Digitale Oplossingen
Als kwaliteit telt!
DOX
HaegheVelde BV
'ZUl'd
1
mm
^Support
Document Management
- uw technische tekeningen, tekstdocumenten en
foto's bij elkaar in één file
- doorzoekbaar op tekst, OMR en IMR
- scannen van boeken en tijdschriften, dossiers,
registers, akten, persoons- en woningkaarten
- scannen in kleur: diverse bestandsformaten
□□□□□□□□□□□□□□□O
's Gravenhage
070-3096039
lnfo@haegheVelde.nl
www.haegheVelde.nl
U kunt ons
inschakelen voor:
Voor inlichtingen over tarieven en
plaatsing van zowel product- als
personeelsadvertenties kunt u
contact opnemen met:
Sales Services
Contact persoon Gerrit Kulsdom
Postbus 2317, 1620 EH Hoorn
Tel. 0229-211 211
Fax 0229 - 270 404
E-mail: snsdtp@planet.nl
sns@wxs.nl
literatuur
De Nederlandse
Arbeidsdienst 1940-1945.
Ontstaan, opkomst en
ondergang
ISBN 90-5730-324-8, 471 blz., 39,50
Als je iets hebt met de geschiedenis
van de Tweede Wereldoorlog, dan is
'Koenraad van den Arbeidsdienst' geen
onbekende. Hij prijkte op allerlei affiches
van het Duitse propaganda-apparaat, die
de Nederlandse Arbeidsdienst (NAD) als
een edel fenomeen voor de vrijwillige
arbeidsdienst moest neerzetten. Vanaf 1
april 1942 waren alle achttien jarigen ver
plicht een half jaar dienst te doen. Van
Breen, die zelf ook voor de NAD heeft
gewerkt, vroeg zich zestig jaar na dato af
welke bedoelingen de Duitsers ermee
hadden. Na enkele jaren spitwerk in de
archieven van voornamelijk het NIOD,
Nationaal Archief en het Instituut voor
Militaire Geschiedenis doet hij in dit
boek uitvoerig verslag van zijn bevindin
gen. Het is voor het eerst dat over de NAD
zo'n uitvoerig boekwerk verschijnt met
informatie over de organisatie, de achter
gronden en het dagelijks reilen en zeilen.
De wetgeving, de nationaai-socialistische
vorming en propaganda, het leven in de
kampen en waar deze lagen, onderdui
ken, de censuur, de kopstukken, geen
onderdeel blijft onbesproken. De auteur
behandelt de NAD tot en met de zuive
ring van de top na de oorlog. Voor een
deel gaat de auteur af op zijn geheugen
en op getuigenverslagen van lotgenoten.
Dat kleurt volgens eigen zeggen zijn ver
haal, maar geeft wel meer de sfeer en
ervaringen weer van het gebeurde. Uit de
feiten in de archieven, uitvoerig weerge
geven in dit boek, zijn deze niet altijd te
beschrijven. Toch valt die persoonlijke
inkleuring naar mijn idee reuze mee. Van
Breen zet met
deze degelijke
studie over een
dienst, die tot
doel had het
nationaai-socia
listische ideeën
goed aan de Ne
derlandse jonge
ren over te dra
gen, het systeem van indoctrinatie duide
lijk uiteen. Gelukkig dat de indoctrinatie
van die jongeren door hun opvoeding en
voornamelijk christelijke achtergrond
nauwelijks is gelukt. Dat de NAD is mis
lukt, gaf ook Seyss-lnquart tegen het eind
van de oorlog al toe. (RB)
Het kwade exempel van
Gelre. De stad Nijmegen, de
Beeldenstorm en de Raad
van Beroerten, 1566-1568
Over het verloop van de Beelden
storm in Gelre en Nijmegen was niet veel
bekend. De afgelopen decennia versche
nen vele detailstudies over de Beelden
storm, zowel in Nederland als in België.
Met dit boek worden diverse, nog ontbre
kende puzzelstukken aangereikt en op de
goede plaats gelegd. Uit Hagemans
onderzoek blijkt dat enkele vooraan
staande leden van het Compromis der
Edelen, onder wie Floris van Palland, de
graaf van Culemborg (in wiens Brusselse
woning het Compromis tot stand kwam)
en graaf Willem van den Bergh, de zwa
ger van prins Willem van Oranje, hebben
geprobeerd om samen met de stad
Nijmegen een Gelderse variant op het
Compromis te realiseren: een Geheime
Gelderse Unie tegen inquisitie en plakka
ten. Hierna kondigde Nijmegen als 'Vrije
Duitse Rijksstad' godsdienstvrijheid af,
onder verwijzing naar de Duitse Gods
dienstvrede van Augsburg, nog voordat
Willem van Oranje zijn befaamde gods
dienstvrede in Antwerpen realiseerde.
Het Nijmeegse voorbeeld was voor
'Brussel' een slecht voorbeeld. Het werd
vervolgens door diverse steden op de
Veluwe en in het huidige Noord-Limburg
(het Overkwartier van Gelre) overgeno
men, gepaard met de nodige onlusten.
Gelre dreigde (weer) los te raken van de
Habsburgse Nederlanden. Onacceptabel
voor Brussel. Dit vanwege de strategische
en economische betekenis van Gelre. Het
Habsburgse gezag pakte Nijmegen aan
om geheel Gelre tot gehoorzaamheid te
dwingen.
In het boek worden de gebeurtenissen in
Gelre in het bekende 'Wonderjaar' op de
voet gevolgd. De stadhouder van Gelre,
Karei van Brimeu, graaf van Megen, die
tot dusverre met Willem van Oranje,
Egmond en Hoorn leiding had gegeven
aan de oppositie tegen koning Filips,
schrok van de onlusten en steunde de
koning en de landvoogdes in het bestrij
den van de calvinistische predikaties. In
overleg met Brussel besloot hij met name
tegen Nijmegen op te treden. Tot twee
keer toe wist hij de Nijmeegse gilden en
broederschappen op te zetten tegen het
Nijmeegse stadsbestuur. Er braken relle
tjes uit, de calvinistische predikant werd
Het kwade exempel
van Gelre
de stad uitgejaagd
en diverse stads
bestuurders kre
gen ontslag. De
stad opende haar
poorten voor de
stadhouder en
zijn legermacht.
Nijmegen was
vanaf nu politiek
monddood.
Het boek heeft be
tekenis in de analyse van de werkzaam
heden van de Raad van Beroerten.
Hageman ging de werkwijze van deze
beruchte 'Bloedraad' na. De auteur laat
zien dat de Raad van Beroerten het
bestaande justitieapparaat inschakelde.
Gewestelijke en lokale rechtscolleges wer
den gedwongen mee te werken en dat
gebeurde in de regel snel. Het traditionele
zwart-witbeeld van wraakzuchtige
'Spaanse' rechters tegenover Nederlandse
slachtoffers is niet juist. De werkelijkheid
was heel wat 'grijzer'. (HS)
Adviezen over
- Calamiteitenplan archieven
- Capaciteitsberekeningen archiefbewaarplaatsen
- Documentair Structuurplan (DSP)
- Formatieberekeningen afd. DIV/Interne Zaken
- Informatievoorziening
Archiefbewerking
Informatiebeleid
Interimmanagement
Training en begeleiding
PROJECTBUREAU VOOR DOCUMENTAIRE
ONDERSTEUNING EN CONSULTANCY
Postbus 18
1474ZG Oosthuizen
http://www.doxsupport.nl
Tel: 0299 - 40 21 30
Fax: 0299 - 40 21 31
E-mail: info@doxsupport.nl
DOXsupport is een
landelijk werkende
organisatie, die zich
bezig houdt met
dienstverlening op
het gebied van
documentaire infor
matievoorziening.
Onze klantenkring
bevindt zich voor
namelijk binnen de
lokale en rijks-overheid
alsmede non-profit
jijtiSÖ®
Het volgende nummer van het Archievenblad
verschijnt in de eerste week
van juni 2005.
<iale iSMKiiSj cvj-icai
t adveitutiKf and puCUeittf
organisaties.
Willem F. van Breen
Walburg Pers, Zutphen, 2004
Willem F. »n Breen
De Nederlandsche
Arbeidsdienst
Oütjtuo. opUait en eadetjunj
ARBEIDSDIENST
Maarten Hageman
Uitgeverij Vantilt, Nijmegen, 2005
ISBN 90-77503-23-4, 456 blz., 27,50
