ICA-congres Wenen:
voor gezelligheidsdieren envergadertijgers
ffapoïxH bj
#Yp
X
déS Arcfr'VtS
C? Nfrtse
Arcfr/V2S
ICA-congres
Het ICA-congres in Wenen vond
plaats in een congresgebouw gelegen op
de noordelijke oever van de Donau, naast
de gebouwen van het Internationaal
Atoomagentschap. Ongeveer 2200 perso
nen hadden zich ingeschreven voor het
symposium, dat van 23 tot en met 28
augustus duurde.
De president van Oostenrijk opende
het congres. Bij de opening en aan het
begin van iedere dag was er een inleiding
door een zogenaamde keynote-speaker,
een notabele Oostenrijker uit de
sfeer van politiek, kunst en wetenschap.
Langs verschillende invalshoeken, ont
leend aan hun eigen werkzaamheden,
legden zij een relatie met archieven en
met het thema van het congres:
Archieven, Geheugen en Kennis. Zo
sprak de dramaturg Gerhard Roth over
het Hofkammerarchiv, de biochemicus
Hans Tuppy over overeenkomsten tussen
de bewaar- en herinneringsfunctie van
archieven en van het menselijke brein,
en de voormalige minister van Financiën
Ferdinand Lacina over de tegenstelling
tussen homogenisering (Habsburg/
de Europese Unie) en culturele geva
rieerdheid.
Maar liefst 228 verschillende sessies
werden gehouden, variërend van plenai
re bijeenkomsten tot workshops en lezin
gen. De massaliteit die hierdoor wordt
gesuggereerd, viel in de praktijk erg mee.
Sessies werden vaak bezocht door twintig
a dertig personen, wat het gebeuren erg
overzichtelijk maakte. Zoals te verwach
ten bij een dergelijke grote hoeveelheid
sessies kwam het hele spectrum van het
archivistische vakgebied aan bod. Maar
hoe maak je een keuze uit een dergelijk
overvloedig aanbod? De veelvoud aan
onderwerpen vergde een goede selectie
van tevoren. Mijn persoonlijke keuze
leidde tot het bijwonen van met name de
sessies waar ik in verschillende rollen
professioneel bij betrokken ben.
Er werden verschillende boeiende sessies
gehouden door Nederlandse collega's. De
KVAN-sessie (Yvonne Bos, Rolf Hagen en
Jannie Steenhuis) oogstte veel lof vanwe
ge de boeiende en creatieve manier waar
op aandacht werd besteed aan ethiek.
Ook de sectie van de archivarissenvereni-
gingen (SPA) wijdde een sessie aan ethiek.
De bijgeluiden in de wandelgangen zijn
net zo interessant als de sessies zelf. Zo
hoorde je bijvoorbeeld dat het agenderen
van ethiek als vakthema niet onomstre
den is: de nationale archivaris van een
niet onbelangrijk Europees land noemde
het als thema ongewenst: als je je houdt
aan het normale arbeidsrechtelijke kader,
dan zou een ethische code volstrekt over
bodig zijn. Hoe nuttig dit soort sessies is,
is daarmee direct aangetoond. In een SPA-
workshop over solidariteit tussen archie
ven vertelde Floor Geraedts, de gemeente
archivaris van Leidschendam-Voorburg,
boeiend over zijn Bangladesh-project,
waarin hij al negen jaar op praktische
wijze collega's uit dat land ondersteunt.
Archival solidarity is één van de speerpun
ten van ICA voor de komende vier jaar.
De SPA heeft inmiddels een database met
120 solidariteitsprojecten aangelegd.
De overige sessies selecteerde ik ter
bevrediging van mijn eigen leergierig
heid. Twee sessies over auteursrecht
gaven zicht op de soms verschillende wij
zen waarop met de beperkingen van het
auteursrecht wordt omgegaan. Er is veel
angst en weinig creativiteit op dit terrein.
Maar ik realiseer me dat je het als jurist
bij dit onderwerp iets eenvoudiger hebt.
The Genealogical Society of Utah ('De
Mormonen') organiseerde enkele interes
sante sessies over het digitaliseren van
microfilms, waarvan één met de National
Archives van Groot-Brittannië (voorheen
het Public Records Office). Beide instel
lingen zijn giganten op het gebied van
microverfilming. De eerste bezit circa
2.300.000 microfilms, en heeft wereld
wijd 30.000 vrijwilligers die de informa
tie ontsluiten. De tweede maakt
1.000.000 microfilmopnamen per jaar.
Bij beide instellingen zie je een geleidelij
ke overgang naar digitalisering. In Utah
verwacht men over vijf jaar geen micro
filmcamera's meer te hebben. In de
National Archives voorziet men dat nog
niet. Een heel aardige vondst is, dat ze
hun 300.000 bezoekers de mogelijkheid
bieden om zelf de digitale camera's en
boekscanners te gebruiken.
In het kader van het samenwerkingscon-
venant tussen de ICA en de IASA
(International Association of Sound and
Audiovisual Archives) werden door de
IASA enkele boeiende lezingen gehouden
over conservering van video en film. De
belangrijkste karakteristieken van de
honderd sinds 1956 geproduceerde
videoformaten werden begrijpelijk
gemaakt. Uitdrukkelijk werd gewaar
schuwd tegen dvd: 'goed voor presenta
tie, niet geschikt voor preservering'.
Het registratiegeld voor dit congres was
met 400 euro aan de hoge kant. Voor
deelnemers uit minder bevoorrechte lan
den beschikt de ICA over een subsidiepot
je. Zowel het congres als het 'randgebeu-
ren' was voortreffelijk georganiseerd. Tot
dat randgebeuren behoorde een traditio
nele 'Heurigen', een Bierstube-achtige
ambiance, maar dan met jonge wijn en
met accordeonmuziek en gezang. Verder
was er een ontvangst in het imposante
raadhuis van Wenen, waar enthousiast
werd gedanst. Op de donderdagavond
was er voor het Nederlandse gezelschap -
er waren ongeveer veertig Nederlandse
collega's in Wenen - een zeer geanimeerde
ontvangst bij de tweede man van de
Nederlandse ambassade. Buiten zijn
archivalische biotoop blijkt de archivaris
vooral ook een gezelligheidsdier.
Een gedeelte van de congresgangers
was één of meerdere dagen voor en na het
congres nog betrokken in allerlei verga
deractiviteiten. De besturen van de
geografische regio's waarin de ICA is inge
deeld vergaderden, evenals de besturen
van alle secties. En dan waren er ook nog
de ledenvergaderingen van de secties. In
de ledenvergadering van SPA was voor
het eerst ook DIVA present. In de Section
on Archival Education werd collega Hans
Scheurkogel tot voorzitter benoemd.
In de ledenvergadering van de ICA is stem
recht voorbehouden aan de nationale
archivarissen (A-leden) en de voorzitters
van de beroepsverenigingen (B-leden). Het
is een soort Verenigde Naties in het klein,
compleet met eindeloze besprekingen en
het gekissebis over de hoeveelheid officiële
talen van de ICA. Dat zijn nu Frans en
Engels, maar met name de Spaanstaligen
rammelen hard aan de deur. De ICA kan
zich echter een grotere meertaligheid niet
permitteren. Het was al heel wat dat ter
gelegenheid van dit congres bij de plenaire
sessies werd getolkt in het Frans, Duits,
Engels, Spaans, Arabisch, Chinees en
Russisch. De Nederlandse secretaris-gene
raal van de ICA, Joan van Albada, gebruikte
de zegenrijke werking van het Engels in het
luchtverkeer als vergelijking om de meerta
ligheiddiscussie in goede banen te leiden.
ICA-congres
Belangrijker was, dat de jarenlang bedis
cussieerde nieuwe constitutie van ICA
werd vastgesteld. Het voorzitterschap
van ICA en CITRA (de jaarlijkse rondeta
felbijeenkomst van de A- en B-leden)
wordt voortaan gecombineerd. En bij de
inrichting van werkgroepen en commis-
sies wordt voortaan meer gestuurd op
concrete productie.
Net als bij de Olympische Spelen werd
het congres afgesloten met verwel
koming van de toekomstige locatie. In
2008 zal het ICA-congres in Kuala
Lumpur plaatsvinden. De archivarissen-
gemeenschap zal dan neerstrijken in een
land dat er binnen de toch al snel veran
derende wereld eer inlegt extra dynamiek
te bezitten.
Bangladesh Archives Records Management-programma
24
25
Door Charles Noordam*
Eenmaal per vier jaar organiseert de
International Council on Archives (ICA) in
samenwerking met een archiefinstelling
ergens ter wereld het ICA-congres. Dit is
de internationale toogdag voor archivaris
sen van alle continenten. Vier jaar geleden
was het congres in Sevilla, dit jaar vond het
plaats in Wenen.
Dramaturg Gerhard Roth spreekt over het Hofkamer
archief. Foto: Charles Noordam.
Ethiek en solidariteit
Auteursrecht en digitalisering
Vergaderactiviteiten
Vrolijke muzikanten. Foto: Charles Noordam.
Charles Noordam is directeur van het Haags
Gemeentearchief en voorzitter van de KVAN.
De begroeting van de ICA-congresgan-
gers vond plaats op maandagavond 23
augustus in het Austria Center Vienna. De
gasten werden welkom geheten door Hernn
Gen-Dir. Hon.-Prof. Dr. Lorenz Mikoletzky,
directeur-generaal van het Oostenrijkse
Staatsarchiv, en daarmee was de toon
gezet. Ouderwetse hoffelijkheid met een
muzikale omlijsting van Mozart, Johann
StrauB en Franz Schubert.
De volgende dag kwam het congres pas
goed op gang. Verspreid over tientallen
zalen vonden in het congrescentrum pre
sentaties, discussiebijeenkomsten en
workshops plaats over tal van onderwer
pen. Floor Geraedts van het
Gemeentearchief Leidschendam-Voorburg
hield samen met zijn Zweedse collega's van
het Nationaal Archief Borje Justrell en Björn
Lindh een workshop 'Experiences from
Teaching Records Management to
Colleagues in the Developing World'.
Geraedts is al sinds 1995 met steun van de
Kring van Zuid-Hollandse Archivarissen en
het Saamhorigheidsfonds Heemstede actief
in Bangladesh met het Bangladesh Archives
Records Management-programma, dat
beoogt de archiefzorg ter plaatse op een
hoger peil te brengen, onder meer door het
opleiden van archivarissen die op hun
beurt weer anderen opleiden. Een goede
administratie (controleerbare overheid) is
een van de steunpilaren van de democrati
sche rechtsorde. In tweede instantie pro
fiteren ook de historici. Werkt Geraedts -
niet zonder succes - zo'n zes weken per
jaar in Bangladesh, zijn Zweedse collega's
besloten om een opleiding voor archivisten
uit ontwikkelingslanden te starten in eigen
land. Met steun van de overheid werd een
gratis records management-trammg opgezet
van vier weken voor ongeveer 25 studen
ten, te kiezen uit meer dan 200 kandida
ten. Selectie vond plaats op grond van
opleiding en ervaring. De meeste aanmel
dingen kwamen uit Afrikaanse landen ten
zuiden van de Sahara. De eis om de
Engelse taal machtig te zijn zal daarvan de
oorzaak zijn. Ook de Zweden presenteerden
hun opleiding als 'records management in
service of democracy'. Een eerste lichting
studenten heeft de opleiding doorlopen en
een tweede staat al in de startblokken.
Nadeel van de Zweedse aanpak is de
oncontroleerbaarheid van het beoogde
resultaat: verbetering van de archiefzorg ter
plaatse; hiervoor zou 'nazorg' door infor
matieuitwisseling tussen het Zweedse
Rijksarchief en de cursist en zijn archief
dienst zeer gewenst zijn. Drie studenten uit
achtereenvolgens Fiji, Gambia en Papoea
Nieuw-Guinea getuigden desalniettemin van
het succes van de opleiding. De vertegen
woordiger van laatstgenoemd land kreeg
bij terugkeer meteen - tijdelijk - een andere
baan, wat niet bevorderlijk is voor de conti
nuïteit. Hij besloot zijn bijdrage aan de
workshop met een duidelijke wens: hope
lijk komen onze vroegere overheersers ook
met zo'n programma.
René Spork,
hoofd Sector Externe Dienstverlening,
Gemeentearchief Rotterdam
archievenblad
oktober 2004
oktober 2004
archievenblad
