e c e n s i e s
gnalemente
HEREN
STOOM
Bastiaan Willink, Heren van de stoom. De Willinks, Winterswijk
en het Twents-Gelders industrieel patriciaat (1680-1980)
li. Ebben (ed.), Lodewijck Huygens' Spaans journaal. Reis naar
het hof van de koning van Spanje in het gevolg van het buiten
gewoon gezantschap van de Staten-Generaal (1660-1661)
Cor Gout, Muziek in zwart-wit. Gesprekken met
pioniers van de lichte muziek in Nederland
Maria Douwes, Hongaren in Nederland,
Nederlanders in Hongarije. Vijftig jaar na 1956
literatuur
ISBN 90 5730 444 9, 384 blz., 29,50.
Een boek met veel wetenswaardighe
den en omgevingsfactoren, van belang
voor een goed begrip van de geschiedenis
van een economisch invloedrijke familie
in Oost-Nederland. Het is een familiege
schiedenis waarin drie grote textielfabrie
ken, een nog grotere elektrische appara
ten- en machinefabriek en twee spoorweg
bedrijven een belangrijke rol speelden. Het
handelt over koopman- en fabrikantenfa
milies en bekende bedrijven in Winters
wijk en Twente.
De textielindustrie in Twente en Gelder
land werd van de late zeventiende tot en
met de late twintigste eeuw gedomineerd
door een familienetwerk van kooplieden
en fabrikanten. Eerst voornamelijk doops
gezind, na 1830 breder van samenstelling.
Tussen 1830 en 1980 was de bloei van vele
Oost-Nederlandse plaatsen in sterke mate
afhankelijk van het wel en wee van een
twintigtal families. Deze families bepaal
den of er in een plaats al dan niet fabrieken
of spoorwegstations werden gebouwd.
De wetenschaphistoricus Bastiaan Willink
kwam een grillige, ingewikkelde geschie
denis tegen met veel archief- en documen
tatiemateriaal, dat allemaal moest worden
doorgeploegd. Dat hij zelf over zijn familie
schrijft zal zijn optiek ongetwijfeld hebben
beïnvloed, maar hij heeft - naar eigen zeg
gen - zijn best gedaan geen hagiografie te
schrijven. Door zijn afkomst kon hij wel
bronnen aanboren die voor een andere
onderzoeker pas veel later of nooit zouden
worden geopend. Openhartig schrijft hij
over het wel en wee van zijn familie, haar
rijkdom, haar vaak sobere levensstijl en
zelfs over slippertjes.
VAN DE
Heren van de
stoom vertelt
niet alleen de
geschiedenis
van een fami
lie, maar even
eens de ge
schiedenis van
een elite en
haar grote be
lang voor de
economische
opkomst en neergang van Oost-Neder
land. Het werk is geïllustreerd met veel
oude foto's uit het familiearchief.
Het boek is verder voorzien van genealogi
sche overzichten, een zeer uitgebreid
notenapparaat, een namenregister en een
uitvoerig literatuur- en bronnenoverzicht.
Willink heeft verder veel gepubliceerd op
het gebied van de sociale geschiedenis van
de wetenschap. Zijn bekendste werk is
zeker De Tweede Gouden Eeuw. Nederland en
de Nobelprijzen voor natuurwetenschappen
1870-1940.
Harry Strijkers
üiËhfti
Uitgeverij Walburg Pers (Zutphen 2005), ISBN
90 5730 319 1, 352 blz., 34,95-
De Linschoten-Vereeniging staat
bekend om haar uitgaven van historische
reisverslagen. In deze reeks verscheen
vorig jaar Lodewijck Huygens' Spaans jour
naal, dat de historicus Maurits Ebben heeft
voorzien een uitvoerige inleiding en epi
loog. Lodewijck Huygens was de derde
zoon van de bekende Constantijn
Huygens. In 1660 reisde hij mee in het
gevolg van de drie extra-ordinaris ambas
sadeurs die de felicitaties van de Staten-
Generaal zouden overbrengen aan de
Spaanse koning, naar aanleiding van het
huwelijk van de infanta Maria Theresa met
de jonge Lodewijk XIV. Bovendien moes
ten de excellenties Zijne Katholieke
Majesteit proberen te interesseren in de
oorlog die de Republiek voerde tegen de
Portugezen in Brazilië en tegen de
Barbarij se en Franse kapers in het
Middellandse Zeegebied. Daarnaast ston
den ook de schadeloosstellingen aan de
Oranjes op de agenda.
Van deze reis heeft de jonge Huygens klad
aantekeningen gemaakt, die hij nader
hand heeft uitgewerkt tot een lopend ver
haal. Hierin volgen we het gezelschap
vanaf het vertrek uit Den Haag (18 oktober
1660) tot halverwege het verblijf in
Madrid (17 maart 1661). De tekst is weten
schappelijk uitgegeven, met op de linker
pagina een letterlijke transcriptie van de
Franse tekst en op de rechterpagina de
vertaling in
vlot en helder
hedendaags
Nederlands. In
(soms zeer uit
voerige) voet
noten worden
de door Huy
gens beschre
ven zaken toe
gelicht of aan
gevuld.
Door zijn oog voor het bijzondere is
Huygens' journaal belangwekkende lec
tuur voor historisch geïnteresseerden.
Zo lezen we over de zeedopen die de opva
renden van zijn schip ondergingen bij het
passeren van het Nauw van Calais en
Bretagne. Uiteraard beschrijft Huygens
ook de vele toeristische bezienswaardighe
den op de lange reis van Laredo over
Burgos en Valladolid naar Madrid. En ook
van de ontmoetingen met de lokale bevol
king doet hij verslag: zowel de Spaanse
hoogwaardigheidsbekleders die het gezel-
34
literatuur
schap tijdens de reis ontmoet, als de toe
vallige passanten op de weg. Het ceremo
niële vertoon aan het Spaanse hof kon
Huygens blijkbaar minder bekoren, want
hierover is hij nogal kort. Meer interesseert
hij zich voor de pracht en luister van de
kloosters en paleizen rond Madrid.
Over de voortgang van de diplomatieke
missie kan Huygens als outsider uiteraard
niets melden. In de epiloog vat Ebben
samen wat hierover in andere archieven is
te vinden. Daarmee is het journaal in zijn
historische context geplaatst. Verder zijn
kaarten en een groot aantal, deels in kleur
afgedrukte, contemporaine afbeeldingen
opgenomen, die bij Huygens' verhaal aan
sluiten. Sommige zouden beter tot hun
recht zijn gekomen als ze in landscape for
maat waren afgedrukt. Nu vallen ze wat
klein uit, waardoor de details verloren zijn
gegaan. Het is een klein minpuntje bij een
overigens keurig verzorgde uitgave.
ISBN 90 5994 144 6, 240 blz, 24,50.
Uitgeverij Aprilis geeft de laatste tijd
diverse boeken op het gebied van muziek-
historie uit. Na een boek over de beginja
ren van de popmuziek in Nederland
(Nederpophelden) verscheen eind 2006 een
boek dat daar chronologisch gezien eigen
lijk aan vooraf gaat, te weten Muziek in
zwart-wit. Gesprekken met pioniers van de
lichte muziek in Nederland van de hand
van Cor Gout. De auteur is tekstdichter,
zanger en schrijver. Hij interviewde in
1994 voor een IKON-radioserie diverse
pioniers van de amusementsmuziek in ons
land. Recentelijk breidde hij deze gesprek-
kenserie aanzienlijk uit voor het Platen-
Muziek
in zwart-wit
blad. Uitgeverij
Aprilis bracht een
en ander samen in
een mooi vormge
geven bundel, die
met fraaie zwart-wit
foto's, veelal afkom
stig uit particulier bezit, geïllustreerd werd.
Zo ontstond een soort oral history van de
Nederlandse amusementsmuziek uit met
name de jaren dertig, veertig en vijftig van
de afgelopen eeuw. Als archivaris kun je
uitgave van dit soort getuigenissen, waar
van in de officiële archieven veelal niets te
vinden is, natuurlijk alleen maar toejui
chen.
Gout geeft per hoofdstuk een korte inlei
ding, waarna de betreffende artiest aan het
woord komt. De vragen zijn
- zoals meestal het geval is -
weggelaten, waardoor een
lopend verhaal ontstaat.
Aan bod komen 14 artiesten,
waaronder de joodse zanger
Leo Fuld, die in 1940 naar de
Verenigde Staten vertrok,
Marcel Thielemans (zanger
en trombonist van 'The
Ramblers'), gitarist Theo
Ehrlicher (van onder meer
de 'Kilima Hawaiins'), pia
niste Pia Beek, zanger en gitarist Eddy
Christiani, violist Frans Poptie en 'toete
raar' Toby Rix. Het boek bevat ook een stuk
over het Jordaanlied en een gesprek met
muziekjournalist en radiomaker Skip
Voogd. Muziek in zwart-wit wordt besloten
met een discografie, een bibliografie en -
heel nuttig - een register van personen,
locaties en instellingen.
ISBN 90 5994 151 9, 159 blz., 29,00.
Afgelopen jaar was het vijftig jaar gele
den dat de 'Hongaarse Opstand' (tegen de
Russische overheersing) plaatsvond. Deze
opstand werd door de Russen bloedig neer
geslagen en vele Hongaren vluchtten naar
het Westen, waar grote sympathie voor
hen bestond. Het boek Hongaren in Neder
land, Nederlanders in Hongarije. Vijftig jaar
na 1956 van Maria Douwes opent dan ook
met een aantal zwart
wit foto's van die op
stand. Na een kort jaar
tallenoverzicht van de
geschiedenis van Hon
garije volgt een hoofd
stuk over de histori
sche banden tussen Hongarije en Neder
land. De bekendste betrekkingen betreffen
personen, te weten Maria van Hongarije
en Michiel de Ruyter. Maria was de zuster
van Karei V. Zij was bijna 25 jaar landvoog-
des van de Nederlanden. In 1556
vertrok Maria uit Vlissingen naar
Spanje, waar zij in 1558 overleed.
Vlissingen is de geboorteplaats van
onze nationale zeeheld Michiel de
Ruyter. Dit jaar wordt herdacht dat
hij daar 400 jaar geleden werd
geboren. De Hongaren herdenken
hem echter ieder jaar. Want De
Ruyter wist in 1676 Hongaarse pre
dikanten uit Spaanse gevangen
schap vrij te krijgen. Hij wordt
daarvoor nog ieder jaar geëerd als
de Hongaarse ambassadeur bloemen op
zijn graf in de Nieuwe Kerk te Amsterdam
komt leggen.
Lees verder op pagina 37
februari 2007
35
Uitgeverij Walburg Pers (Zutphen 2006),
Lodewijck
Huygens'
journaal
archievenblad
februari 2007
Hanno de Vries
Uitgeverij Aprilis (Zaltbommel 2006),
Cor Gout
Peter Sijnke
Uitgeverij Aprilis (Zaltbommel 2006),
Maria Douwes
archievenblad