Restauratie atelier Sterken BV
Doe Consult
Ten Cate:
koninklijk dankzij
verniewwingsdrijt
5
WIJ DOEN WAAR
WE GOED IN ZIJN
DocConsult
jD
DISC
r
Atelier voor restauratie en conservering
van papier en perkament
g
<l&>
archive
digitale
archiefsystemen
DISC The innovator
in Optical Storage
hofleverancier
Brieven Archieven
Boeken Banden
Prenten Grafiek
Kaarten Wandkaarten
Charters Zegels
STERKEN
t/3
e
AT F I. Il'.R M
DocumentenWacht is een service van Restauratie atelier Sterken BV en gericht op OC LIIT1C tl 10Tl et C ll t
G£3 IO (Tt 11 011
DocumentenWacht is de officiële partner van Isotron Nederland BV voor
gammabestraling voor de gehele Culturele en Administratieve sector
in de Benelux en Duitsland.
Engelanderholt 3, 7361 CZ Beekbergen
T. 055-5423147 F. 055-5430614
E. info@sterken.nl Meer informatie op: www.sterken.nl
DOCUMENTAIRE INFORMATIEVOORZIENING
Documentair management en ondersteuning
interim-management
quick-scan
coaching on the job
archiefbewerkingen
in-company trainingen
wegwerken achterstanden
Onze ervaren projectmedewerkers hebben veelal
een opleiding Bestuursambtenaar, SOD I en 11, WA en
Middelbaar archiefambtenaar. Zij staan garant voor
een klantgerichte en klantvriendelijke dienstverlening.
project- en adviesbureau
Nico Maasstraat 51 Tel. 074 - 2500166
7555 LW Hengelo Fax 074 - 2500144
www.docconsult.nl
E-mail: docconsult@hetnet.nl
De optische Library systemen van DISC bieden u een perfecte oplossinc
voor het duurzaam en authentiek archiveren van al uw digitale informatie
Volledig automatische opslag van uw documenten op DVD-R of
Blue-laser (BD) schijven in een robotgestuurd systeem.
Opslagcapaciteiten van 500GB tot maar liefst 35TB
Bewaartermijn 30 tot 50 jaar
Altijd toegankelijk en converteerbaar naar nieuwe technologie.
Gemakkelijk te integreren in uw netwerk
omgeving.
Wij werken met bijna alle collectie registratie en
archief software pakketten.
DISC Nederland BV
Lange Slagen 34
4823 LJ Breda
076-5414360
www.disc-nederland.nl
sales@disc-nederland.nl
Door Coen Heideweg*
Het Archievenblad besteedt naar aanleiding
van het inmiddels verstreken regeringsjubi
leumjaar van koningin Beatrix aandacht aan
enkele koninklijke ondernemingen en hofle
veranciers en hun archieven. Deze keer aan
dacht voor de oudste nog bestaande indus
triële onderneming in Nederland die het
predikaat koninklijk voert: Koninklijke Ten
Cate nv te Almelo. Deze onderneming kent
twee ontstaansgeschiedenissen, die in
1957 samenkomen.
Op de heide bij Nijverdal bouwde
de Engelse machinehandelaar Thomas
Ainsworth in 1836 een modelweverij
en pakhuizen voor de Nederlandsche
Handel-Maatschappij (NHM). De NHM
was in 1824 vooral
dankzij de inzet
van Koning Willem
I opgericht, met als
doel de welvaart te
bevorderen en ar
moede en werk
loosheid te bestrij
den. De reputatie
van Twente als
'land van spinners
en wevers' en
Ainsworths inspan
ningen ten spijt
werd het geen suc
ces in Nijverdal.
In 1851 kochten
Godfried en Hein
Salomonson de
failliete boedel van de inmiddels over
leden Ainsworth op. Ze lieten de
gebouwen slopen en vestigden er de
eerste mechanisch aangedreven
katoenweverij van Nederland. Er ston
den 456 getouwen voor de productie
van cambrics, effen katoenen weefsels.
Voor die tijd een opzienbarende inves
tering. Dat vond ook Koning Willem
III. Op 11 juli 1852 verleende hij
Godfried 'de personeele vergunning'
tot het voeren van het Koninklijk
Wapen voor de op te richten stoomwe
verij. Daarmee was de Koninklijke
Stoomweverij of KSW een feit. Een
maand later ging op 360 weefgetouwen
de productie van start. In 1872 ging de
weverij over in een naamloze vennoot
schap. Het predikaat werd verlengd en
zo ontstond Koninklijke Stoomweverij
NV.
Almelo
Er zijn concrete aanwijzingen dat
ten minste één lid van het geslacht Ten
Cate in 1691 medeondertekenaar was
van een 'request' aan de Staten van
Overijssel inzake de verhoging van
invoerrechten door Engeland. Toen de
Staten-Generaal op 11 mei 1703 de
invoer van Franse en Spaanse manufac
turen verbood, kwamen negen Ten Cate's
in 1704 met een bezwaarschrift hiertegen
in het geweer. Zij en andere kooplieden
en linnenreders in Overijssel wilden dat
ook de concurrerende Vlaamse linnen en
garens onder het verbod zouden vallen.
Dit bezwaarschrift is het eerste officiële
document waaruit hun textielactiviteiten
blijken. Op basis hiervan vierde Ten Cate
in 2004 haar 300-jarig bestaan.
Een van de Ten Cate's, Hendrik ten Cate,
was een commercieel tussenpersoon in
de linnennijverheid. Hij kocht garens in,
distribueerde die onder boeren (die het
thuis verwerkten) en verkocht de linnen
weefsels in binnen- en buitenland. In
1766 stichtte hij een handelsfirma. In
1834 veranderde zijn kleinzoon de naam
in H. ten Cate Hzn. Co. In 1841 ging
de firma over op industriële textielpro-
ductie toen ze de bijna failliete weverij
van J.P. Lorey overnam en diens recht om
aan Indië te leveren. In de periode 1860-
1940 breidde Ten Cate flink uit.
Fabrieksschoorstenen domineerden in
die tijd Almelo's skyline.
Krachtenbundeling
In de tweede helft van de vorige
eeuw zette de teloorgang van de
Nederlandse textielindustrie in. De mark
ten werden veeleisender, de concurrentie
groter. De KSW en H. Ten Cate vertoon
den veel overeenkomsten in zowel pro
ductieproces als producten. De gedachte
het wedijveren in te ruilen voor een
krachtenbundeling groeide en in 1957
gingen ze samen verder als Koninklijke
Textielfabrieken Nijverdal-Ten Cate nv.
De nieuwe onderneming mocht zich bij
Koninklijk Besluit (1958) koninklijk blij
ven noemen. Het was de eerste naoorlog
se industriële fusie in Nederland. Later
wijzigde de naam nog in 1982
(Koninklijke Nijverdal-Ten Cate nv) en
1995 (Koninklijke Ten Cate NV).
Tijdens de jaren
zestig en zeventig
zette Ten Cate nood
gedwongen koers
richting andere tech
nologieën, grondstof
fen en toepassingen
en betrad daarmee
nieuwe markten in
vele landen. In de
decennia daarop ont
wikkelde Ten Cate
zich tot internationa
le onderneming in
hoogwaardig textiel,
rubber en kunststof
fen. Voorbeelden
hiervan zijn kunst
grassen en veilig
heidsweefsels. De vernieuwingsdrift
waarvoor Ten Cate in 1852 het predikaat
Koninklijk kreeg, is nog steeds aanwezig.
Archief
Er is niet één collectie van de voorlo
pers van Ten Cate. Op het hoofdgebouw
in Almelo is een bedrijfsarchief dat loopt
vanaf 1957. Het is op afspraak raadpleeg
baar. Versnipperd zijn er archiefstukken
te vinden, hoofdzakelijk bij het
Historisch Centrum Overijssel. Het
archief van Almelo ontving in 2003
enkele historische bouwtekeningen.
Coen Heideweg is medewerker Externe
betrekkingen bij Ten Cate.
juni 2006
archievenblad
25
