van
[De ©aak]
[van
KVAN nieuws
vereniging van archivarissen in nederland
KVAN Nieuws
Bureau KVAN
Redactie Archievenblad
Nieuwe KVAN-leden
Over explosieve documenten
Archiefonderwijs
32
koninklijke vereniging van archivarissen in nederland
Voor het voetlicht: Martin Boon
Archiefpionier in Flevoland
archivarissen
Bureau Koninklijke Vereniging
van Archivarissen in
Nederland.
Voor informatie over de KVAN,
bestelling van publicaties,
aanmelding voor activiteiten en
wijzigingen in de ledenadministratie
kunt u contact opnemen met het
bureau. Kopij voor het Archievenblad,
berichten voor deze rubriek
en mutaties in de Almanak van
het Nederlands Archiefwezen kunt
aan het bureau van de KVAN
doorgeven.
Cruquiusweg 31
1019 AT Amsterdam
Tel. (020) 462 77 27
Fax: (020) 462 77 28
E-mail: bureau@kvan.nl
Internet: www.kvan.nl
Postbank Bureaurekening: 84767
De KVAN verwelkomt de volgende
nieuwe leden:
Mevrouw S. Beemsterboer
werkzaam als medewerker div bij
de gemeente Amsterdam,
Stadsdeel Osdorp
De heer drs. H.L. Beijers
werkzaam als medewerker
Historisch Archief bij de gemeen
te Almelo
Mevrouw E.A.M. van der Ploeg
werkzaam als archiefbeheerder
bij het Universitair Medisch
Centrum Groningen
Bij acquisitie van particuliere archieven kan een
archivaris voor de meest uiteenlopende verrassingen
komen te staan. Ditmaal een ervaring van een oud
rijksarchivaris. Die werd op een zekere dag gebeld
door iemand, die eens wilde komen praten over de
mogelijkheid om belangrijke documenten onder te
brengen in het archief. Informatie over de aard van
het materiaal wilde hij telefonisch liever niet geven,
want het lag allemaal politiek gevoelig. Zo'n aankon
diging maakt bijna iedere archivaris nieuwsgierig
(behalve doorgewinterde 'eerst eens even zien'-
types) en dus werd er een afspraak gemaakt.
Tijdens het gesprek legde de bezoeker een verzegeld
pak op tafel, met het verzoek om dit veilig in het
rijksarchief te bewaren. Dat gaat natuurlijk niet zo
maar. De archivaris wilde eerst meer informatie over
de inhoud van het pak. Waarop de bezoeker uitlegde
uit dat hij betrokken was geweest bij het werk van
een commissie die onderzoek had gedaan naar wan
gedrag van gemeenteambtenaren en politici in de
vestigingsplaats van het rijksarchief. In het pak zaten
allerlei vertrouwelijke stukken die hij persoonlijk
van diverse personen had gekregen. Dat zou voor de
geschiedschrijving uitermate interessant zijn. Later
dan, het pak moest eerst een zeer groot aantal jaren
geheim blijven. En bovendien mocht eigenlijk ook
niet bekend worden dat deze stukken in het rijksar
chief lagen.
Wat moet je als archivaris nu met zo'n verzoek? De
eerste reactie was om de bezoeker door te verwijzen
naar de collega van het gemeentearchief. Helemaal
volgens goed Nederlandse praktijk en conform de
beroepscode voor archivarissen: de archivaris dient
ertoe bij te dragen dat de archiefbescheiden in de meest
geëigende archiefbewaarplaats worden bewaard (art. 2).
Maar zo gemakkelijk was het niet. Deze oplossing
stuitte op grote bezwaren. Als de inhoud van het pak
bekend zou worden, dan zouden er klokkenluiders
in problemen komen. En als men bij de gemeente
lucht zou krijgen van alleen al het bestaan van dit
dossier, zou het misschien wel gestolen of zelfs ver
nietigd kunnen worden.
Voor een archivaris wordt het probleem door een
dergelijke opstelling niet gemakkelijker. Er spelen
verschillende zaken: de veiligheid van de archieven,
het verantwoorden van beheersdaden, de relatie met
de gemeente en met collega's. Typisch een geval
waarbij naar de beroepscode voor archivarissen kan
worden gegrepen. Daarin staan wel een paar hand
reikingen. Zoals over de veiligheid: de archivaris zal er
niet naar streven archief te verwelven of te aanvaarden
wanneer dit de integriteit of het behoud van de documen
ten in gevaar zou brengen (art. 2). En over verantwoor
ding: de archivaris dient zijn handelen met het archief
materiaal te documenteren en in staat te zijn daarvan
rekenschap af te leggen (art. 5). En professioneel han
delen: De archivaris dient onredelijke beperkingen van de
openbaarheid en het gebruik te ontmoedigen (art. 6). Al
deze bepalingen geven aanleiding tot weigeren van
dit dossier. Maar er is ook een andere kant, in art. 7:
de archivaris dient er voor te zorgen dat vertrouwelijke
gegevens over personen en instellingen worden
beschermd zonder dat informatie wordt vernietigd.
Voor deze Zaak bestaat geen 'beste' oplossing.
Opnemen van het dossier druist in tegen een aantal
basisprincipes voor fatsoenlijk archiefbeheer. In dat
geval zou daarover nog stevig dooronderhandeld
moeten worden. Het dossier weigeren kan tot gevolg
hebben dat de informatie voor altijd buiten de open
baarheid blijft, of zelfs permanent verloren gaat. Dan
is het beeld van een stuk geschiedenis op zijn minst
onvolledig. En dat raakt artikel 1 van de code: de
archivaris dient de integriteit van het archiefinateriaal te
beschermen en zo te garanderen dat het een bebouwbare
getuigenis van het verleden blijft (art. 1). Een archivaris
moet zich ervan bewust zijn dat het beeld van het
verleden mede wordt bepaald door zijn acquisitiebe
slissingen. Bij opnemen én bij weigeren.
Yvonne Bos-Rops
Op 22 augustus jl. is een extra bestuursvergade
ring ingelast om een koers te bepalen ten aanzien
van hetgeen dat speelt rond het archiefonderwijs.
Het bestuur constateerde dat door geruchten en con
ceptnota's al veel rumoer was ontstaan. Op dat
moment vond het bestuur het belangrijk om de
leden in de gelegenheid te stellen om zich uit te spre
ken over de richting van het archiefonderwijs.
Daarom werd aanvankelijk besloten om eind septem
ber een ledenraadpleging te houden over het onder
wijs. Het voorgenomen advies door de algemeen rijks
archivaris aan de staatssecretaris, alsmede de beslissing
van de Raad van toezicht van de archiefschool om zo
nodig af te treden, bieden de mogelijkheid om een
andere weg te bewandelen. Daarom heeft op de laatste
reguliere bestuursvergadering van 1.3 september jl. het
bestuur ermee ingestemd om in samenwerking met de
archievenblad
oktober 2005
Nieuw Land Erfgoedcentrum is sinds
2004 de naam van het Regionaal Historisch
Centrum van de twaalfde en jongste provin
cie van Nederland. Een samenwerkingsver
band van het Rijksarchief in de provincie
Flevoland, de gemeenten Lelystad, Urk,
Dronten en Zeewolde, Waterschap Zuider
zeeland, Provinciaal Archeologisch Depot,
Sociaal Historisch Centrum voor Flevoland
en Nieuw Land Poldermuseum.
Vandaag iemand voor het voetlicht die het
allereerste begin van het Rijksarchief in
Flevoland heeft meegemaakt. We spraken
met Martin Boon, werkzaam bij de afdeling
dienstverlening en av-archieven van het
Nieuw Land Erfgoedcentrum.
Baantjes
Martin Boon staat in de burgerlijke
stand ingeschreven als Martinus Boon, gebo
ren op 6 november 1942 in Grootebroek,
provincie Noord-Holland. Hij groeide op in
Enkhuizen. Na de lagere school bezocht hij
het gymnasium in Kaatsheuvel en Vught en
behaalde het gymnasium-A-diploma. Martin
studeerde hierna filosofie en theologie in
Tilburg.
Van 1966 tot 1971 studeerde hij aan de
Nederlandse Filmacademie in Amsterdam.
Na allerlei baantjes, zoals groepsleider in het
Lloyd-Hotel - een jeugdgevangenis in Amster
dam - en productiemedewerker in een kar
tonfabriek te Bussum, begon hij in 1978 zijn
archiefopleiding aan de Rijksarchiefschool te
Utrecht. Zijn stageplaats was het Utrechts
gemeentearchief. Van 1979 tot 1980 was hij
werkzaam bij het IISG te Amsterdam. In 1981
begon hij bij het NDB, de voorganger van het
NAi, te Amsterdam. Hier bleef hij tien jaar. In
algemeen rijksarchivaris, DIVA en de
Archiefschool te investeren in het vergroten van
de zeggenschap door het archiefveld over het
archiefonderwijs. Daardoor ontstaat er ruimte
(tijd) om verschillende richtingen te verkennen,
zodat op een later tijdstip een ledenraadpleging
beter voorbereid kan plaatsvinden. Bovendien
levert dit een overzichtelijker situatie voor de
Archiefschool op; met name voor de studenten.
archivarissen
Foto: DickVelthuizen.
1992 begon hij aan een nieuwe uitdaging:
het van de grond af opbouwen van het nieu
we Rijksarchief in Flevoland in Lelystad,
samen met rijksarchivaris Jos Wieland.
Overgang
Het was voor Martin nogal een over
gang: van de kleurrijke archieven, tekeningen
en maquettes van het NDB naar een Rijks
archief met de doop-, trouw- en begraafregis-
ters van Schokland en Urk. De stedenbouw
kundige kennis die hij bij het NDB had opge
bouwd, kwam goed van pas bij de archieven
van het Zuiderzeeproject, de bestekken van
de Afsluitdijk, de plannen voor het experi
ment 'Nagele' en de ontwerpen voor de
Markerwaard. Het tweetal begon bescheiden.
Terwijl Martin met een vrachtwagentje van
Holwerda meeging naar het toenmalig
Rijksarchief in Overijssel om archieven op te
halen, bleef rijksarchivaris Wieland op zijn
post. De brieven naar Den Haag tikte
Wieland op een rood plastic typemachine
van zijn zoon. Als Martin bezig was in het
depot, postte Wieland in het glazen hok van
de studiezaal. Nauwelijks genesteld in
Flevoland werd hun arbeidsplaats alweer
bedreigd door de voorgenomen opheffing
van de provincie Flevoland. Dit gevaar werd
bezworen door vanuit het provinciehuis met
een colonne bussen naar het Haagse
Binnenhof te trekken en daar uit volle borst
het Flevolands volkslied te zingen.
Groei
Martin ontdekte al gauw een oprechte
betrokkenheid van de bewoners bij het
gebied. Vooral van de zogenaamde pioniers,
die met de laarzen in de modder van de
droogvallende vlakten hadden gestaan.
Deze betrokkenheid vertaalde zich niet
direct in het bezoekersaantal. De zonen en
dochters van deze pioniers stonden niet te
dringen.
Intussen was Bert Schakelaar de gelederen
komen versterken. Met de groei van het
archiefbestand, slimme programma's en
nijvere vrijwilligers kon de betrekkelijke
rust worden benut om deze archieven voor
het publiek toegankelijk te maken. Steeds
meer bezoekers vonden de weg naar het
archief. Het was soms lastig om de studie
zaal naar behoren te bemensen. Ook moes
ten alle zeilen worden bijgezet om mee te
kunnen in de vaart van de Rijks
archiefdienst, die uitpakte met bijeenkom
sten hoofden externe dienstverlening en
inventarisatie, gebruikersoverleg ABS/Ar-
cheion en een markt in de Jaarbeurs in
Utrecht.
Fusie
Er was in Flevoland geen gemeentear
chief om mee te fuseren. Het werd uitein
delijk een vrijage met de oude 'concurrent'
het Sociaal Historisch Centrum en met het
Nieuw Land Poldermuseum.
Met deze instellingen en het Provinciaal
Archeologisch Depot zit men nu in een
nieuw gebouw, samen met de nieuwe colle
ga-archivarissen Susanne Neugebauer en
Margreet Vink-Bos en collega's van de
andere fusiepartners; een bont geheel. In de
studiezaal doen de archiefmedewerkers
gezamenlijk dienst met Caroline Hoek en
Elsbeth Groothedde van de bibliotheek.
Om beurten gaat men naar het depot om
de gevraagde stukken op te halen.
Werkplek
Martins eerste zorg als archivaris is
uiteraard het overheidsarchief. Verder ont
vangt hij de bezoekers en helpt naar ver
mogen mee met onderzoeksprojecten en
exposities, die een reis naar Lelystad recht
vaardigen. Vanuit zijn raam kan hij de
replica van het VOC-schip de Batavia zien
liggen. Volgens hem werkt hij op het mooi
ste plekje van Nederland. Hij gaat er zonder
meer vanuit dat in de nieuwe situatie het
archiefvak naar behoren kan worden uitge
oefend.
Harry Strijkers
oktober 2005
archievenblad
