[De@aak]
«fp
Voor het voetlicht: Charles Jeurgens
KVAN nieuws
Koninklijke Vereniging van Archivarissen in Nederland
KVAN Nieuws
Bureau KVAN
Redactie Archievenblad
Over archivarissen en maatschappelijke verantwoordelijkheid
People we have arrived. Met deze woorden
besluit een Engelse collega zijn bericht over de
eerste archivaris in een actiespel voor kinderen.
Het blijkt te gaan om een Lego-speelgoed
figuurtje genaamd Tehutti, die jarenlang heeft
gewerkt in het archief van de legendarische
stad Metru Nui. Goed nieuws zou je denken.
Niet meer het grijze Dorus-beeld, maar de
archivaris als een man van actie. Tehutti is
namelijk geen doorsnee-archivaris. Hij is een
van de zes bezitters van een sleutel die de stad
kan verlossen van een geheimzinnige bedrei
ging. Hij droomt er echter van een schat te
vinden die hem rijkdom en aanzien zal geven.
Dit kan de stad in gevaar brengen. Een deelne
mer aan de DIVA-discussielijst suggereerde de
'commissie ethische code' van de KVAN zich
eens hierover te buigen. Bij deze dus.
Wat is het dilemma? Waar is archivaris Tehutti
eigenlijk mee bezig? Kennelijk zoekt hij in zijn
archieven naar gegevens die hem zelf tot voor
deel strekken. Dat alleen is al voldoende om
hem als archivaris te diskwalificeren. Regel 8
van de beroepscode is daarover heel duidelijk:
archivarissen dienen het speciale vertrouwen dat
hen gegeven is aan te wenden in het algemeen
belangen te vermijden dat zij bun positie gebruiken
om zichzelf of anderen onbillijk te bevoordelen.
Over het in gevaar brengen van de stad hoeven
we het dan helemaal niet meer te hebben.
Dit is misschien een vergezocht voorbeeld.
Maar in de echte praktijk komt het ook voor
dat de archivaris dingen weet, of kan vinden,
die hemzelf voordeel opleveren of die de veilig
heid in de samenleving raken. Zoals het waar
gebeurde voorval van de bezoekers aan een
gemeentearchief die opvallend geïnteresseerd
waren in de details van bouwtekeningen van
luxe villa's. De archivaris is, volgens de wet en
de code, verplicht de gevraagde inzage te verle
nen. Maar hij vertrouwt het niet. Moet hij niet
ook de politie inschakelen?
De inhoud van archieven kan een archivaris
soms voor ingewikkelde
dilemma's plaatsen. Neem
nou dat verhaal van de bezoeker die op zoek is
naar gegevens over de hooggeplaatste perso
nen die in de Tweede Wereldoorlog betrokken
zouden zijn geweest bij de liquidatie van zijn
vader. In dergelijke gevallen volstaat het niet
altijd om de gewone routines te volgen. Stel de
archivaris vindt het bewijs voor de betrokken
heid bij die liquidatie. In een niet-openbaar
archief. En betrokkene is nog in leven. In dit
conflict tussen regels (de akte van overbren
ging) en wet (justitie, oorlogsmisdrijven verja
ren niet) is het duidelijk dat de wet prevaleert.
De archivaris moet de stukken ter inzage geven.
Maar moet hij zelf ook verder gaan? Justitie
inschakelen? Ja, want het gaat om niet-verjaar-
de stafbare feiten. Handelt de archivaris dan
tegen zijn beroepscode? Nee: archivarissen die
nen zowel de openbaarheid als de persoonlijke
levenssfeer te respecteren en te handelen binnen de
grenzen van de relevante wetgeving.
En voor wie denkt dat dergelijke zaken alleen
voorkomen in archieven die betrekking heb
ben de op Tweede Wereldoorlog nog wat con
crete gevallen van recentere datum. Het onder
zoek, bij een gemeentearchief, naar de burge
meester die een bepaald aannemersbedrijf sys
tematisch lijkt tegen te werken. Een burge
meester die beweert dat een onwelgevallige
ingekomen brief geen archief is. Strafbare fei
ten in het archief van een actiegroep. En wie
weet, ooit nog eens een dubbele boekhouding
in een bedrijfsarchief. Het zal duidelijk zijn dat
een archivaris voor zijn werk niet alleen vak
kennis nodig heeft. Maatschappelijke verant
woordelijkheid is minstens zo belangrijk. De
beroepscode biedt in dit soort gevallen een
kader. Maar geeft nooit specifieke oplossingen voor
afzonderlijke problemen. Zoals in de inleiding
ook wordt vermeld.
Nieuwe KVAN-leden
De KVAN verwelkomt de volgende nieuwe leden:
Mevrouw drs. I. Chr. K. M. B. Blasczyk
publieksadviseur Gelders Archief
De heer M.J. van Dalen
student en tevens stagiair bij team Interne Zaken
gemeente Wierden
De heer E. Florijn
student IDM Archiefschool te Amsterdam
Mevrouw drs. C. Licher
student IDM Archiefschool te Amsterdam, tevens medewerker bij IQ
Info te Amsterdam
De heer drs. H. P. Ros
iet-medewerker Haags Gemeentearchief
Mevrouw drs. A. R. M. Sacher-Flaat
student Communicatie- en Informatiewetenschappen UvA te Amsterdam,
tevens werkzaam als medewerker inlichtingen Nationaal Archief
De heer drs. E.A.J. Verhees
medewerker studiezaal Stadsarchief 's-Hertogenbosch
32
Koninklijke Vereniging van Archivarissen in Nederland
KVAN nieuws
Hoogleraar Archivistiek Universiteit Leiden
Binnenkort is Charles Jeurgens terug
in een voor hem vertrouwde omgeving.
Het zal echter wel een andere plaats zijn
binnen de Universiteit Leiden, de plaats
waar hij geschiedenis studeerde en ook
promoveerde. Na een open sollicitatie zal
de pas benoemde hoogleraar Archivistiek
binnenkort voor de collegebanken staan.
Hij is in gedachten reeds bezig met het
onderwerp voor zijn oratie. De verande
rende verhouding tussen onderzoeker en
archivaris als gevolg van het digitaal aan
bieden en raadplegen van informatie uit
archieven, zal hierin zeker aan de orde
komen. Charles is momenteel directeur
van het stadsarchief van Dordrecht,
Hollands oudste stad met een eerbied
waardig verleden en een bekende stapel
plaats in de geschiedenis van de Maas en
Maashandel.
Scriptie
Charles heeft, zoals dat toen in zijn
Brabantse geboorteplaats Aarle-Rixtel
betaamde, een heel stel degelijke katho
lieke voornamen gekregen. Als Karei
Johannes Pieter Franciscus Maria Jeurgens
staat hij ingeschreven in de geboorte
registers van de toen nog zelfstandige
gemeente Aarle-Rixtel. Hier werd hij op
21 juli 1960 geboren en doorliep hij
ook de lagere school. Het werd hierna de
havo in een internaat te Stevensbeek en
het atheneum in Helmond. Geschiedenis
heeft hem altijd geboeid. Hij koos voor
Leiden vanwege vaderlandse geschiede
nis, maar het werd toch sociaal-econo
mische geschiedenis. Hij studeerde in
1985 af met een scriptie over het antise
mitisme van de Nationaal Socialistische
Beweging (NSB), waarin hij onderzoek
deed naar de invloed van de Indische
afdeling van de NSB op de acceptatie
van racisme binnen de partij. Hierna
heeft hij verschillende baantjes uitge
oefend. Charles stond voor de klas en gaf
geschiedenisles, schreef op verzoek een
gedenkboek en deed historisch milieu
onderzoek in opdracht van een gemeente.
In 1987 werd hij wetenschappelijk
medewerker bij het Centrum voor Milieu
kunde van de Rijksuniversiteit Leiden,
waar hij deelnam aan een interdiscipli
nair onderzoeksproject over ruimtelijke
planning. Als historicus tussen vooral
milieukundigen in dit project, deed
Charles onderzoek naar de planvorming
rond de drooglegging van het Haar
lemmermeer. Het onderzoek naar dit
'negentiende-eeuwse deltawerk' mondde
uit in het proefschrift 'De Haarlemmer
meer. Een studie in planning en beleid
1836-1858' waarop hij in 1991 promo
veerde. Later volgden meerdere publica
ties over waterstaatkundige- en milieu
kundige onderwerpen van zijn hand. Met
dit onderzoek werd ook zijn liefde voor
het archiefwezen gevestigd. Hij raakte
steeds meer geïnteresseerd in de andere
kant van de balie. In 1991 werd hij toege
laten op de Rijksarchiefschool, liep stage
bij het Rijksarchief in Noord-Brabant,
waar hij een inventaris van het archief
van de familie Van Lanschot 1294-1900
vervaardigde. In 1993 behaalde hij het
diploma Archivistiek A. Van 1992 tot
1994 was hij wetenschappelijk medewer
ker bij het Instituut voor Nederlandse
Geschiedenis in Den Haag, waar hij
samen met Paul Klep onderzoek deed
naar de wijze waarop de overheid tussen
1795 en 1813 probeerde greep te krijgen
op de samenleving met het verzamelen
van gegevens over tal van onderwerpen.
Het onderzoek leidde tot een database en
de publicatie Informatieprocessen van de
Bataafs-Franse overheid, 1795-1813.
Charles is in redactiekringen geen
onbekende. Hij was van 1996 tot 1998
hoofdredacteur van het Archievenblad,
dat in die periode een grote uiterlijke ver
andering doormaakte. In die functie
zwengelde hij in zijn 'Redactioneel' van
Archievenblad 102/5 onder andere een
discussie aan over de wijze waarop de
KVAN met de beroepscode voor archiva
rissen om zou moeten gaan, die in een
algemene ledenvergadering van de KVAN
op 23 april 1998 werd aanvaard.
Jeurgens was in oktober 1994 gemeente
archivaris van Schiedam geworden, waar
hij een aantal jaren hard heeft gewerkt
aan het wegwerken van achterstanden
en vooral aan het realiseren van nieuw
bouw voor het gemeentearchief. Hij was
gedurende ruim een half jaar tevens inte
rim-directeur van het Stedelijk Museum
en daarna van de Openbare Bibliotheek.
In 1999 werd Charles benoemd tot
directeur van het Stadsarchief Dordrecht.
Ook hier werkt hij aan het realiseren
van een nieuw onderkomen voor het
archief. Daarnaast wordt veel energie
gestoken in stedelijke programma's met
als doel de collectie van het Stads
archief intensiever te laten gebruiken
en om de stad Dordrecht op de kaart te
zetten. Dat die twee in eikaars verlengde
kunnen liggen, bleek wel toen in 2003
tijdens het staatsbezoek aan Chili,
koningin Beatrix de door het Stads
archief Dordrecht en het Dordrechts
Museum gemaakte tentoonstelling in
Santiago de Chile opende.
In Dordrecht is Charles initiatiefnemer
geweest van het inmiddels landelijk
bekende project rond het verzamelen
en vastleggen van kennisbronnen over
de Turkse migranten die in de jaren
zestig en zeventig naar Dordrecht kwa
men. Samen met medewerkers van het
Stadsarchief en met leden van de Turkse
zelforganisatie stichting Tuana en een
fotograaf deed hij onderzoek in het dorp
Kayapinar, de bakermat van vele Dordtse
Turken. Langzaam werd de geschiedenis
van Kayapinar ontrafeld. "Het was een
uitdaging om de persoonlijke verhalen
boven tafel te krijgen," aldus Charles.
Charles is unaniem door een selectie
commissie van de universiteit voorgedra
gen. Terug van drie weken Hongkong
hoorde hij dat de kogel door de kerk
was. Ook zijn werkgever moest toestem
ming geven. Het college van B en W
van Dordrecht stemde in met zijn
benoeming als hoogleraar Archivistiek.
Hij vervult deze functie sinds 1 juni
2004 voor één dag in de week. We zullen
nog zeker van Charles horen.
33
Vm
Bureau Koninklijke Vereniging
van Archivarissen in
Nederland.
Voor informatie over de KVAN,
bestelling van publicaties, aanmel
ding voor activiteiten en wijzigin
gen in de ledenadministratie kunt
u contact opnemen met het
bureau. Kopij voor het
Archievenblad, berichten voor deze
rubriek en mutaties in de Almanak
van het Nederlands Archiefwezen
kunt aan het bureau van de KVAN
doorgeven.
Cruquiusweg 31
1019 AT Amsterdam
Tel. (020) 462 77 27
Fax: (020) 462 77 28
E-mail: bureau@kvan.nl
Internet: www.kvan.nl
Postbank Bureaurekening: 84767
Yvonne Bos-Rops
archievenblad
juni 2004
Wetenschap
Redactie
Dordrecht
Hoogleraar
Harry Strijkers
juni 2004
archievenblad
