Ipt AVAG
Unieke historische Gelderse films geconserveerd en toegankelijk gemaakt
In memoriam mevrouw Raden Adjeng Soemartini
DEN-beleidsplan
2006-2008
Raad voor Cultuur positief over DIVA
nieuws uit het veld
8
nieuws uit het veld
Tientallen historische films uit
Gelderland zijn met subsidie van de
Mondriaan Stichting geconserveerd,
gedigitaliseerd en daarmee toegankelijk
gemaakt voor vertoning. Het Audio
visueel Archief Gelderland coördineert
de subsidieaanvragen en begeleidde de
werkzaamheden aan de films. De oudste
geconserveerde films dateren uit de jaren
twintig en dertig, de meest recente uit de
jaren tachtig van de vorige eeuw. Het
gaat hier om 8mm- en 16mm-smalfilms
en uiterst brandbare 35mm-nitraatfilms.
Welke historische films betreft het? Een
selectie:
- dorpsfilms over Terwolde, Voorst en
Wilp (1938-1961);
- films over het voormalige kindertehuis
De Lichthoeve in Garderen (1932-
1950);
- films met onderwerpen uit Arnhem
(1932-1980): bouw en opening van het
provinciehuis, Korps Gele Rijders,
Sinterklaasfeest op de Julianaschool,
Veluwse verkenners, TBC-bestrijding,
opening bejaardenhuis Huis en Haard,
inwijding van de herbouwde Sint-
Walburgiskerk, wederopbouw van
Arnhem.
Verder zijn er op dit moment nog ver
schillende films en geluidsopnamen in
bewerking, waaronder een geluidsopna
me van de installatie van een NSB-burge-
Fragment uit 'Paradijs der Jeugd' uit 1951een speel- en
propagandafilm van de KNGV en NUS, gemaakt door
Studio S in Ermelo.
meester in Winterswijk en enige films
van de adellijke familie Van Randwijck
(uit de jaren twintig).
De deelnemers in dit conserveringspro
ject zijn het Gelders Archief (Arnhem),
Regionaal Archief Nijmegen, Gemeente
archief Barneveld, Streekarchivariaat
Regio Achterhoek, Streekarchief Bom-
melerwaard, de Vereniging Dorpsbe
langen Terwolde en een particulier uit
Eerbeek. De conservering gebeurt vol
gens internationale normen bij gespecia
liseerde bedrijven.
De Stichting Audio-Visueel Archief
Gelderland (AVAG) streeft naar een pro
vinciaal netwerk van collectiebeheerders
van historisch audiovisueel materiaal.
Verder wil het AVAG het beheer van
audiovisuele collecties verbeteren en
oude films, geluidsbanden et cetera veilig
Audio Visueel Archief Gelderland
stellen. Bovendien moet een breed
publiek kunnen (gaan) genieten van dit
audiovisueel erfgoed. Sinds 2004
beschikt het AVAG over een consulent,
die in het eerste jaar diverse Gelderse col
lectiebeheerders bezocht, hun audiovisu
ele collecties globaal in kaart bracht en
hun problemen inventariseerde. De
Provincie Gelderland financiert het werk
van het AVAG.
De Mondraan Stichting financierde uit
de behoudsregeling 'Conservering ver
spreide audiovisuele collecties' voor 40
procent de conservering en digitalisering
van de bovengenoemde historische
films. De resterende financiële middelen
werden opgebracht door de deelnemen
de Gelderse instellingen zelf en door aan
vullende fondsen.
Op de website van DEN (Digitaal
Erfgoed Nederland) is het nieuwe beleids
plan voor de periode 2006-2008 in te
zien. Het beleidsplan beschrijft de wijze
waarop DEN inhoud zal geven aan het
dynamisch systeem van kwaliteitsbor
ging voor ICT in het erfgoed.
DEN maakt duidelijk wat de succescrite
ria zijn bij de inzet van ICT in het erf
goed, toetst de ICT-praktijk in het cultu-
reelerfgoedveld op effectiviteit en effi
ciency, biedt een marktplaats voor inno
vatie en eCulturele ontwikkeling en ver
ankert het sectoroverstijgende perspec
tief in de kwaliteitszorg.
U vindt het beleidsplan op www.den.nl/
frames_alg_bel.html.
Op 16 juni jl. heeft de Raad voor Cultuur zijn advies met betrekking tot de ondersteu
nende instellingen in de cultuursector aangeboden aan staatssecretaris Van der Laan. De
Raad dringt in hoofdzaak aan op een efficiëntieslag door samenwerking. Het ontbreekt de
koepels volgens de Raad nog aan visie op het gebied van erfgoedbrede samenwerking.
De kracht van DIVA schuilt volgens de Raad vooral in de taak 'afstemming en coördinatie' in
het kleinschalige en veelvormige archiefveld. De Raad ziet de belangrijkste opgave van het
archiefveld voor de komende jaren in de versterking van de digitale dienstverlening.
DIVA zou hierin een grote rol moeten vervul
len als het gaat om reflectie, afstemming en
coördinatie. Ook adviseert de Raad extra geld
te reserveren voor het versterken van de band
tussen DIV en archieven. Het advies biedt
DIVA opnieuw heldere richtlijnen en beves
tigt de visie zoals deze is geformuleerd in het
Meerjarenbeleidsplan 2006-2008. Lees het
gehele advies op de website van DIVA:
www.divakoepel.nl.
archievenblad
juli 2005
Op 14 mei 2005 is in Jakarta
mevrouw Raden Adjeng Soemartini over
leden, van 1971 tot 1991 Directeur van
het Arsip Nasional, het Nationaal Archief
van Indonesië. Met groot politiek
inzicht, goede connecties en veel diplo
matie heeft zij de verkommerde restan
ten van de voormalige Landsarchief-
dienst weer op poten weten te zetten. Al
snel na haar aantreden verrees, op een
ver buiten het vervuilde centrum van
Jakarta gelegen terrein, een indrukwek
kend complex van kantoorgebouwen en
archiefdepots waarheen in de loop der
jaren alle archieven, tot dan onder ande
re opgeslagen in een monumentaal oud
landhuis in de benedenstad van Jakarta,
werden overgebracht. Tegelijk werden de
eerste aanzetten gegeven voor de inrich
ting van regionale archiefdiensten en
kreeg de zorg voor deze tot dan toe ver
waarloosde archieven een wettelijke
basis. In een energiek opgezet inhaalpro
gramma werd gezorgd voor de overbren
ging naar centrale en regionale archiefbe
waarplaatsen van archieven of de restan
ten daarvan waarvan de overbrenging al
in de Nederlandse tijd bijna tot stilstand
was gekomen. Om al die taken uit te voe
ren werd een opleidingsprogramma
gestart op de Universitas Indonesia en
spoedig daarna verschenen ook de eerste
medewerkers in Nederland teneinde daar
de lessen aan de Rijksarchiefschool te
gaan volgen. Zelf was zij in 1968 hen al
voorgegaan, evenals haar latere rechter
hand Machfudi Mangkudilaga. In 1974
werd voldaan aan haar verzoek iemand
te sturen die een verkennend onderzoek
zou gaan doen dat bedoeld was om over
te gaan tot uitwisseling van microfilms.
Als gevolg van dat bezoek zijn in 1977
een tweetal archivarissen naar Jakarta
gezonden teneinde daar gedurende een
jaar een programma uit te voeren waarbij
een groot archievenbestand bestaande
uit acht volledig door elkaar geraakte
archieven geïnventariseerd moest wor
den. Het was de bedoeling hierbij zo veel
mogelijk mensen van het Arsip Nasional
te trainen in het uitvoeren van dergelijke
ingewikkelde klussen. Bij dit werk wer
den ook de inmiddels in Nederland opge
leide archivarissen betrokken.
Zo was mevrouw Soemartini, in relatief
zeer korte tijd, in staat geweest om ook
de archiefsamenwerking tussen Neder
land en Indonesië in volle gang te zetten.
Dit zou niet mogelijk geweest zijn als zij
niet in Nederland in de toenmalige alge
meen rijksarchivaris, mr. Ribberink,
iemand gevonden had die met haar op
gelijkwaardige basis kon samenwerken
zonder de schijn van bevoogding te wek
ken.
De tastbare resultaten van de intensieve
samenwerking zijn te zien in de hon
derdduizenden micro-opnamen die de
oceaan over en weer overgestoken zijn,
in de vele jonge Indonesische archiefme
dewerkers die hier hun training kregen
en in de voortdurende in-service-training
in Indonesië, waarbij duizenden meters
archief werden geïnventariseerd en voor
gebruik beschikbaar gemaakt en waarbij
talloze medewerkers wegwijs werden
gemaakt in de archiefsystemen uit de
Nederlandse tijd. De in 2001 onder de
Tanap-paraplu gestarte medewerking bij
de inventarisatie van onder andere de
VOC-archieven is van dit alles een recht
streeks voortvloeisel.
Mevrouw Soemartini was de stuwende
kracht achter al deze activiteiten, die
zonder haar in het moeras van regeltjes
en gevoeligheden zouden zijn verzon
ken. Zij heeft in de twintig jaar dat zij de
leiding had over het Arsip Nasional een
achterstand van een eeuw omgezet in
een voorsprong op de omringende lan
den en heeft dat gedaan op een wijze die
haar tot een alom geliefd persoon maak
te. Ze kon streng zijn voor haar mensen,
maar zorgde tegelijk voor hen als een
moeder. Ook na haar afscheid waakte zij
nog tot het laatst over het wel en wee
van het Arsip en was achter de schermen
voortdurend in de weer om haar schep
ping op koers te houden.
Haar overlijden laat, ook in het persoon
lijke vlak, een grote leegte achter. Het is
daarbij een troost te weten dat een goed
getraind en door haar voorbeeld geïnspi
reerd team op de door haar aangewezen
weg zal voortgaan.
Hein de Graaff
Wanneer ik mevrouw Soemartini voor
het eerst ontmoette? Tijdens mijn eer
ste CITRA, in 1981, als vertegenwoordi
ger van de VAN? Ik herinner het me
niet. Ineens was ze er en zaten we te
praten, Engels en Nederlands ver
mengd. ICA, Indonesië, Nederland,
Archiefschool, politionele acties, relatie
Nederland-lndonesië, relatie ANRI-ARA,
herinneringen, verdriet, alles was privé,
alles was bespreekbaar. Steeds wan
neer we elkaar ontmoetten, had ze tijd
voor me, veel tijd. Samen ontsnappen
en winkelen, haar boodschappen dra
gen, ons boos maken over dingen die
gebeurden, gezegd werden, of niet
gezegd werden.
Tijdens ons beider lidmaatschap van de
Evaluatiecommissie van de ICA, in
Weimar in 1990, net voor de Wende,
wisten we ons een week lang opgeslo
ten. Plotseling een hand op mijn arm,
"Joan, houd maar op, ze begrijpen ons
toch niet" - een van de eindeloze
gevechten in de ICA tegen de oogklep
pen van de standaard-Europeaan. Ons
gevoel hield ons overeind, samen met
het andere Weimar. Nieuwjaarsberichten
en een enkele brief volgden.
Een wijze, emotionele vrouw, hopende
op beter, op verbetering, soms teleurge
steld, soms verbitterd, ineens: "gek hè,
we kennen elkaar nog niet zo lang, maar
we zijn heel close, hoe komt dat nou?"
In 2001 hadden we nog telefonisch
contact, toen ik in Jakarta was voor een
vergadering bij het ANRI. "Joan, het is
beter dat we elkaar niet meer zien, ik
ben zo moe."
Een statige, grootse vrouw, een grand
old lady van de ICA is niet meer.
Joan van Albada,
secretary general
International Council on Archives
juli 2005
archievenblad
