Digitalisering: elk denkb
www.pictura-im.nl
Apart of bijeent
Compacte Archief-Systemen
Kardex Systemen B.V.
Barwoutswaarder 13a, 3449 HE Woerden
Postbus 250, 3440 AG Woerden
Telefoon (0348) 49 40 40, Telefax (0348) 49 40 60
E-mail: info@kardex.nl, Website: www.kardex.nl
unieke Eilers kleurenfoto's van voor 1935 - waaronder 300 nieuwe digitale separatiemontages
A member of the KARDEX Group Industrieholding Cham AG
DOOPSGEZINDE GEMEENTE HAARLEM KIEST EIGENZINNIGE WEG IN BEHEER KERKARCHIEF
Archief bewaren op de plaats van
zijn ontstaan omdat geschiedenis en
archief een levend iets zijn en een bin
dende component in het kerkelijk leven.
Zo verwoordt de commissie Archief en
Bibliotheek van de Verenigde Doops
gezinde Gemeente Haarlem haar visie op
het beheer van haar archieven. De Haar
lemse dopers zijn al sinds 1684 gevestigd
in een prachtig en monumentaal schuil
kerkcomplex in de binnenstad en al die
tijd heeft zich daar ook het archief
bevonden. Begin jaren tachtig sluimerde
de wens een geschiedenis van de ge
meente te laten schrijven. De predikant
die daartoe benaderd werd, stemde toe
onder voorwaarde dat er ook vakkundige
aandacht voor de archieven zou komen.
De kerkenraad trok een parttime profes
sionele archivaris aan. Het besef groeide
dat de bestaande archiefruimtes in de
kerk niet voldeden. In commissie en ker
kenraad werd een stevige discussie
gevoerd of er geïnvesteerd moest worden
of dat er niet beter archieven afgestoten
en overgedragen konden worden. Uit
eindelijk besloot de gemeente te investe
ren in haar eigen archiefbeheer. Een
ongewone beslissing in kerkelijk Neder
land, zo realiseerde zich ook de archief
commissie. Zij nodigde op het openings
feestje van haar vernieuwde archiefzol
der de archivaris Floor Twisk van het
Bisdom Haarlem, de adjunct-archivaris
Florence Koorn van de Archiefdienst
voor Kennemerland en haar eigen archi
varis Mechteld Gravendeel uit om hier
over van gedachten te wisselen.
Vooropgesteld: Twisk en Koorn zou
den zelf de keuze voor eigen beheer van
de oude archieven door een kerkelijke
gemeente niet zo snel gemaakt hebben.
Twisk schetste zijn ervaring met de
archieven van het bisdom Haarlem en
met archieven van parochies in dat bis
dom. Het bisdom Haarlem ontstond in
1853 en inmiddels bevinden zijn archie
ven tot ongeveer 1970 zich bij een
publieke archiefbewaarplaats. De actuele
archieven bevinden zich in de kapitale
bisschopswoning, waar Twisk parttime
het beheer voert. Vroeger beheerde een
priester deze archieven fulltime. Een der
gelijke professional had tijd voor begelei
ding bij historisch onderzoek, een bezig
heid waar Twisk amper aan toe kan
komen. Twisk wees verder op de leeglo
pende pastorieën en de gevaren die dat
inhoudt voor de parochiearchieven. Het
bisdom probeert sinds een jaar of vijftien
de parochies te ondersteunen bij het
archiefbeheer. Vrijwel altijd leidt dit tot
overbrenging naar openbare archiefdien
sten.
Florence Koorn van de Archiefdienst
voor Kennemerland (AvK) illustreerde
haar ideeën over apart of openbaar kerke
lijk archief beheer aan de hand van een
onderzoek dat zij deed naar een zestien-
de-eeuws procesdossier. Het betrof een
echtmijdingskwestie waarbij de echtelie
den tegen de schout procedeerden omdat
deze overheidsdienaar zich in hun ogen
ten onrechte met hen bemoeide. Een
typisch dopers en niet voor iedereen
direct begrijpelijk dossier. In de geschie
denis van de wereldmijdende dopers was
echtmijding een kwestie die tot grote
kerkscheuringen kon leiden. Kerkelijke
archieven en archivarissen kunnen open
bare archieven aanvullen. Verwerving
van kerkelijke archieven is voor de AvK
van belang voor het zicht op lokale
geloofsgemeenschappen en hun rol in
het dagelijks leven. De archiefdienst
beheert momenteel zo'n 160 kerkelijke
archieven. Een echt acquisitiebeleid kent
zij nog niet. De maatschappelijke rol van
de kerken verandert wel en de vraag is of
de AvK in de toekomst volledige aanvul
lingen zal blijven opnemen of alleen
bepaalde documenten.
Mechteld Gravendeel is tevens werk-
zaam als lid van de Commissie tot de
Archieven van de Algemene Doops
gezinde Sociëteit. Die commissie staat de
gemeenten in het land bij met raad en
daad, waaronder een uitgewerkt archief-
plan, de zogenaamde 'zeef'. Gravendeel
schetste de vele 'dubbele' archieven die
zij aantreft bij plaatselijke gemeenten -
elke functionaris zijn eigen archief. Een
lastig beheersprobleem, waar in Haarlem
nu wel een oplossing voor is gekomen. In
de discussie die ontstond waren het voor
al de historici die in het eigen kerkelijk
beheer een beperkte toegankelijkheid
voor hun onderzoek zagen. Tja, Graven
deel en Koorn konden gelukkig aangeven
dat openbare archiefdienst en kerkelijk
archivaris daarvoor dusdanige contacten
hadden dat dat wel los zal lopen.
Voorzitster Verheus van de archief- en
bibliotheekcommissie van de Haarlemse
doopsgezinden moet men echter het
laatste woord geven. Niet de historici
waren van belang voor de keus om de
archieven apart te houden, maar de 10I
die zij zag voor de archieven in de prak
tijk van het huidige gemeenteleven. Echt
concrete plannen lagen er nog niet, maar
voor haar was het duidelijk: inzicht in je
eigen geschiedenis helpt, al was het maar
om op goede gronden ook een andere
richting dan de gebruikelijke in te slaan.
Het archief is ook op internet te benade
ren via www.vdgh.org/archief.
15
de gehele collectie is te zien tijdens de tentoonstelling Bernard F. Eilers, van 21 november tot eind februari, in het Gemeentearchief Amsterdam
alle foto's zijn te bestellen via de webshop en binnenkort op: www.beeldbank.amsterdam.nl te zien
memorix webbeheergereedschap webhosting implementatie en trajectbegeleiding publicatieprojecten (internet, groot formaat printen, drukwerk)
v
KARDEX
Door Derk Prins*
Op woensdag 22 november was er een
feestje in Haarlem. Niet zomaar een feestje,
maar een archief feestje. En ook niet zomaar
een archieffeestje, maar een kerkarchief
feestje. De doopsgezinde gemeente Haarlem
opende haar nieuwe archiefzolder.
Bijzonder, want veel plaatselijke kerkarchie
ven worden overgedragen aan publieke
archiefdiensten. De Haarlemse mennisten
willen daar de discussie weieens over aan
gaan en deden dat dan ook op hun feestje.
Een impressie van kerkelijk archiefbeheer.
Bisdom
Echtmijding
Levend archief
Interieur van de doopsgezinde kerk te Haarlem, tekening
uit 1865 door A. Hoeting. Collectie Archiefdienst voor
Kennemerland.
Derk Prins is lid van de Commissie tot de Archieven
van de Algemene Doopsgezinde Sociëteit.
december 2003
archievenblad
