Doe Consult
KBenP
van
Restauratieatelier
'De Tiendschuur'
WIJ DOEN WAAR
WE GOED IN ZIJN
DocConsult
MENSEN EN KANSEN
Jac van den Boogaard
Documentair management en ondersteuning
«SB* interim-management
quick-scan
coaching on the job
archiefbewerkingen
in-company trainingen
wegwerken achterstanden
Onze ervaren projectmedewerkers hebben veelal
een opleiding Bestuursambtenaar, SOD I en 11, WA en
Middelbaar archiefambtenaar. Zij staan garant voor
een klantgerichte en klantvriendelijke dienstverlening.
project- en adviesbureau
Nico Maasstraat 51 Tel. 074 - 2500166
7555 LW Hengelo Fax 074 - 2500144
www.docconsult.nl
E-mail: docconsult@hetnet.nl
Bij calamiteiten buiten kantooruren:
06 - 538 96 318
KBenP
KBenP
KBenP
KBenP
fr;I
onderdeel van Diamant-Groep Tilburg
Archiefrestauratie
Papierconservering
Charterrestauratie
Inlijstwerk
Handboekbinderij
Vacuümvriesdrogen
Behandeling van brand-, roet- en waterschade
calamiteitenservice
Insulindestraat 5, 5013 BA Tilburg
Postbus 4123, 5004 JC Tilburg
Telefoon: 013 - 46 41 777 Fax: 013 - 46 41 771
E-mail: tiendschuur@diamant-groep.nl
documentaire informatievoorziening
mm
KBenP&tór
KBENP ADVIES
Advies en ondersteuning bij organisatie
verbetering en informatisering.
E-mail: info@KBenP.nl
KBenP Academie
DE VERANDERING CENTRAAL
Human Resource Man
KBENP ACADEMIE
Leergangen gericht op veranderingen van nu
en de informatiehuishouding van de toekomst.
E-mail: Academie@KBenP.nl
KBENP HRM
Inzet van tijdelijk personeel; advies op
HRM gebied.
E-mail: HRM@KBenP.nl
KBenP
Archiefprojecten
Business Process Management
Facility Management en Outsourcing
KBENP ARCHIEFPROJECTEN
Begeleiden en ontzorgen bij archiefbeheer
en digitalisering.
E-mail: Archiefprojecten@KBenP.nl
KBENP ICT
ICT-diensten en oplossingen op het gebied
van Informatie en Document Management.
E-mail: ICT@KBenP.nl
KBENP BUSINESS PROCESS MANAGEMENT
Ontwerp, beschrijving en verbetering van
bedrijfsprocessen.
E-mail: BPM@KBenP.nl
KBENP FACILITY MANAGEMENT EN OUTSOURCING
Uitvoerende diensten op het gebied van
Document Management.
E-mail: FMO@KBenP.nl
Koenen Baak en Partners KBenP is opgericht in januari 2000 door Kees Koenen en Paul Baak. Het bureau is sindsdien
Huize Middenburg Westeinde 28 Postbus 164 2270 AD Voorburg gegroeid naar 70 medewerkers. Opdrachtgevers zijn de Ministeries, de Tweede Kamer, gemeenten,
Tel. 070-3000684 info@KBenP.nl www.KBenP.nl ZBOs en bedriiven in de marktsector als banken en verzekeraars. KBenP is in 2003 verkozen tot
'onderneming van het jaar' van de regio Haaglanden.
KBenP brengt meerdere vakgebieden bij elkaar. De orga
nisatie beschikt over kennis en vaardigheden op het
gebied van ICT, archief, kenniscentra, bedrijfsvoering
en de inrichting van processen. Deze combinatie maakt
oplossingen mogelijk die bedrijfsprocessen efficiënter en
doelmatiger maken, en leiden tot kostenreductie. KBenP
biedt complete dienstverlening, van strategieontwikkeling
tot en met realisatie van de nieuwe situatie.
De archiefschat
Het briefhoofd of het logo is het eerste
waar mijn oog op valt als de post door de
brievenbus op de deurmat is gevallen.
Het kan me meteen in de stemming
brengen om de geschreven tekst gretig te
lezen of om de brief ongelezen onder de
stapel post te leggen om de inhoud op
een later tijdstip zorgvuldig te lezen.
Briefhoofden geven directe informatie
over de afzender, hebben een signaal
functie, fungeren als uithangbord.
Het Sociaal Historisch Centrum voor
Limburg verzamelt Limburgse bedrijfsar
chieven. Het is logisch dat uit de verwor
ven bedrijfsarchiefcollecties 'dubbele cor
respondentie' wordt verwijderd. Dikwijls
zijn dat brieven voorzien van een fraai
briefhoofd. Veel van die doubletten wor
den bewaard, niet vanwege de inhoud
van de brief en ook niet alleen vanwege
de esthetische kwaliteit van de afbeeldin
gen, maar eerst en vooral vanwege de
daadwerkelijke documentaire waarde
van het briefhoofd. Zo ontstond een
mooie schaduwcollectie van briefhoof
den van Limburgse en niet-Limburgse
bedrijven. Het waren de dikwijls fraaie
illustraties boven de aanhef van al die
zakelijke correspondentie die mijn
belangstelling wekten voor de documen
taire en (kunst)historische waarde ervan.
Wat zou het oudste briefhoofd van een
Limburgs bedrijf zijn? Welke informatie
geven de geïllustreerde briefhoofden?
Hoe presenteerden Limburgse onderne
mers zich met hun briefhoofd? Is er een
ontwikkeling in de weergave van het
bedrijfsgebouw te zien? Dat waren vra
gen die deze bijzondere collectie opriep.
De collectie bleek de periode van 1850
tot nu te beslaan, dus het moest mogelijk
zijn de ontwikkeling van het briefhoofd
over een lange termijn te traceren. Het
l
l «IJl
'1 Z.&JLU&i'l, /Cc-0
I :U! W a k f. M
oudste lithografisch gedrukte briefhoofd
blijkt uit de vroege jaren 1850 te dateren
met zijn fraaie belettering en het minus
cule silhouet van een fabrieksgebouw
met hoge schoorsteen waaruit een forse
rookpluim ontsnapt. Een rokende
schoorsteen wordt op heel veel brief
hoofden pregnant in beeld gebracht.
Thans zou zo'n plaatje een doorn in het
oog van milieufreaks zijn, maar in de ico
nografie van de negentiende eeuw bete
kende het: voorspoed, welvaart, werkge
legenheid. Tot in de jaren 1920 bleek de
rokende schoorsteen het ware 'kenmerk'
van een welva
rend bedrijf te
zijn in brief-
hoofdontwer-
pen. Ligt het
accent bij de
oudste exem
plaren op de
mooie belette
ring, later ligt
dat op meer
kleurendruk en
tenslotte wor
den met foto
grafische procédés fraaie briefhoofden
vervaardigd.
Briefhoofden blijken vooral bedoeld om
te imponeren; het waren visitekaartjes bij
uitstek; ze geven liefst zo veel mogelijk
informatie tegelijk: over het bedrijfsge
bouw, de eigenaar of de kwaliteit van het
product. Om de fabriek zo imposant
mogelijk in beeld te brengen maakten de
ontwerpers gebruik van het 'vogelvlucht
perspectief' of juist van het 'kikvorsper
spectief', omdat je daarmee een imposant
beeld van de bedrijfsgebouwen kon
geven.
Het briefhoofd van de firma Alf. Russel
uit Tegelen, gedateerd 1900, is daarvan
een voorbeeld. In vogelvluchtperspectief
is het fabriekscomplex met aanpalende
Victoriaanse villa afgebeeld, mooier dan
mooi gesitueerd in een idyllisch land
schap. Er zijn fabrieksgebouwen te zien
(met het bekende sheddak), magazijnen,
kantoren, opslagruimtes. Acht schoorste
nen braken een inktzwarte rook uit die
ferm over de arcadische velden wordt
geblazen, alle rookpluimen stuwen je
BViSEb. TESELÜS. i yrvr/f/.
/Jft. - V
- Za 0 ,7c i /J
blik naar links naar de met bloemen ver
sierde tekstbanderol waarin de naam van
de fabrikant prijkt. Zelfs uit de villa ver
laat een klein rookpluimpje de schoor
steen! De voorstelling is gestoffeerd met
kleine menselijke figuren; er is veel be
drijvigheid rond het complex, maar die
geeft slechts een
vage notie van
het soort werk
dat er wordt ver
richt en geens
zins van de werk
omstandigheden.
Het briefhoofd
van Ruttens bier
brouwerij 'De
Zwarte Ruiter'
toont het bedrijfs-
complex veel im
posanter dan het
was in vertekenend vogelvluchtperspec
tief. Fier is het beeldmerk voorgesteld en
met gepaste trots worden de onderschei
dingen getoond die de brouwerij met
haar product heeft behaald!
Het zijn slechts twee voorbeelden uit de
collectie van duizenden briefhoofden. Er
zijn nog veel vragen aan deze collectie te
stellen: welk ideaalbeeld gaven onderne
mers van hun bedrijf als illustratie van
hun ondernemersmentaliteit? Hoe be
trouwbaar zijn de getekende gegevens
over situering, omvang, uiterlijke vorm
geving van verdwenen fabrieken? Welke
bedrijven waren trendsetters in de twin-
tigste-eeuwse grafische designstijlen? De
waarde van deze rijke, welhaast en pas
sant verzamelde archiefschat is nog niet
ten volle ontdekt.
lac van den Boogard is als historicus/educatief
medewerker werkzaam bij het Sociaal Historisch
Centrum voor Limburg. Hij publiceerde over het brief
hoofd: 'Ter attentie van... negentiende-eeuwse brief
hoofden uit de collectie van het SHCL', in: Regionale
geschiedenis zonder grenzen, Maastricht 1998.
.UTTEN'S'T)
ERBROUWERIJ
DISTILLEERDERIJEN likeurstokerij
tASTRfCHT
,..>v ^OTTERDAM
