yan
[De ©aak]
yfln
KVAN nieuws
nederiana
KVAN Nieuws
Bureau KVAN
Redactie Archievenblad
Over vals en integer
Dit voorjaar verscheen in Engeland een
boek waarin een Engelse historicus een nieuw
licht werpt op de dood van Heinrich Himmler.
Deze top-nazi zou niet, zoals algemeen wordt
aangenomen, zelfmoord hebben gepleegd,
maar met medeweten van Churchill en zijn
kabinet zijn vermoord. Deze bewering is geba
seerd op documenten in het archief van het
Foreign Office in de Engelse National Archives
in Kew. De reacties op het boek waren positief:
'a superb book1, 'de werkelijkheid is soms nog
vreemder dan fictie'. Maar toen de Engelse pers
het verzoek kreeg om het boek in afleveringen
te publiceren ontstond er wantrouwen, onder
meer door het weinig ambtelijke taalgebruik in
de bewijsstukken. Uit forensisch onderzoek
kwam vervolgens vast te staan dat ten minste
vijf brieven vervalst zijn. Het briefhoofd is
gemaakt met behulp van een laserprinter,
handtekeningen zijn met pen overgetrokken
van een concept in potlood en brieven van
twee verschillende overheidsorganisaties blij
ken te zijn geschreven op één en dezelfde type
machine. De historische wereld was geschokt:
'documenten die ik in archieven aantref
beschouw ik als het evangelie', 'dit is nog nooit
voorgekomen', 'het ondermijnt de National
Archives'.
Dat er vervalste archiefstukken opduiken is
niets nieuws. Het is vaker gebeurd dat de media
zijn gekomen met spectaculaire onthullingen,
vaak over gebeurtenissen in de Tweede
Wereldoorlog. Dagboeken van Mussolini (voor
veel geld gekocht door de Sunday Times), dag
boeken van Hitier (gekocht door Bild), een brief
over het oorlogsverleden van de hertog van
Windsor. Het gaat dan over nieuw ontdekte
bronnen die, vaak maar niet altijd, bij nader
onderzoek vals blijken te zijn. Het bijzondere in
dit geval is dat het gaat om documenten die
zijn aangetroffen in de dossiers in de National
Archives. Reden voor alarm! Volgens de
beroepscode is het immers de voornaamste taak
van archivarissen om de integriteit van het
archiefmateriaal te beschermen en zo te garanderen
dat het een betrouwbare getuigenis van het verleden
blijft (art. 1). Integriteit, dat betekent dus dat
zowel van stukken en archiefbestanddelen
'vorm, inhoud en structuur bij raadpleging
gelijk zijn aan de vorm, inhoud en structuur op
het tijdstip dat het werd ontvangen of opge
maakt' Archiefterminologie voor Nederland en
Vlaanderen, nr. 18).
Toegespitst op deze zaak moet het dus niet kun
nen voorkomen dat er bij raadpleging meer
stukken in een dossier zitten dan bij de vor
ming ervan. Dat is hier wei het geval (briefhoof
den konden omstreeks 1945 absoluut niet met
een laserprinter worden gemaakt). Maar wat
kan een archivaris ertegen doen? Vanzelf
sprekend let hij al op bij acquisitie, zeker bij
materiaal van particuliere herkomst. Op deze
manier werd al jaren geleden een familiekro
niek die een nieuw licht zou werpen op de
vroegste geschiedenis van Kampen door experts
onderzocht en vervolgens door de gemeentear
chivaris geweigerd omdat het een vervalsing
was. Maar als het gaat om de honderden meters
archief van een gerenommeerde overheidsin
stelling? Daar is geen beginnen aan.
Nadat de archivarissen van de National Archives
van de vervalsingen op de hoogte waren
gesteld, hebben ze onmiddellijk opdracht gege
ven tot een contra-expertise, waarbij de eerdere
bevindingen werden bevestigd. Na vervolgon
derzoek in enkele andere dossiers kwamen er
nog meer vervalste stukken tevoorschijn. Maar
de hamvraag is natuurlijk hoe, wanneer en
door wie de documenten in de bewuste dossiers
terecht zijn gekomen. Er is een intern onder
zoek ingesteld. Over de resultaten zijn geen
mededelingen gedaan. Maar er is aangifte
gedaan bij Scotland Yard - een zaak voor het
specialist crime directorate.
Uit deze zaak is maar één les te trekken, en wel
in de eerste plaats door de gebruikers.
Bronnenkritiek is niet alleen bij middeleeuwse
documenten onontbeerlijk, maar hoort onder
deel te zijn van alle archiefonderzoek. De archi
varis staat in dit geval tamelijk machteloos. Hij
kan niet meer doen dan kritisch blijven bij
acquisitie, zorgen dat de registratiesystemen
van aanwinsten, bezoekers en raadpleging zorg
vuldig en consequent worden bijgehouden, de
toegang tot de depots beperken en goed toe
zicht houden op de raadpleging. Want alle stuk
ken in alle dossiers altijd nummeren en na
raadpleging alle dossiers ook controleren, of
voor en na raadpleging alle dossiers wegen en
discussies krijgen over de afwijkingen die ver
oorzaakt kunnen zijn door het studiezaalkli
maat, dat is toch een onhaalbare zaak?
28
koninklijke vereniging van archivarissen in nederland
KVAN nieuws
Voor het voetlicht: Jacques Lemmink
Archivist in Nieuwegein
Op onze 'archieftoer' door Nederland
belanden we deze aflevering in Nieuwe
gein. Het gemeentearchief van deze
plaats in de provincie Utrecht beschikt
over een kleine bezoekersruimte. In de
studiezaal zijn een op de lokale geschie
denis gerichte bibliotheek en een foto-
en een documentatieverzameling aanwe
zig. Er kan ook genealogisch onderzoek
worden gedaan met behulp van microfi
ches. Een bezoek aan dit archief kan
alleen op afspraak en wel van maandag
tot en met donderdag. Jacques Lemmink
is hier sinds 1 maart 2004 fulltime archi
vist.
Zijn wieg lag in het Belgische Ukkel,
waar hij op 6 augustus 1956 werd gebo
ren. Hij kreeg als officiële namen Jacques
Philippe Sylvain. Zijn jeugd bracht hij
door in Tilburg, waar hij van 1968 tot
1974 havo-onderwijs volgde aan het St.-
Odulphuslyceum. Van 1974 tot 1976 stu
deerde hij voor zijn vwo-diploma aan het
Tilburgs Avondcollege. In Nijmegen stu
deerde hij vervolgens aan de Katholieke
Universiteit geschiedenis. Deze studie
moest hij in 1978 onderbreken voor zijn
militaire diensplicht. In juli 1979 zwaai
de hij bij de Landmacht af als soldaat. De
draad werd weer opgepakt en binnen
twee jaar behaalde hij zijn kandidaats
examen. Zijn hoofdvak was nieuwe
geschiedenis voor 1870 met sociologie,
historische pedagogiek en filosofie der
geschiedenis als bijvakken. Het afstude
ren duurde wat langer. Het hoofdvak
bleef hetzelfde. De bijvakken bestreken
een heel ander gebied: kunstgeschiedenis
der nieuwe tijden, Spaanse taalkunde,
Portugese taalkunde en Portugese letter
kunde, in het bijzonder de cultuurkunde.
In 1982 volgde hij twee maanden een
taalcursus en in 1984 verbleef hij'twee
zomermaanden in de Archive General de
Simancas in Valladolid en de Archivo
Historico Nacional en de Biblioteca
Nacional in Madrid.
De kroon op het werk was het behalen
van de bul op 24 april 1986. Hij had toen
reeds zijn onderwijsbevoegdheid geschie
denis en staatsinrichting in zijn zak.
De jaren tachtig van de twintigste
eeuw waren schrale jaren qua werkgele
genheid, in het bijzonder voor historici.
Jacques bleef in Nijmegen wonen.
Vrijwilligerswerk en het vrije onderne
merschap als publicist brachten voor
Jacques niet veel brood op de plank.
Uiteindelijk volgde hij na bemiddeling
van het Arbeidsbureau vanaf 1997 cur
sussen bij de SOD. Tegelijkertijd kwam
hij begin 1997 in dienst bij de ODRP. Dat
bedrijf ging niet lang hierna op in DOXIS
BV. Vervolgens is hij bij de eerste
opdrachtgever voor de uitvoering van
een inventarisatieproject blijven hangen
in de gemeente Nieuwegein. Op 1 no
vember 1999 trad hij in dienst als senior
archiefmedewerker bij het dynamisch
archief voor 26 uur en werd hij boven
dien voor 10 uur per week belast met de
zorg voor het historisch archief.
Ingaande 1 maart 2004 is hij dus be
noemd tot fulltime archivist bij het
gemeentearchief van Nieuwegein. Tot
zijn 46ste jaar woonde Jacques in
Nijmegen. Hierna zocht hij het dichter
bij en streek neer in IJsselstein. Hier
woont hij alleen en houdt hij zich na
zijn werk onder meer bezig met zwem
men, een taalcursus Spaans voor gevor
derden en motorrijden. Op archiefgebied
heeft hij nog als nevenfunctie het pen
ningmeesterschap van de Vereniging
Kring van Utrechtse Archivarissen.
Publicaties van Jacques op genealogisch
of heemkundig gebied zijn er niet, wel
een lijst van publicaties die deel uitma
ken van onderzoeksresultaten. Hij heeft
met name in zijn Nijmeegse periode het
een en ander gepubliceerd in Ex Temore,
het periodiek voor de studierichting
Geschiedenis van de K.U. Nijmegen. In
het Archievenblad verscheen in 1987 een
bijdrage van zijn hand over de Belgisch-
Nederlandse bemoeienissen bij de ont
sluiting van de 'Archive General de
Simancas'. De banden tussen het Iberisch
schiereiland en Nederland hebben,
mede door zijn kennis van de taal, zijn
grote belangstelling.
In 1995 schreef hij het boek: Behuisd in
't Volksbelang "eene zaak van ver strek
kend nut". Semi-filantropische woning
bouw in Nijmegen aan het einde van de
negentiende eeuw. Dit ter gelegenheid
van het honderdjarig bestaan van de
Stichting Volksbelang.
Contributieverhoging
29
archivarissen
Bureau Koninklijke Vereniging
van Archivarissen in
Nederland.
Voor informatie over de KVAN,
bestelling van publicaties,
aanmelding voor activiteiten en
wijzigingen in de ledenadministratie
kunt u contact opnemen met het
bureau. Kopij voor het Archievenblad,
berichten voor deze rubriek
en mutaties in de Almanak van
het Nederlands Archiefwezen kunt
aan het bureau van de KVAN
doorgeven.
Cruquiusweg 31
1019 AT Amsterdam
Tel. (020) 462 77 27
Fax: (020) 462 77 28
E-mail: bureau@kvan.nl
I nternet: www.kvan.nl
Postbank Bureaurekening: 84767
Yvonne Bos-Rops
archievenblad
november 2005
archivarissen
Soldaat
Ondernemer
Als beheerder van de archiefbewaarplaats toont
gemeentesecretaris drs. P.C.M.van Elteren speciale
aandacht voor de historische collecties van het
gemeentearchief. Hier krijgt hij tekst en uitleg van
Jacques Lemmink over de werking van het fotodataba
seprogramma waarin circa 12.000 afbeeldingen digitaal
zijn opgeslagen ten behoeve van een publieksgerichte
ontsluiting van de gemeentelijke fotocollectie.
Harry Strijkers
Zoals is besloten op de algemene
ledenvergadering van 14 oktober 2004
kan de jaarcontributie voor een KVAN-
lid maatschap worden verhoogd met
een inflatiecorrectie. Het bestuur acht
het nodig de inflatiecorrectie ook voor
het komende jaar toe te passen. Dat
betekent dat de contributie voor het
KVAN-lidmaatschap met ingang van
1 januari 2006 wordt verhoogd naar
61,00. Het contributietarief voor stu
denten blijft in 2006 ongewijzigd,
namelijk 18,00.
november 2005
archievenblad
