OOOGt(DOO0GOO
On line toegong tot Diepenbrochs erfgoed
DEN
nieuws
Joodse archieven terug in Den Haag
nieuws uit het veld
8
nieuws uit het veld
Digitaal forum voor onderzoekers
en archiefinstellingen
9
Prof.dr. Eric Ketelaar, hoogleraar Archief
wetenschap aan de Universiteit van
Amsterdam, is benoemd tot Honorary
Professor aan de Monash University te
Melbourne. De School of Information
Management and Systems aldaar
behoort tot de top vijf in de wereld op
het gebied van archiefwetenschappelijk
onderzoek. Enkele jaren geleden ont
wikkelde men het 'records continuum'-
model, dat theorie en praktijk op
archiefgebied diepgaand beïnvloedt.
Nederland was een van de eerste lan
den buiten Australië waar het 'records
continuum' als basis voor de vernieu
wing van het onderwijs in de archief
wetenschap werd aanvaard.
Ketelaar zal Master- en PhD-seminars
geven, onderzoek doen en adviseren
over de theoretische grondslagen van
de programma's van de School. Daartoe
zal hij jaarlijks enkele weken (in juli en
augustus) in Melbourne verblijven.
Voorts zal worden onderzocht of er
samenwerking tussen Monash en de
UvA mogelijk is, bijvoorbeeld in het
ontwikkelen van een Engelstalige
Master die gedeeltelijk door middel van
lange-afstandsonderwijs zou kunnen
worden aangeboden.
In december 2003 is Wim Jaegers,
bestuurslid van de Nederlandse Genea
logische Vereniging, afdeling Land van
Cuijk en Ravenstein, benoemd tot Lid
in de Orde van Oranje Nassau. Jaegers
heeft een belangrijke rol gespeeld bij
de groei van de genealogische afdeling
en heeft zich onder meer verdienstelijk
gemaakt door van alle parochies in het
Land van Cuijk en het Land van
Ravenstein de doop- en trouwboeken
vanaf 1610 tot 1820 om te zetten in
meer dan 75.000 gezinskaarten. Ook in
het Rijksarchief in Noord-Brabant is hij
een graag geziene gast. Hij werkt daar
als vrijwilliger aan de geboorten 1811-
1902, huwelijken 1811-1922 en overlij-
dens 1811-1942 van de burgerlijke
stand van de bestanden van het streek
archief Brabant-Noordoost. Daarnaast
heeft hij ook verschillende publicaties
op zijn naam staan.
Na ruim acht jaar directeurschap
neemt Joke Blom afscheid van het
Internationaal Informatiecentrum en
Archief voor de Vrouwenbeweging
(IIAV) te Amsterdam. Per 1 februari
treedt zij aan als wethouder in de
gemeente Alkmaar. Zij krijgt de verant
woordelijkheid voor de portefeuille
Welzijn, Cultuur en Sport.
In juni 1995 werd Joke Blom (1957)
aangesteld als interim-directeur van
het IIAV. Een half jaar later werd deze
tijdelijke functie omgezet in een vaste
aanstelling. Het IIAV had een grote fusie
achter de rug en een verhuizing naar de
huidige locatie in de Gerardus Majella-
kerk in Amsterdam-Oost. Een onrustige
tijd die een zware wissel had getrokken
op de organisatie. Blom kreeg de op
dracht mee de rust te herstellen en meer
naar buiten te treden met het IIAV.
Onder haar leiding heeft het IIAV een
enorme ontwikkeling doorgemaakt. In
1996 was het een van de eerste organisa
ties die informatie on line beschikbaar
stelden. Momenteel is de gehele collectie
on line raadpleegbaar via www.iiav.nl.
De oprichting van de afdeling Interna
tionale Samenwerking heeft de interna
tionale positie van het IIAV versterkt. Al
met al heeft Joke Blom het IIAV omge
vormd tot een modern kennis- en infor
matiecentrum en een financieel slag
vaardige organisatie.
Al sinds 1994 is Joke Blom PvdA-raadslid
in Alkmaar en haar politieke ambities
heeft zij nooit onder stoelen of banken
gestoken. Het IIAV beraadt zich momen
teel over haar opvolging. Dit jaar staat in
het teken van de ontwikkeling van een
nieuw meerjarenbeleidplan en -net zoals
veel andere (vrouwen)organisaties- een
bezuinigingstaakstelling voor 2005.
Terug naar de bron ofwel terug naar
het manuscript was nog nooit zo eenvou
dig. Het Nederlands Muziek Instituut, de
nationale bewaarplaats voor bronnenma
teriaal op muziekgebied, stelt de defini
tieve manuscriptversies van alle compo
sities van de componist Alphons Diepen-
brock (1862-1921) beschikbaar via inter
net. De manuscripten zijn sinds 13 janu
ari jl. via de website van Het Geheugen
van Nederland en het Nederlands Mu
ziek Instituut te bekijken. Het Neder
lands Muziek Instituut heeft - in de vorm
van foto's en tekst - gezorgd voor uitge
breide informatie over de componist en
zijn muziek. De website is uniek omdat
niet eerder het integrale werk van een
Nederlandse componist op internet werd
gepubliceerd.
Een verkennend onderzoek naar de
muziekmanuscripten kan nu zon
der tussenkomst van een archief of
bibliotheek worden uitgevoerd.
Musici kunnen op eenvoudige
wijze kennismaken met het oeuvre
van Diepenbrock. Met de presenta
tie van de website staan de poorten naar
Diepenbrock open en is er een primaire
onderzoeksbron bijgekomen.
Geheugen van Nederland
Het Geheugen van Nederland is een
van de landelijke digitaliseringsprogram
ma's van de Koninklijke Bibliotheek (KB)
in Den Haag. De KB coördineert Het
Geheugen van Nederland en draagt zorg
voor de centrale opslag en beschikbaar
stelling van de materialen. Het doel van
Alphons Diepenbrock, 1912.
Het Geheugen van Neder
land is het opbouwen van
een nationale digitale erf
goedcollectie die op een een
duidige wijze hoogwaardig
beeldmateriaal aanbiedt. Op
deze manier kan de erfgoed
sector tevens komen tot standaardisatie
op het gebied van collectiedigitalisering.
Het zijn niet alleen grote instellingen die
deelnemen aan Het Geheugen van
Nederland. Ook kleinere musea, biblio
theken en archieven zijn met deelcollec
ties aanwezig in dit grootschalige digita-
liserings- en ontsluitingsproject.
Informatie: www.geheugenvannederland.nl
of www.nederlandsmuziekinstituut.nl.
archievenblad
februari 2004
Vereniging Digitaal Erfgoed Nederland
Nieuwsbrief DEN: Stuur een e-mail met. als onderwerp: 'verzoek DEN-brief naar den<3>den.nl om automatisch de elektronische nieuwsbrief van DEN in uw mailbox te ontvangen.
Jaarplanning Cultuurwijs en Cultuurwijzer
De jaarplanning met de thema's die in 2004
de homepages van Cultuurwijzer en
Cultuurwijs vullen is te vinden op de websi
te van DEN onder het kopje 'Cultuurwijzer'.
Thema familie en vrienden
Eind april verschijnt het thema Familie en
Vrienden op de website Cultuurwijs. Bij de te
belichten aspecten kunt u denken aan ritu
elen en gebruiken rond huwelijk, geboorte
en dood, dagboeken en briefwisselingen. Bij
uitstek een onderwerp waar archieven bij
aan kunnen sluiten. Cultuurwijs stelt instel
lingen in staat om door middel van korte
artikelen de collectie onder de aandacht te
brengen van leerlingen en docenten in de
bovenbouw van het voortgezet onderwijs.
Als dit thema aansluit op één van uw eve
nementen, activiteiten of collecties, neem
dan contact op met de redactie. Ook als u
beschikt u over bestaand materiaal dat na
bewerking als artikel opgenomen kan wor
den komt de redactie graag met u in con
tact. Tel. (070) 314 07 64, e-mail redac-
tie@den.nl.
Dublin Core op de DEN-site
Op de website van DEN (www.den.nl) is
nieuwe informatie te vinden over Dublin
Core en publieksgerichte presentatie. Kijk
onder standaarden, temple of Standards, bij
sectoroverschrijdende informatie-ontslui
ting.
Educatie en ICT
Ook vindt u een stuk over educatieve websi
tes van culturele instellingen. Kijk onder
het kopje Onderwijs bij Erfgoed.
Auteursrechtenproblematiek
DEN inventariseert welke problemen er
leven op het gebied van auteursrechten met
betrekking tot ICT. Wanneer u auteursrech
telijke vragen heeft die voortkomen uit
digitalisering van erfgoed, kunt u deze
stellen via de speciale mailbox: auteurs-
recht@den.nl.
In december 2003 keerden na een afwe
zigheid van zestig jaar de door de nazi's
geroofde archieven van Haagse joodse instel
lingen terug in Den Haag. De vele honderden
dossiers uit de periode 1850-1943 werden
teruggevonden in Rusland en Tsjechië.
Op 2 februari 1941 drongen
Nederlandse nazi-sympathisan
ten het gebouw van de
Nederlands Israëlitische Ge
meente (NIG) binnen en sloe
gen het interieur van het admi
nistratiekantoor kort en klein.
Het kerkbestuur besloot tot
inbewaringgeving van een
gedeelte van de archieven aan
het Haags Gemeentearchief. De
overdracht vond in het geheim
op 11 februari 1941 plaats. Nadat de Duitse
order was afgekondigd dat er na 23 april 1943
in Den Haag geen joden meer mochten
wonen, betekende dit het voorlopige einde
van de NIG. De achtergebleven archiefbestan
den in het kantoor van de NIG werden door
de Duitse bezetter in het najaar van 1943
geroofd en uit Nederland weggevoerd, onder
andere het bijzondere archief van het
Israëlitische Weeshuis in Den Haag.
'Trofeeënarchief'
Vele in Europa geroofde archieven kwa
men in Berlijn in handen van het zogenaam
de Amt VII van het Reichssicherheits-
hauptamt (RSHA), dat materiaal over politieke
opponenten van het Duitse rijk verzamelde.
Maar ook andere Duitse instanties roofden
archieven. De zware bombardementen van
Berlijn door de geallieerden deed het RSHA in
1944 besluiten de archieven buiten Berlijn op
te slaan. De documenten werden verplaatst
naar opslagplaatsen in Silezië (thans Zuid-
Polen) en Sudetenland (thans Noord-
Tsjechië). Het grootste deel van de archieven
Bewijs van O
van de joodse instellingen uit Den Haag
kwam in mei 1944 terecht in het Silezische
slot Wölfelsdorf (thans Wilkanów). De ar
chiefdocumenten in Sudetenland zijn na de
oorlog terechtgekomen in Tsjechische han
den. De archieven in Silezië werden aan het
einde van de Tweede Wereldoorlog ontdekt
De laatste kwitantie in het archief is
misschien het meest schrijnende
document van alle. Op het moment
dat alle volwassen en jeugdige bewo
ners al waren gedeporteerd en ver
moord, is er aan het archief nog een
grauwgele rekening afkomstig uit
Amsterdam uit juni 1943 toegevoegd:
een nota voor de betaling van drie
koffers.
door de Sovjettroepen en in september en
oktober 1945 in tientallen wagons als krijgs
buit naar Moskou gevoerd. Zelf noemden de
Russen de uit Duitsland meegenomen archie
ven hun 'trofeeënarchief.
Een deel van de Nederlandse archieven keerde
reeds kort na de Tweede Wereldoorlog terug.
Uiteindelijk tekende op 16 december 2002
president Poetin een decreet, waardoor ook de
overige archieven van joodse instellingen in
2003 na een afwezigheid van zestig jaar naar
Den Haag konden terugkeren.
Zwartste bladzijden
De 8,5 strekkende meter teruggekeerde
bestanden worden als een apart onderdeel
aan de oude inventaris van de Nederlands
Israëlitische Gemeente bij het Haags
Gemeentearchief toegevoegd, waardoor goed
zichtbaar is welke archivalia uit Rusland en
Tsjechië zijn teruggekeerd. De Duitse of
Russische omslagen zijn niet verwijderd,
eveneens zijn de aangetroffen Russische regi
stratieformulieren niet uit de dossiers verwij
derd. Een deel van de tot voor kort verloren
gewaande documenten beschrijven mis
schien wel de zwartste bladzijden uit de
geschiedenis van Den Haag, met name die
van het vreselijke lot dat meer dan tiendui
zend Haagse joden heeft getroffen. De uit
Rusland en Tsjechië teruggekeerde bronnen
dragen er mede toe bij dat hun geschiedenis
thans tot de laatste dag kan worden geschre
ven. Onderzoekers kunnen de archieven na
toestemming van de NIG of de stichting
Israëlietisch Weeshuis inzien op de studiezaal
van het Haags Gemeentearchief.
X
Enige tijd geleden heeft Archiefblad-
redacteur Eric Hennekam een digitaal
forum 'archieven Nederland en Vlaan
deren' gestart op internet. Dit forum wil
een agora zijn waar onderzoekers en
archiefinstellingen elkaar kunnen ont
moeten, informeren, helpen en advise
ren bij archiefonderzoek. Archiefinstel
lingen in Nederland en Vlaanderen
kunnen er hun actuele informatie in
kwijt. Het forum richt zich vooral op
archivarissen, div'ers, historici, journa
listen, docenten en wetenschappers. De
registratie in het forum is gratis.
Commerciële uitingen zijn niet toege
staan. Deelnemers aan dit archiefforum
krijgen via het geregistreerde e-mail-
adres regelmatig (maximaal 1 x per
maand) een digitale nieuwsbrief met
onder andere de laatste archiefberich-
ten, tip trucs voor onderzoek, inter-
net-zoektips, handige software en web
sites etc.
Het forum is te bereiken via www.hen-
nekam.org.
februari 2004
archievenblad
