Archief voordrachtskunstenaars Vogel geïnventariseerd
Advies Raad voor Cultuur over erfgoedselectie Symposium digitaal aanbieden
van audiovisueel materiaal
ICT-register voor het cultureel erfgoed
nieuws uit het veld
nieuws uit het veld
Eerste bijeenkomst Platform Particuliere Archieven
Verhoging abonnementsprijs Archievenblad
AV-materiaal Beeld en Geluid
vrij voor het onderwijs
NIEUWS
uit
De Raad voor Cultuur heeft onlangs
het advies 'Het tekort van het teveel' gepu
bliceerd over de rijksverantwoordelijkheid
voor cultureel erfgoed. Deel 1 van dit
advies, een algemene beschouwing over de
rijksverantwoordelijkheid voor erfgoed,
verscheen al in april van dit jaar. Door de
toevoeging van nadere uitwerkingen per
sector is het advies nu compleet.
Hieronder volgt een korte samenvatting
van het archievendeel van het advies.
In antwoord op de vraag van de staatsse
cretaris naar de kwaliteit van de archiefse
lectie stelt de Raad vast dat die kwaliteit
onvoldoende is. Het archiefbeleid, ook ten
aanzien van waardering en selectie, is te
zeer gericht op overheidsarchieven.
Daarvan worden, ten koste van veel tijd,
geld en moeite, grote hoeveelheden
bewaard. De waarde van de Nederlandse
overheidsarchieven wordt niet of nauwe
lijks gerelateerd aan de waarde van archie
ven van organisaties als de EU, die toch
steeds meer invloed uitoefenen op het rei
len en zeilen in ons land.
Hoewel tal van instellingen, ook in het
openbare archiefwezen, particuliere ar
chieven verwerven, is het in feite zo dat de
aanwas van overheidsarchieven de verwer-
vingscapaciteit van de openbare archiefin
stellingen grotendeels opsoupeert. Van
afstemming in verwervingsbeleid tussen
instellingen is nauwelijks sprake. De Raad
pleit voor een integraal archiefbeleid, ook
ten aanzien van waardering en selectie. In
het archiefbeleid van de rijksoverheid
moet structureel aandacht komen voor
archieven van semi-publieke en privaat
rechtelijke archiefvormers, van de EU en
andere supranationale en intergouverne
mentele organisaties.
De Raad stelt voor de Nederlandse over
heidsarchieven een systeem van getrapte
waardering voor, waarbij grofmazig wordt
gewerkt waar het kan en fijnmazig waar
het moet. Hij verwacht dat de doelmatig
heid van het proces van waardering en
selectie van overheidsarchieven op deze
manier sterk verbeterd zal worden.
Daarmee kan capaciteit vrijgespeeld wor
den die ingezet kan worden voor de ver
werving van semi-publieke en particuliere
archieven enerzijds en voor het oplossen
van de grote en complexe problemen van
moderne (lees: digitale) archiefvorming en
archiefbeheer anderzijds. Het is denkbaar
dat verplichtingen en beperkingen worden
opgelegd aan eigenaren van semi-publieke
en particuliere archieven die worden
erkend als cultureel erfgoed. Anderzijds
brengt de rijksverantwoordelijkheid voor
dergelijke archieven ook rechten voor de
eigenaren met zich mee. Het rijk zou
financiële en beheersmatige maatregelen
moeten treffen voor semi-publieke en par
ticuliere archieven die bedreigd worden of
anderszins ondersteuning behoeven.
Geschiedenis is een discussie zonder eind.
Datzelfde geldt voor waardering en selectie
van archieven. De Raad doet dan ook de
aanbeveling de waardering van archieven
periodiek ter discussie te stellen. Ook wat
eenmaal in een bewaardepot is opgeno
men, ligt daar niet langer zonder meer
voor de eeuwigheid. Herselectie moet in
principe altijd mogelijk zijn. Van wezenlijk
belang is en blijft het om elke stap in het
proces van waardering en selectie zorgvul
dig te verantwoorden. Het complete advies
is te vinden op www.cultuur.nl.
Margreet Windhorst
secretaris Archieven, Raad voor Cultuur
Een uniek deel van ons cultureel erf
goed bestaat uit bewegend beeld en geluid,
ofwel audiovisueel materiaal. Materiaal, dat
voor een breed publiek interessant is. Maar,
hoe bied je dat op een aantrekkelijke en ver
standige manier digitaal aan? Het eigen
karakter van audiovisueel materiaal roept
specifieke vragen op. Professionals werk
zaam in erfgoedinstellingen en bij lokale en
regionale omroepen staan voor diverse vra
gen op het gebied van selecteren, digitalise
ren, beheren, ontsluiten en aanbieden van
dit materiaal. De technologische ontwikke
lingen staan niet stil, er lopen diverse pro
jecten én audiovisueel materiaal staat
beleidsmatig in de aandacht. Dit alles vormt
de aanleiding voor het organiseren van een
symposium op 7 december a.s. Op dit sym
posium wordt ingegaan op interessante
actuele projecten op audiovisueel gebied en
komen verschillende relevante ontwikkelin
gen aan bod. Het uitwisselen van ervarin
gen, leren van elkaar, elkaar inspireren en
samen lijnen naar de toekomst uitzetten
staat centraal. Het symposium is een geza
menlijk initiatief van de sectie AVA van
DIVA, Nederlands Instituut voor Beeld en
Geluid, Filmmuseum, Taskforce Digitale
Toegankelijkheid Archieven en Digitaal
Erfgoed Nederland. Mocht u vragen over het
symposium hebben, dan kunt deze mailen
aan taskforce@taskforce-archieven.nl.
Op de DEN-website (www.den.nl) is
sinds half oktober het ICT-register voor
het erfgoed raadpleegbaar. Dit register
maakt deel uit van het kwaliteitszorgsys
teem dat Digitaal Erfgoed Nederland in
het kader van de erfgoedbrede kennisuit
wisseling voor het cultureel erfgoedveld
ontwikkelt. U vindt er de criteria voor
een succesvolle inzet van ICT, zoals stan
daarden, procedures, richtlijnen en
ondersteunende instrumenten, zoals
praktijkvoorbeelden en checklists. Het
register is als hulpmiddel bedoeld voor
instellingen die bezig zijn met het ont
wikkelen of vernieuwen van ICT-dien-
sten, maar ook voor fondsen en overhe
den ter toetsing van projecten en ICT-
inspanningen van erfgoedinstellingen.
DEN nodigt het erfgoedveld van harte uit
om opmerkingen en aanvullingen te
geven op de informatie in het register.
Het is een gemeenschappelijke verant
woordelijkheid van het erfgoedveld om
dit kwaliteitszorgsysteem actueel en aan
sluitend op de praktijk te houden. DEN
werkt nauw samen met de taskforces
voor de archieven, audiovisuele collecties
en musea.
archievenblad
november 2005
het veld
Mail uw nieuws naar: bureau@kvan.nl
Het grote archief van de familie
(Anthing) Vogel is in 1984 bij het Haags
Gemeentearchief ondergebracht door
Caroline de Westenholz, stiefdochter van
Albert Vogel jr. Zij trof de stukken na
Vogels dood in 1982 aan op de zolder van
haar ouderlijk huis. Later zijn aanvullin
gen aan het archief toegevoegd. De dui
zenden documenten zijn intussen alle
beschreven, waardoor het archief nu toe
gankelijk is voor het publiek.
De familie (Anthing) Vogel was in de vori
ge eeuw als geen andere verbonden met
het Nederlandse literaire en culturele
leven. Vader en zoon Vogel waren begena
digde voordrachtskunstenaars en acteurs.
Ellen Vogel - dochter van Albert Vogel sr.
(1874-1933) - is als actrice een nationale
beroemdheid. Albert Vogel jr. (1924-1982)
verwierf grote bekendheid met zijn vele
duizenden voordrachten in binnen- en
buitenland. Vele Haagse vijftig-plussers
hebben tot op heden herinneringen aan
zijn voordrachten op de middelbare
school. In het archief zijn veel papieren
van deze kunstenaars bewaard gebleven.
Het archief bevat ook enkele documenten
uit de nalatenschap van Louis Couperus.
Albert Vogel jr. droeg veel werk van deze
auteur voor en publiceerde over hem vele
artikelen en een biografie.
In 1964 startte Albert Vogel jr. samen met
Leo Verboom in dejavastraat 17 de kunst
galerie 'Galerij Orez'. In hetzelfde pand is
door Vogel in 1971 projectstudio Ornis
opgericht. In deze galeries zijn vele
spraakmakende tentoonstellingen georga
niseerd, die ook internationale aandacht
trokken. In het pand Javastraat 17 huist
nu het Couperusmuseum. Een gedeelte
van het archief van Orez en het volledige
archief van Ornis is bij het Haags
Gemeentearchief ondergebracht. Ten slot
te bevat dit archief veel materiaal
betreffende de vereniging de Haagse
Kunstkring, waarvan Albert Vogel jr. van
1975 tot 1982 algemeen voorzitter was.
De eerste bijeenkomst van het
Platform Particuliere Archieven vindt
plaats op donderdagmiddag 24 novem
ber, aansluitend op de algemene leden
vergadering van DIVA. Het nieuwe plat
form zal zich op deze middag presente
ren. Op het programma staat ook een
actueel thema: de handel in archiefstuk
ken. Met enige regelmaat liggen bij archi
varissen catalogi van antiquariaten op
tafel waarin archivalia of zelfs hele
archieven te koop worden aangeboden.
Steeds vaker bieden ook particulieren
archiefstukken te koop aan. Handel in
archiefstukken klinkt bij veel archivaris
sen evenwel als een vloek in de oren: 'je
handelt immers niet in archieven'. De
beroepscode voor archivarissen waar
schuwt tegen de gevaren die aan archie-
venhandel kleven. Tijdens de bijeen
komst zijn er enkele presentaties waarin
de dilemma's worden belicht waarmee de
archivaris wordt geconfronteerd.
Voor meer informatie: diva@divakoe-
pel.nl. U kunt zich via dit e-mailadres
tevens opgeven voor de bijeenkomst van
het Platform Particuliere Archieven. Deze
bijeenkomst begint om 13.30 uur en
vindt plaats bij DIVA.
Met ingang van 1 januari 2006 wor
den de abonnementsprijzen van het
Archievenblad verhoogd.
De tarieven voor een jaarabonnement
gaan er als volgt uitzien:
Nederland 69,50
buitenland (binnen Europa) 81,50
buitenland (buiten Europa) 98,00
De prijs voor een los nummer
blijft 5,00.
Op 10 oktober 2005 heeft het Neder
lands Instituut voor Beeld en Geluid een
overeenkomst ondertekend met de belang
rijkste rechthebbende partijen, waardoor
al het materiaal in de archieven van Beeld
en Geluid vrijkomt voor educatief gebruik.
Die rechthebbende partijen zijn alle
publieke omroepen vertegenwoordigd
door de Publieke Omroep, CEDAR (het
centrum voor dienstverlening auteurs- en
aanverwante rechten), OTP (de vereniging
van onafhankelijke televisie producenten),
NVPI (de Nederlandse vereniging van pro
ducenten en importeurs van beeld- en
geluidsdragers) en NORMA (de stichting
naburige rechten organisatie uitvoerende
kunstenaars).
Vrijwel al het materiaal van de omroepen
in de archieven van Beeld en Geluid mag
nu gebruikt worden ten behoeve van het
onderwijs in Nederland. Van actuele en
historische journaal- en actualiteitenpro
gramma's tot kinderprogramma's uit
heden en verleden, zoals Klokhuis en
Dappere Dodo. De rechthebbende partijen
krijgen een billijke rechtenvergoeding,
zoals ook het geval is bij de readerregelin
gen voor hoger onderwijs.
Dit enorme aanbod aan av-materiaal
biedt docenten een schat aan mogelijk
heden om hun lessen te verrijken met
beeld en geluid. Een voorbeeld van een
dergelijke toepassing is het project
Teleblik. Een initiatief van Beeld en
Geluid waardoor, in samenwerking met
Teleac/NOT en Kennisnet, de archiefpro
gramma's van onder andere de publieke
omroepen, maar ook Polygoonjournaals
en documentaires online beschikbaar
komen voor het onderwijs. Een ander
voorbeeld is Academia, waarmee studen
ten en docenten in het hoger en weten
schappelijk onderwijs online toegang
hebben tot duizenden uren streaming
content. Maar ook individuele aanvragen
van scholen die materiaal in de klas of
mediatheek willen gebruiken, kunnen
vanaf nu gehonoreerd worden.
november 2005
archievenblad
