Nationaal Archief histori
sche achtergronden, overzichten van de
desbetreffende archieven en literatuur
worden verschaft. Het gaat daarbij om
vragen als: "Wat is een oorlogsmisdadiger
en wat een oorlogsmisdrijf?", "Heeft u
informatie over de concentratiekampen
in Duitsland en Oost-Europa?", "Ik ben
krijgsgevangen geweest in Duitsland.
Heeft het Nationaal Archief daar infor
matie over?" en "Mijn oma heeft in een
Japans interneringskamp gezeten. Kan ik
De Oorlogs
voor infor
matie daar
over bij het
Nationaal
Archief
terecht?".
De overzich
telijk opgestelde en met toepasselijke
foto's verluchte gids bevat een korte
inleiding over de inzageprocedures en
een handig register.
29
(Den Haag 2006), ISBN 90 6984 501 6, 70 blz.,
15,00 (op papier); gratis (als pdf via de web
site van DANS).
Archiveren
Digitaal Academisch Erfgoed
Ivo Zandhuis
^r",MPr'v c
Uitgeverij Verloren (Hilversum 2005),
Van stad en buitenie
Jac. Biemans
archievenblad
maart 2007
(New York e.a. 2005), ISBN 0 7890 3027 6,
286 blz., 27,95.
ihc European lonnrre
Encoded Archival IVscripnnn
i KAL) an.f EAC
7-8 October 2004
Bul Stockting
Fabienne Queyroijx
EDITORS
Ivo Zandhuis
Nationaal Archief (Den Haag 2005), ISBN 90
74920 17 9, 15,00.
Jac. Biemans
maart 2007
archievenblad
