Bookkeeper
te Middelburg
v-
PreservationTechnologies
Restauratieatelier
'De Tiendschuur'
A WORLD LEADER IN PAPER PRESERVATION
Preservation Technologies B.V. voor:
massa-ontzuring van archiefmateriaal, boeken,
kranten, posters, prenten, tekeningen etc. door
middel van de beproefde Bookkeeper methode
Vriesdrogen van nat papier
Herverpakken in zuurvrij material
Verkoop ontzuringssprays en spraysystemen
Ontsmetten en reinigen
Verkoop en administratie
Pluim-es 18 - 2925 CM Krimpen aan den IJssel
Tel.: 0180 521188 GSM: 0653672024 Fax: 0180 525400
Productie
Middenweg 576B - 1704 BR Heerhugowaard
Tel.: 072 5724330 Fax: 072 5724331
Bij calamiteiten buiten kantooruren:
06 - 538 96 318
hofleverancier
AZIJNFABRIEK EN WIJNHANDEL
4ZI'J\FABRIKA\T
V -
y fr~.
15
"Ons archief is eindelijk overzichtelijk en toegankelijk
door Adlib Archief. Er zijn zoveel verschillende
zoekmogelijkheden dat je altijd vindt wat je zoekt.
En daar gaat het ons juist om. Met Adlib is het beheer
van ons archief een stuk makkelijker geworden".
onderdeel van Diamant-Groep Tilburg
Archiefrestauratie
Papierconservering
Charterrestauratie
In lijstwerk
Handboekbinderij
Vacuüm vriesdrogen
Behandeling van brand-, roet- en waterschade
calamiteitenservice
Insulindestraat 5, 5013 BA Tilburg
Postbus 4123, 5004 JC Tilburg
Telefoon: 013 - 46 41 777 Fax: 013 - 46 41 771
E-mail: tiendschuur@diamant-groep.nl
see
Adlib software is al decennia toonaangevend
in informatie-, collectie-, kennismanagement
en archiefbeheer. Adlib applicaties staan bekend
om hun gebruiksgemak, overzichtelijkheid en
flexibiliteit. Bel of e-mail voor meer informatie
of voor een geheel vrijblijvende demonstratie.
Software voor musea,
bibliotheken en archieven
Adlib Information Systems
Postbus 1436, 3600 BK Maarssen
Tel: 030 2411885
E-mail: sales@adlibsoft.com
Internet: www.adlibsoft.com
Mes
Door Toon Franken*
Het Archievenblad besteedt in dit regerings
jubileumjaar van koningin Beatrix aandacht
aan enkele koninklijke ondernemingen en
hofleveranciers en hun archieven. Deze keer
aandacht voor de Azijnfabriek en
Wijnhandel Mes te Middelburg. De firma
Mes is ontstaan uit de firma Snijders
Zoon, handel in gedistilleerd, likeuren en
wijnen, opgericht door jan Anthony Snijders
te Middelburg omstreeks 1825. Snijders
Zoon moet goed bekend gestaan hebben,
want uit briefhoofden is af te leiden dat het
bedrijf diverse prijzen behaalde voor zijn
producten, onder andere in 1866 op de
Algemene tentoonstelling van Nederlandse
nijverheid en kunst te Amsterdam.
In 1875 nam Anthony Adriaan Mes
Gomaruszoon deze zaak over. Hij kocht
toen van Johannes Hendrik Snijders de
slijterij aan de Dam Zuidzijde G 29 en vier
jaar later een pand aan de Pijpstraat,
waarin hij azijnfabriek 'De Pijp' vestigde.
Mes was nogal zuinig ingesteld want in
het eerste jaar gebruikte hij doodleuk de
voorgedrukte facturen van Snijders
Zoon, streepte diens naam door en
schreef A.A. Mes Gz. erboven. Op deze
Zeeuws Archief, Archief Godshuizen Middelburg
181 I -1948, inv.nr. 507.
y DAM G 29 j
1,
^7" S|
ras H M se s&mrgm
- e-i wijte* Z y den Keómg
eer fedêdanden
L C/c
DiSïlLLATEUr:
nEunt. v
Lt
Ib a.ir^É.
ZM CLe^
y
y
y
y
2
2.
At a
A O
c y.
y
y jo
y jo
ciö
o
3o
Z 60
3o
y_30
yLjfi-
/<fzr
facturen van Snijders werd zijn zaak, en
ook die van zijn opvolger Mes mogen we
aannemen, omschreven als 'branderij,
likeurstokerij, fabriek van bessenwijn en
bitters, handel in binnen- en buitenland-
sche gedistilleerd, Curasao limoensap,
wijnen, wijnazijn en minerale wateren'.
Al deze dranken werden verkocht in de
slijterij op de Dam. Deze moeten wel van
uitzonderlijke kwaliteit zijn geweest,
want op 28 februari 1881 kreeg A.A. Mes
Gz. het brevet hofleverancier van koning
Willem III en koningin Emma. In een
reclamebrochure uit 1895 wordt zijn slij
terij beschreven als een der oudste en een
der voornaamste van Middelburg: 'het
ligt niet op onzen weg om de verschillen
de wijnsoorten te noemen die in hare
onderscheidene kelders liggen; die op
somming heeft weinig belang omdat men
in het 't kort zeggen kan dat wat men ver
langt daar te krijgen is Ook is de
firma fabrikante van bitters, van zeer gun
stig bekend troebelpons (punch), waar
voor zij een bijzonder goed recept heeft,
en van fijne limonades en bessenwijn'.
Advocaat
Mes is vooral bekend geworden door
zijn advocaat van het merk 'De Drie Ad-
vokaten'. Hiermee won de firma in 1894
op een tentoonstelling in Am
sterdam een gouden medaille en
ruim tien jaar later leverde de
eerste deelname aan een wereld
tentoonstelling meteen twee
gouden medailles op. Het recept
en de firma Mes zijn in 1956
door de toenmalige eigenaar J.
Lambermont verkocht aan de
firma Coebergh.
Het einde van de azijnfabriek
naderde toen synthetisch azijn
zuur in flesjes op de markt kwam.
Dit kon tachtig keer verdund
worden. Hoewel de echte wijna
zijn uit de vaten van Mes beter
van kwaliteit en smaak was, kon
hij op den duur door de hoge
verzendingskosten van zijn
vaten niet meer concurreren met
de fabrikanten die voor veel lage
re prijzen azijn in flesjes op de
markt brachten.
Jugendstilpand
In de azijnfabriek aan de
Pijpstraat 23 kwam na sluiting een limo-
nadefabriek, gevolgd door een computer
firma. Tegenwoordig huist er een schil
der. Het pand, nog voorzien van de
opschriften Azijnfabriek A.A. Mes Gz en
het oude wijknummer N 213, werd
gebouwd in 1900 ter vervanging van de
oorspronkelijke azijnfabriek 'De Pijp', die
op 10 januari 1900 geheel afbrandde. Het
azijnfabriekje is een gaaf voorbeeld van
de Jugendstil met veel ronde vormen,
geglazuurde stenen en bloemmotieven,
een stijl waarvan in Middelburg maar
weinig gebouwen bewaard zijn gebleven.
Het pand wordt in de volksmond ook
wel 'de Arabier' genoemd, naar de beelte
nis van de ruiter op de gevelsteen. Mes
had die ontleend aan de Portugese kolo
niale postzegels uit die tijd. Deze afbeel
ding diende als voorbeeld voor het rood
koperen brandstempel dat in de bodem
van de azijnvaten van Mes werd gebrand.
Geen archief
Het archief van de firma A.A. Mes
Gz. is niet bewaard gebleven, maar het
Zeeuws Archief beschikt wel over het
beeldmerk van zijn eerste azijnfabriek De
Pijp, in 1881 ingeschreven bij de arron
dissementsrechtbank te Middelburg.
Verder vindt men in de Staatscourant van
1 maart 1895 de beschrijving van het
beeldmerk van De Drie Advokaten en
zijn er nog veel advertenties van het
bedrijf te vinden in kranten, adresboek
jes van Middelburg en toeristische gidsen
over deze stad. De gemeenteverslagen
van Middelburg vermelden jaarlijks
enkele bijzonderheden over het verloop
van de productie en uitbreidingen van de
fabriek. Daarnaast treft men in het
archief van het bestuur der Godshuizen
te Middelburg (eigenaar van een zieken
huis, weeshuizen en een oudemannen-
en oudevrouwenhuis) zeer veel nota's
aan voor de leveringen van de firma Mes,
veelal schitterend geïllustreerd en voor
zien van koninklijke wapens, refererend
aan het verleende brevet hofleverancier.
Zo kan men ondanks het ontbreken van
een bedrijfsarchief nog aardig wat infor
matie in woord en beeld verkrijgen over
dit opmerkelijke bedrijf.
Toon Franken is relatiebeheerder bij het
Zeeuws Archief.
oktober 2005
archievenblad
