Doe <4j^p Consult WIJ DOEN WAAR WE GOED IN ZIJN DocConsult Compacte Archief-Systemen Kardex Systemen B.V. Barwoutswaarder 13a, 3449 HE Woerden Postbus 250, 3440 AG Woerden Telefoon (0348) 49 40 40, Telefax (0348) 49 40 60 E-mail: info@kardex.nl, Website: www.kardex.nl Restauratie - Atelier Helmond bv Restauratie en conservering van papier, leer en perkament Ondersteuning bij calamiteiten 24 uur bereikbaar op: 06 - 57 58 96 31 Tijdens kantooruren: +31 (0)492 - 55 39 90 Uw waardevolle documenten gaan bij ons door vakkundige handen. Documentair management en ondersteuning interim-management quick-scan coaching on the job archiefbewerkingen in-company trainingen wegwerken achterstanden «UB3 «flB3 project- en adviesbureau Nico Maasstraat 51 Tel. 074 - 2500166 7555 LW Hengelo Fax 074 - 2500144 www.docconsult.nl E-mail: docconsult@hetnet.nl A member of the KARDEX Group Industrieholding Cham AG dan in de antifoon overgenomen of breder uit gewerkt, soms parafraserend, soms letterlijk cite rend, en toegepast op de heilige wiens officie gezongen werd. Het citerend of parafraserend redigeren van antifoonteksten op basis van een vers uit de bij de antifoon gezongen psalm, is een bekende redactionele methode in de katho lieke liturgie. Antifonen komen in de katholieke liturgie namelijk vaak tot stand in samenhang met de psalm of de lofzang die erbij gezongen wordt. De vraag die bij een dergelijk onderzoek in ieder geval aan de orde komt, is de ouderdom van een muzikale compositie. Door een nauw keurige bestudering van de teksten (waarvan ik de lezer van het Archievenblad de details wil besparen) kan aangetoond worden dat heel het Servatius-officie dateert uit de tiende eeuw. Dit kan geconcludeerd worden op grond van de gebruikte teksten, met name de archaïsche ont wikkelingsfase van de Servatius-legende. Alle antifoon- en responsoria-teksten gaan terug op de berichten van Gregorius van Tours, op de beide oudste levensbeschrijvingen van de H. Servatius, uit de achtste en de negende eeuw, en uiteindelijk op de preek van bisschop Radboud uit het prille begin van de tiende eeuw. De nieu we elementen die de monnik Heriger op het einde van de tiende eeuw in zijn werk over de bisschoppen van Luik introduceert, zoals de stamboom van Servatius en zijn Visioen in Rome, zijn al niet meer in de liturgische teksten van het Servaasofficie verwerkt. Hetzelfde geldt des te meer voor hetgeen Jocundus tegen het einde van de elfde eeuw aan de legende toe voegt, zoals de verhalen over de zilveren sleutel, Servatius' ontmoeting met Atilla en zijn optre den op het Concilie van Keulen. Dat deze thema's door de samensteller van het officie niet zijn gebruikt, toont aan dat het werk van vóór het einde van de tiende eeuw is. De Servaaslegende die in de liturgie gebruikt wordt, is dus 'geda teerd', maar zij biedt ons dus ook een schitterend handvat om de liturgie te 'dateren'. Ook musicologisch concludeert fr. Kees Pouderoijen OSB, monnik van de abdij Mamelis bij Vaals, specialist in het gregoriaans en onlangs benoemd tot hoogleraar gregoriaans in Wenen, dat de middeleeuwse melodieën van het Servaasofficie op grond van muzikale stijlkenmer ken in de tiende eeuw geplaatst moeten worden. Het Maastrichtse Servaasofficie is daarmee de oudste muziek in Nederland. Daarmee is het ook een schoolvoorbeeld van liturgische continuï teit, aangezien de melodieën, zoals die in de der- 1 V %i tiende/veertiende-eeuwse handschriften van Aken staan, geen van hun tiende-eeuwse stijl kenmerken verloren hebben. Dat alles is op zich al bijzonder. Maar er komt nog iets bij. Dit koorofficie is bovendien uniek, omdat de componisten zeer oorspronkelijk werk hebben verricht, én bovendien werk van zeer hoge muzikale kwaliteit. Ze hadden immers gemakkelijk kunnen putten uit het brede con- fessoren-repertorium of uit andere bestaande gezangen, maar ze hebben eigen melodieën gecomponeerd. Het musicologisch belang van het Servaasofficie van Maastricht overschrijdt daarmee in ruime mate de regio. De melodieën van de gezangen zijn oorspronkelijke gregori aanse composities, gecomponeerd op de teksten van het officie. Als plaats van oorsprong moet waarschijnlijk gedacht worden aan het tiende- eeuwse Luik, 'Athene van het Noorden', 'bloem van de drie Galliën', waar, eveneens in diezelfde tiende eeuw, de officies van de H. Stefanus, van de H. Lambertus en van de Heilige Drieëenheid werden gecomponeerd. Op basis van het bewaard gebleven bron nenmateriaal in Maastricht en Aken is het ons gelukt een volledige reconstructie te maken van een deel van het officie van Sint-Servaas, namelijk de Eerste Vespers. Deze werden op mijn voorstel in 1996, bij gelegenheid van de opening van het vernieuwde Rijks archief in Limburg, op cd uit gebracht, en gezongen door de Schola Maastricht onder lei ding van dr. Alfons Kurris. Daarmee is de oudste muziek van Nederland niet alleen op papier gereconstrueerd, maar ook weer tot klank gebracht. Literatuur 29 Boeken, in leer en perkament Charters en zegels Prenten en tekeningen Kaarten en affiches Massaconservering Inbinden van rapporten en tijdschriften Brand- en waterschade Schimmelbestrijding Panovenweg 40,5708 HR Helmond (NL) Tel.+3l (0)492 55 39 90 Fax: +31(0)492-552442 E-mail: infoSrestauratie-atelierhelmond.nl internet: www.restauratie-atelierhelmond.nl DOCUMENTAIRE INFORMATIEVOORZIENING Onze ervaren projectmedewerkers hebben veelal een opleiding Bestuursambtenaar, SOD I en 11, WA en Middelbaar archiefambtenaar. Zij staan garant voor een klantgerichte en klantvriendelijke dienstverlening. r KARDEX Op zoek naar de ouderdom van het officie itiiAile lui. al> Air.- ejus 1W/Bfliwi rgam Falrorale px»i -#»- il) li pon-exit jKgSHpuSeUl >Ai pf-mad. V "1 mulo PraTul conl'ccratm mmfolcuuu weeper uu avi* üPetro Romsr iibi datui pRrioieró laiidenii,. t". 4 S, Sinter Hiirmos figjioruiii gr; Mag nirtcatur Ic obumbramr lolis in uniore M i Lis aquihr dcprdVus toporc d <rn.ili pFOgc-nie Chr"r, Jp .runi gaufteiJiös-. direxir. tev,i elusicrexii Reconstructie van de Eerste Vespers op cd Régis de la Haye (1945) is diaken aan de Basiliek van Onze Lieve Vrouw 'Sterre der Zee' in Maastricht, docent kerkgeschie denis aan de opleidingen van het bisdom Roermond, en archivaris aan het Rijksarchief in Limburg te Maastricht. Een achttiende-eeuws zangboek van het kapi ttel van Sint-Servaas, geopend op de hymne Hymnum solemni voce personemus van de lauden van het feest van de H. Servatius (RALM; archief kapittel Sint Servaas, inv.nr. 175, f. 24-25). De geïnteresseerde lezer op zoek naar details, annotatie en volledige bronvermeldingen verwijs ik naar mijn bijdragen: - Régis de la Haye, De pro- priumkalender van de Sint- Servaaskerk te Maastricht, in: Publications de la Société Historique et Archéologique dans Ie Limbourg [PSHAL] 124 (1988), p. 88-144. - Régis de la Haye, De recon structie van de middeleeuwse Vespers van Sint Servaas te Maastricht, in: Tijdschrift voor Gregoriaans 22 (1997), p. 2-17. - Régis de la Haye, Het middeleeuws officie van het hoogfeest van Sint Servatius te Maastricht. Deel 1. Tekstkritisch onderzoek, in: PSHAL 133 (1997). p. 93-140. Middeleeuwse Vespers van Sint Servaas in Maastricht Schola Maastricht o.l.v. Alphons Kurris Lezers van het Archievenblad kunnen deze cd met korting bestellen. Zie pagina 47. september 2004 archievenblad

Periodiekviewer Koninklijke Vereniging van Archivarissen

Archievenblad | 2004 | | pagina 14