De aak]
KVAN nieuws
koninklijke vereniging van archivarissen in nederland
KVAN Nieuws
Bureau KVAN
Redactie Archievenblad
Over hebben en krijgen
Het verwerven van particuliere
archieven draait om hebben en krijgen.
Er zijn mensen of instellingen die stuk
ken hebben en archiefdiensten die deze
willen verkrijgen. En daarbij kunnen
zich allerlei bijzondere situaties voor
doen. In 1960 is er zelfs een ontwerp-
archiefwet in de Eerste Kamer gesneu
veld op hebben en krijgen. Dat ging
toen over particulieren die overheidsar
chief in bezit hadden en overheidsar
chiefdiensten die dat terug wilden krij
gen. Maar dat bleek niet zo gemakkelijk
te regelen. De Kamer oordeelde dat een
wetsartikel op grond waarvan particulie
re bezitters van overheidsarchief ver
plicht waren dit af te staan aan de over
heid in strijd was met de bepalingen
over onteigening uit de Grondwet en
verwierp de wet. Daarop bevatte de
Archiefwet 1962 de bepaling dat ieder
een die dergelijke stukken onder zich
heeft verplicht is deze voor een maand
af te staan aan de archiefdienst waar de
stukken horen, zodat er reproducties
van gemaakt kunnen worden. Na een
maand moeten de stukken worden
teruggegeven 'ook al kan de overheid uit
anderen hoofde rechten doen gelden'.
Dit is overgenomen in de Archiefwet
1995 als artikel 11, met nog een strafbe
paling bij weigering - het feit is een
overtreding waarop een geldboete staat
(art. 42).
In een vorige Zaak is dit artikel 11
genoemd als 'de enige mogelijkheid die
de archiefwet biedt' in een geval
waarbij overheidsarchief uit de achttien
de eeuw in particulier bezit op een vei
ling te koop werd aangeboden. Daar was
niet iedereen het mee eens. Het archief
had beslag moeten laten leggen en de
zaak zeer grondig moeten laten uitzoe
ken door bijvoorbeeld de rijksadvocaat.
Mocht onverhoopt blijken dat de
archiefstukken rechtmatig bezit en dus
eigendom van de aanbieder waren, dan
konden ze nog altijd worden 'teruggege
ven'. Reden om eens dieper in deze spe
cifieke Zaak te duiken. Wat was er aan de
hand? Vier achttiende-eeuwse kaartboe
ken werden, samen met andere boeken
uit een familiebibliotheek, aangeboden
bij een veilinghuis. De kaartboeken had
den behoord tot een rentmeestersarchief
uit de achttiende eeuw. Degene die de
boeken ter veiling had aanboden, bleek
werkzaam te zijn geweest bij de rechts
opvolger van de achttiende-eeuwse
organisatie. Zijn deze gegevens voor de
archivaris van de dienst waar de stukken
thuishoren voldoende reden om naar de
politie te stappen met het verzoek de
stukken in beslag te nemen? Of om de
landsadvocaat in te schakelen? Wat kan
die archivaris dan aanvoeren? Want zijn
de kaartboeken bewust achtergehouden
of hebben ze altijd al tussen de boeken
gestaan? Wanneer zijn ze uit het ver
band van het archief geraakt? Is degene
die de boeken aanbiedt met het afdwa
len van de kaartboeken in verband te
brengen? Vermoedens, wellicht aan
zekerheid grenzende vermoedens, maar
geen spoor van bewijs. De archivaris kan
mogelijk gelijk hebben, maar zal op deze
basis zeker geen gelijk krijgen. De archi
varis deed het enige wat hij volgens de
archiefwet kon doen. Met de wet in de
hand de boeken lenen bij de veilinghou
der en laten fotograferen. Op deze
manier is in ieder geval de informatie
voor de onderzoekers beschikbaar in een
openbare archiefbewaarplaats. Want de
mogelijkheid om dergelijke stukken op
te eisen is in 1960 gesneuveld. En bij een
zaak zonder bewijs of een onterechte
beschuldiging van particuliere archief-
bezitters bestaat er een aanzienlijk
afbreukrisico voor de archiefdienst en
voor archivarissen in het algemeen.
Jammer genoeg maakt het feit dat de
kaartboeken een aanzienlijke financiële
waarde hebben, een oplossing in de
vorm van onderhandelen over bewaar
geving of schenking vrijwel onmogelijk.
En dat leidt tot de conclusie uit een eer
dere Zaak: het is verstandig om niet,
althans zo weinig mogelijk te kopen en
om het ontstaan van een echte markt
voor archiefstukken tegen te gaan.
36 I
KVAN nieuws
koninklijke vereniging van archivarissen in nederland
Notulen Algemene
Ledenvergadering KVAN op
woensdag 7 juni 2006 in het
Scheepvaart- en
Transportcollege te Rotterdam.
De voorzitter opent de vergadering
om 14.10 uur.
Hij stelt voor de agenda op de volgende
punten te wijzigen:
Onder agendapunt 3 Mededelingen het
onderwerp archiefonderwijs toevoegen als
agendapunt 3a.
Het agendapunt 5 Financiën onmiddellijk
daarna te behandelen als agendapunt 4.
Het onderwerp bestuurssamenstelling wordt
agendapunt 5. Het agendapunt 14
Presentatie nieuwe publicaties wordt
geschrapt omdat dit op andere momenten
tijdens deze studiedagen aan de orde
komt. De aanwezigen stemmen in met de
voorgestelde agendawijzigingen.
De notulen worden ongewijzigd
goedgekeurd.
Er zijn geen mededelingen.
Charles Noordam geeft ter verhelde
ring een kort overzicht van de ontwikke
lingen op dit punt. In 2003 kwamen gelui
den uit het veld dat het niet goed ging met
het archiefonderwijs. De Archiefschool
heeft dat jaar als reactie op deze onvrede
twee commissies opgericht; er is een
onderzoek gepresenteerd en er zijn bijeen
komsten georganiseerd. Begin 2005 heeft
de Staatssecretaris naar aanleiding van het
advies van de Raad voor Cultuur, de alge
meen rijksarchivaris opdracht gegeven
om, met inspraak van het archiefveld, te
komen tot een voorstel voor vernieuwing
van het archiefonderwijs. Deze heeft een
werkgroep ingesteld met daarin vertegen
woordigers van DIVA, KVAN, de
Archiefschool en het ministerie.
Halverwege dit traject heeft de Raad van
Toezicht van de Archiefschool aangeboden
terug te treden. Hoewel hierop door de
betrokkenen positief is gereageerd, had dit
geen gevolgen. Uiteindelijk heeft het hele
traject geen enkel resultaat gehad. Naar
zijn eigen waarneming is het ministerie
van plan om de archiefopleiding in te bed
den in het reguliere onderwijs, maar weet
men nog niet op welke wijze dat moet
gebeuren.
De vraag is natuurlijk welke houding de
KVAN daarbij moet aannemen. Hij geeft
daarbij zelf het advies om niet dwars te
gaan liggen, maar zich constructief op te
stellen. Dat geeft de meeste garantie om
nog enige invloed op het proces te kunnen
uitoefenen.
Eric Ketelaar merkt op dat inbedding van
het archiefonderwijs in het reguliere
onderwijs al sinds 1994 aan de orde is. Het
ministerie bestendigt hiermee in feite de
huidige situatie. Maar de bedoeling daar
achter is beëindiging van de financiering
van de de Stichting Archiefschool.
Daarmee wordt een uniek instituut, zijnde
een onderwijs-, kennis- en onderzoekscen
trum voor het archiefveld, beëindigd.
Daarbij is het onbekend waar de staatsse
cretaris de besparing die dit zal opleveren,
aan gaat besteden. Als het veld niets
onderneemt, kan het met ingang van 1
december 2008 niet meer profiteren van
de Stichting Archiefschool.
Een ander probleem is het voornemen de
certificering af te schaffen. Er zijn plannen
om het archiefbesluit op dit punt te wijzi
gen. Het tijdelijk besluit loopt op 31 augus
tus a.s. af en er is nog geen nieuwe regeling
getroffen. Studenten die na die datum
afstuderen hebben dan een ongeldig diplo
ma. Het is daarom belangrijk dat er tijde
lijk een overgangsmaatregel wordt getrof
fen, zodat geen vacuüm ontstaat.
Els van der Bent ondersteunt het verhaal
van Eric Ketelaar en vindt dat er actie moet
komen. Zij stelt voor een actiegroep op te
richten die een actieplan gaat opstellen.
Charles Noordam vat samen dat er een
actiegroep wordt ingesteld die op korte ter
mijn met een plan komt om op te komen
voor behoud van een goede infrastructuur
voor kennis en onderwijs, een blijvende
adequate opleiding die certificeert voor
archivaris en een overgangsregeling tussen
het voorlopige archiefbesluit en het uitein
delijke gewijzigde besluit.
Els van der Bent voegt toe dat artikel 22 uit
de archiefwet zal worden geschrapt. Zij
blijft erbij dat ten aanzien van de benoe-
mingseisen de uitvoerders van het archief
besluit aan de diploma-eisen moeten blij
ven voldoen.
Eric Ketelaar vult aan dat sinds de invoe
ring van de KVAN in 1892 er geen certifice-
ringswet tot stand is gekomen of gewijzigd
zonder dat de KVAN daarbij betrokken
was. Als de KVAN zich hier niet mee gaat
bemoeien, is er straks geen goede archief
opleiding meer.
Karei Engbers vraagt zich af of het niet
raadzaam is om ook (zojuist afgestudeerde)
archiefstudenten bij de actiegroep te
betrekken.
De aanwezigen stemmen in met de vor
ming van een actiegroep die een actieplan
gaat opstellen. De volgende personen gaan
daarvan deel uitmaken: Maarten Schenk,
Eric Ketelaar, Els van der Bent, Marianne
Loef, Theo Vermeer, Jorien Weterings en
Karei Engbers.
Charles Noordam besluit te zeggen dat het
traject dat achter hem ligt heel frustrerend
was. Om het KVAN-bestuur te verwijten
dat het niets heeft opgeleverd, is niet hele
maal terecht. Het ministerie is niet com
municatief en lijkt zelf ook niet te weten
hoe ze het anders wil. Hij denkt dat het
meeste te bereiken is door zich niet terug
te trekken in het bestaande maar het
ministerie te helpen de weg te vinden uit
deze impasse.
Charles Noordam meldt dat de nieu
we penningmeester Simon Tjaarda niet
aanwezig kan zijn op deze vergadering.
Daarom geeft hij zelf een korte toelichting
op het begeleidende stuk Overzicht begro
ting en realisatie 2004 t/m 2006.
Uit dit overzicht blijkt dat de KVAN een
financieel solide positie heeft en beschikt
over een belangrijke buffer, mede bedoeld
om te voorzien in personeel, mocht de
bestaande regeling bij DIVA, om wat voor
reden dan ook, komen te vervallen. In zijn
algemeenheid kan gezegd worden dat
voorzichtig is begroot. Hoewel de adver
tentie-inkomsten nu goed zijn, kunnen
deze nogal fluctueren. Er zijn financiën
beschikbaar voor activiteiten. Vervolgens
nodigt hij de leden van de kascommissie
uit hun bevindingen aan de aanwezigen
mee te delen.
Yvonne Bos-Rops vertelt dat Daan Hertogs
Lees verder op pagina 38
37
Bureau Koninklijke
Vereniging van Archivarissen
in Nederland.
Voor informatie over de KVAN,
bestelling van publicaties,
aanmelding voor activiteiten en
wijzigingen in de ledenadministratie
kunt u contact opnemen met het
bureau. Kopij voor het Archievenblad,
berichten voor deze rubriek
en mutaties in de Almanak van
het Nederlands Archiefwezen kunt
aan het bureau van de KVAN
doorgeven.
Cruquiusweg 3 I
1019 AT Amsterdam
Tel. (020) 462 77 27
Fax: (020) 462 77 28
E-mail: bureau@kvan.nl
Internet: WWW.kvan.nl
Postbank Bureaurekening: 84767
De KVAN is een beroepsvereniging,
die alle mensen verenigt die werk
zaam zijn in het archiefveld. Het is
geen vereiste dat leden het diploma
archivistiek bezitten. Het archiefveld
is zo divers, dat mensen met zeer ver
schillende achtergrond/opleiding
daarin werkzaam zijn. Allen zijn wel
kom als lid van de KVAN! De
Koninklijke Vereniging van Archi
varissen in Nederland stelt zich ten
doel de belangen van het Nederlands
archiefwezen te behartigen en de
deskundigheid van archivarissen te
bevorderen. De vereniging organi
seert onder meer studiedagen, inter
nationale uitwisselingen en buiten
landse oriëntatiereizen. Leden van de
KVAN ontvangen kosteloos het
Archievenblad en de Almanak van het
Nederlands Archiefwezen. Student
leden en beginnende beroeps
beoefenaars kunnen tevens lid wor
den van de Sectie Nieuwe en
Aankomend Archivarissen en Infor
matiespecialisten (SNAAI). De contri
butie voor het lidmaatschap van de
KVAN bedraagt €61,- per jaar (een
hogere bijdrage is welkom).
De contributie voor een student-lid
bedraagt 18,- per jaar.
Yvonne Bos-Rops
I archievenblad juli 2006
van
archivarissen
1. Opening
2. Notulen Algemene Ledenvergadering 13
oktober 2005
3. Mededelingen
3a Archiefonderwijs
4. Financiële jaarstukken
juli 2006
archievenblad
