Only One
Gespecialiseerd
in üw
archief!
Als het goed
geordend moet
voor:
detachering/vervanging
selectie en vernietiging
inventarisatie
advisering
begeleiding projecten
Hans Lievestro
Tel. 0573 - 22 15 26
Mobiel 06-10 93 40 76
Tel. 06 25 370 363
Voor inlichtingen over tarieven en plaatsing van zowel
product- als personeelsadvertenties kunt u
contact opnemen met: Sales Services
Contact persoon Gerrit Kulsdom
Postbus 2317, 1620 EH Hoorn
Tel. 0229 - 211 211Fax 0229 - 270 404
E-mail: snsdtp@planet.nl
sns@wxs.nl
•arc S&S
te stellen door het ministerie van
Binnenlandse Zaken) van de vernieti
gingsprocedure van het archief dat toe
ziet op de afscheiding van de te vernieti
gen stukken
Staat hier niet in bewerkte vorm de voor
oorlogse definitie van prof. Vojtisek?
Het Tsjechische archiefwezen heeft sterke
invloeden ondergaan vanuit de Sovjet-
Unie. In die tijd is het gekneed en
gevormd. In die tijd ontstond de huidige
organisatie van de archieven en in die
tijd werd ook het personeel geschoold;
veel oudere medewerkers van Tsjechische
archieven hebben hun kennis opgedaan
uit (vertaalde) Russische archiefhandboe
ken. Er zal hier verder niet worden inge
gaan op de details van na 1948. Op de
zuiveringen in het archiefwezen in de
jaren vijftig en wederom in de periode na
'68; op de complete verwaarlozing van de
archieven in de tijd na de Praagse Lente;
op hoe ondanks alle moeilijkheden toch
heel veel werk werd verzet en heel veel
archieven werden geïnventariseerd. De
hoofdzaak is om te constateren dat de
communistische tijd een stempel heeft
gedrukt op het Tsjechische archiefwezen,
maar dat de grondprincipes en daar
bovenop de speciale wijze van functione
ren van het archiefwezen (de nadruk op
het beheer van te bewaren archief) zijn
gelegd in de vooroorlogse of eigenlijk in
de Oostenrijkse tijd.
Stellen we opnieuw de vraag hoe
Europees het Tsjechische archiefwezen is.
Past het bij dat van Europese Unielid
Nederland? Het antwoord is nee. In
Tsjechië wordt immers een ander con
cept van archief gehanteerd dan in
Nederland. Wanneer een Tsjechische
archivaris het over archief heeft denkt
hij/zij per definitie aan te bewaren
archief. Zijn/haar Nederlandse collega zal
bij het noemen van het woord archief
ook in eerste instantie aan te bewaren
bescheiden denken maar niet per se; ook
de stukken bij de administratie, waaron
der de te vernietigen stukken, zijn voor
hem/haar gewoon archiefbescheiden.
Overeenkomstig is ook de inrichting van
het archiefwezen in beide landen. In
Tsjechië richt het archiefwezen zich
slechts op te bewaren archief. Het valt
samen met de organisatie van de archief
diensten. Er is contact met de buitenwe
reld, dus met de archiefvormers. Maar
dat contact beperkt zich tot het houden -
en dat met het oog op de verwerving
door het archiefwezen van de archivalia -
van toezicht bij de administraties op de
uitvoering van de vernietigingsprocedu
re. In Nederland, waar geen conceptma-
tig onderscheid wordt gemaakt tussen
administratieve en te bewaren stukken,
omvat het archiefwezen meer. Sinds het
van kracht worden van de archiefwet van
1962 die een nauwe relatie legde tussen
administratie en archief, heeft het
Nederlandse archiefwezen betrekking op
archief zowel bij administraties als in
archiefbewaarplaatsen. De overheidsor
ganen zijn verantwoordelijk voor de
archiefbescheiden, stelt de wet. Of die
archiefbescheiden bij een overheidsorga
nisatie liggen of in een archiefbewaar
plaats doet er niet toe. Archiefdiensten
spelen een rol in het landelijk archiefpro
ces, die van de administraties is niet min
der belangrijk.
Conclusie: het Tsjechische archiefwezen
sluit niet aan bij dat van Nederland; het
maakt daarom geen aanspraak op de toe
voeging Europees. De zaak wordt anders
wanneer we het Tsjechische archiefwe
zen zouden vergelijken met dat van
gevestigde Europese Unieleden als
Duitsland en Oostenrijk. Tsjechië is een
opvolgerstaat van Habsburg-Oostenrijk
en die laatste grootheid kwam weer voort
uit het Duitse Rijk. Tsjechië, Oostenrijk,
Duitsland, ze hebben allemaal ongeveer
eenzelfde (maar absoluut niet dezelfde)
kijk op archieven. Vanuit dat perspectief
gezien is het Tsjechische archiefwezen
wel Europees.
Maar Europees of niet, belangrijker is
eigenlijk nog de vraag of het Tsjechische
archiefwezen meegaat met de mondiale
ontwikkelingen op digitaal gebied. De
custodiale traditie vormt hier een belem
mering. Het vluchtige karakter van digi
tale archiefstukken vereist een verschui
ving van de aandacht van de archivaris
richting archiefvorming. De Nederlandse
archivaris heeft hier weinig moeite mee,
althans niet in conceptuele zin. Het
administratieve archiefdocument heeft
voor hem/haar dezelfde status als het te
bewaren document. Voor de Tsjechen
ligt dit anders. Zij moeten een conceptu
ele slag maken. Zij moeten eerst nog het
diepgewortelde idee overwinnen dat
archiefbeheer alleen betrekking heeft op
te bewaren archiefbescheiden. Er ligt op
dit moment een wetsvoorstel voor een
nieuwe archiefwet voor. Uit dat wets
voorstel blijkt niet dat men van zins is dit
idee op te geven. Opnieuw ligt de con
centratie op het beheer van te bewaren
archief. Het zou niet overbodig zijn er in
internationaal verband bij Tsjechië op
aan te dringen zijn visie in dat opzicht te
herzien.
Internet: www.archiefburo.nl
E-mail: info@archiefburo.nl
Hazendiekske 4
7245 TA Laren (Gld.)
Documentaire Informatie Technologie
Postbus 2325
1620 EH Hoorn
E-mail: info@onlyone.nl
Internet: www.onlyone.nl
Zwartevenstraat 17
1911 TN Uitgeest
tel: 06-51996435
e-mail: info@archiefbc.nl
internet: www.archiefbc.nl
Het volgende nummer van
het Archievenblad
verschijnt in de eerste week
van november 2004.
Het Tsjechische archiefwezen en Europa
oktober 2004
Noten
1. )an Opocensky, 'Les archives et Ie service des
archives en Tchécoslovaquie', in: Nederlands
Archievenblad, 1925/1926, p. 99.
2. Zie voor een Duitse vertaling van de wet: Archivum
XL (1995), p. 157-166. Zie voor een Nederlandse
vertaling van de hand van de auteur van dit artikel
bijlage II bij: Aat in 't Hout, Archiveren in Praag en
Den Haag. Onderzoek naar de achtergronden van
verschillen in benadering in de archiefwetten van
Nederland en de Tsjechische Republiek van het
begrip archiefdocument, doctoraalscriptie
Universiteit van Amsterdam, Amsterdam 2003.
3. Josef Kollmann, Dëjiny Üstredniho Archivu Ceského
Statu [Geschiedenis van het Centrale Archief van de
Tsjechische Staat], Praha 1992, p. 571.
4. Geciteerd in: Milada Wurmova, 'Archiv jako institu-
ce' (Archief als instituut), in: Sbornik Archivni Prace
(Bundel Archiefwerk), XVIII-i (1968), 3-40, p. 10.
5. Eric Ketelaar, Archival and records management
legislation and regulations: A RAMP Study with gui
delines, Parijs, 1985, p. 14.
6. Zie voor de ontwikkelingen die leidden tot publica
tie van de Handleiding: Theo Thomassen, 'Van
evenement naar structuur. Ordenen en beschrijven
in de eeuw vóór de Handleiding', in: Tekst en
Context van de Handleiding voor het ordenen en
beschrijven van archieven van 1889, Hilversum
1998, p. XXI-LXXV.
7. De wet staat afgedrukt in: Archivn!Casopis
(Archieftijdschrift), 1974, p. 196-204.
archievenblad
