De emancipatie van Nederlandse plattelandsvrouwen
De informatiespecialist:
het verschil tussen winst
''en verlies
8 oktober 2003, De Reehorst Ede
thema
18
8 oktober 2003 De Reehorst, Ede
De Aftrap:
De Eerste Helft:
De Tweede Helft:
De Verlenging:
BSa DflG UHI1 HET
HE1 DocuniEiiT
Ja, ik neem graag plaats op de tribune!
Door Susanne Neugebauer*
Ondersteund door de vrouwenbeweging organi
seerden boerinnen vanaf de jaren dertig van de
vorige eeuw onderwijs voor hun dochters. Vijftig
jaar later eisten zij verbetering van loon en
secundaire arbeidsvoorwaarden. Het IIAV
beheert archieven van plattelandsvrouwenorga
nisaties en het landbouwhuishoudonderwijs.
De archieven geven veel informatie over het
emancipatieproces van plattelandsvrouwen.
In dit artikel wordt als voorbeeld de ontwikke
ling van de Christelijke Plattelandsvrouwenbond
(CPB) geschetst.
Na de Eerste Wereldoorlog organiseer
den boerinnen zich zuilsgewijs in katholieke,
protestantse en niet-confessionele bonden.
Katholieke boerinnen hadden geen eigen
vrouwenorganisatie en organiseerden hun
werk binnen de drie ai bestaande katholieke
boerenbonden. In 1930 werd de confessio
neel-neutrale Nederlandse Bond voor Boerinnen
en andere plattelandsvrouwen opgericht. De
protestantse boerinnen hadden vanaf 1938
hun eigen organisatie: de Christen Boerinnen,
Boerendochters, Plattelandsvrouwen en -meisjes
Bond (CBPB). In 1946 werd de Centrale voor
Plattelandsvrouwenverenigingen opgericht, die
een koepelfunctie voor alle georganiseerde
boerinnen kon vervullen.
De Christelijke Plattelandsvrouwenbond
Het archief van de Christelijke Platte
landsvrouwenbond (CPB) 1932-1988, de
opvolger van de CBPB, is onlangs geïnventa
riseerd. Het IIAV presenteert dit archief op
zijn website als een van zijn archiefschatten.
Hier worden de onderwerpen belicht die
vrouwen van de CPB bezighielden. Het was
beslist niet alleen een gezelligheidsclub! Ga
maar kijken: www.iiav.nl/archiefschatten/.
Onderaan de webpagina kunt u doorklikken
naar de presentatie over de CPB.
Onderwijs
Speerpunt voor de organisatie van prote
stantse boerinnen was van begin af aan de
verzorging van onderwijs voor meisjes. Met
hulp van de Federatie van Christelijke
Verenigingen van en voor Vrouwen en Meisjes
werden landbouwhuishoudscholen opge
richt, die jonge boerendochters de gelegen
heid gaven boven de rand van hun dagelijks
zwoegen op de boerderij uit te kijken. Het
onderwijs bood lessen in hygiëne, veeteelt en
ziekenverzorging aan. Tijdens 'ontwikke-
lingsweken' konden de jonge vrouwen ken
nis maken met andere boerendochters elders
in het land. Toekomstige boerinnen beseften
dat zij door de opleiding een belangrijke bij
drage konden leveren aan de verbetering van
hun leefomstandigheden en dat zij zich kon
den professionaliseren binnen gemoderni
seerde landbouwbedrijven.
Groeiend zelfbewustzijn
Lidmaatschap van de CPB was onafhan
kelijk van man of vader mogelijk. In het door
de CPB uitgegeven periodiek Ons plattelands
leven stonden het leven en werk van vrouwen
op het platteland centraal. In de snel groeien
de afdelingen in alle provincies werden onder
andere leesclubs georganiseerd, die naast boe
rinnen ook burgervrouwen aantrokken.
Samen dacht men na over praktische en
levensbeschouwelijke onderwerpen. Onder
invloed van een afnemend ledenaantal en de
tweede feministische golf veranderden de
doelstellingen van de organisatie: emancipa
tiewerksters werden in dienst genomen met
het doel volledige participatie van haar leden
aan de samenleving te bereiken. Zo wisten de
leden in 1980 te bereiken dat zij onder eigen
naam lid mochten worden van de
Christelijke Boeren- en Tuinders Bond
(CBTB), dat was voorheen alleen aan man
nen voorbehouden.
Boerinnen leren eisen
Naar aanleiding van het Internationaal
jaar van de Vrouw in 1975 werden werkgroe
pen rond het thema Derde Wereld opgericht
en ontstond een nieuwe afdeling binnen de
organisatie: ontwikkelingssamenwerking.
Leden leerden politieke standpunten te bepa
len als het ging om de wereldwijde organisa
tie van landbouw en voedseldistributie. Maar
ook wat hun eigen situatie betrof, werd er
niet stil gezeten. In 1985 presenteerde de CPB
het rapport Loon naar werken aan de regering.
Het ontbreken van secundaire arbeidsvoor
waarden en fiscale voordelen bij zwanger
schap, moederschap, huishoudelijke hulp of
ziekte werden in dit rapport aan de orde
gesteld.
Geschiedschrijving vergeet boerinnen?
In 1999 promoveerde Roelof van der
Woude op de geschiedenis van de
Christelijke Boeren- en Tuinders Bond
(CBTB). In het 629 pagina's tellend werk
ontbreekt de geschiedenis van de CPB.
Vrouwen komen alleen als echtgenotes van
bestuursleden voor. De CPB wordt zijdelings
genoemd in verband met het ontbreken van
een goed opgeleid kader. Gelukkig vermeldt
Van der Woude in de literatuuropgave
Margreet van der Burg, specialiste op het
gebied van de geschiedenis van plattelands
vrouwen. Zij promoveerde in 2002 op land-
bouwmodernisering en onderwijs aan plat
telandsvrouwen in Nederland 1863-1968,
waarbij zij voor haar onderzoek ook gebruik
Cartoon naar aanleiding van de presentatie van het
rapport'Loon naar werken' (in: Agrarische Nieuwsbrief
1988, archief CPB inv.nr. 437).
maakte van de in het IIAV aanwezige archie
ven.
Archieven van plattelandsvrouwen
Tot nu toe zijn volgende archieven beschik
baar:
Christelijke Plattelandsvrouwenbond
(CPB) 1932-1981;
Vereniging van Leerkrachten bij het
Landbouwhuishoudonderwijs 1919-1970;
Federatie van Leerkrachten bij het
Landbouwhuishoudonderwijs 1946-1967;
Internationaal Congres van Plattelands
vrouwen 1947;
Centrale van Plattelandsvrouwen
organisaties (CPVO) 1976-2001;
Rijksscholengemeenschap 'Nieuw
Rollecate' 1947-1905 (leerlingenadmini
stratie van het opleidingsinstituut voor
landbouwhuishoudonderwijzeressen).
Het IIAV verwerft eind 2004 het archief van
de Nederlandse Bond voor Plattelands
vrouwen. Dit archief vormt samen met de
andere genoemde archieven een belangrij
ke bron van informatie over Nederlandse
vrouwen op het platteland. Het IIAV hoopt
met deze uitgebreide collectie het onder
zoek naar deze vrouwen te stimuleren.
Susanne Neugebauer is archiefmedewerkster van het
Internationaal Informatiecentrum en Archief voor de
Vrouwenbeweging (IIAV).
Literatuur
Margreet van der Burg, Geen tweede boer:
gender, landbouwmodemisering en onderwijs
aan plattelandsvrouwen in Nederland, 1863-
1968, Hilversum: Verloren, 2002. 465 p.
met foto's.
R.E. van der Woude, Op goede gronden:
geschiedenis van de Christelijke Boeren- en
Tuinders Bond (1918-1995), Hilversum:
Verloren, 2001. 629 p. met foto's.
archievenblad
september 2003
Humberto Tan, Studio Sport
De informatiespecialist de transfers
Hoe een informatiespecialist de competitie bepaalt
Multimediale ontsluiting van voetbalwedstrijden bij
SC Heerenveen en Ajax
Van primeur tot archiefstuk: een totaaloplossing bij de publieke omroepen
V2_ 's archief voor instabiele media: een portal over elektronische kunst
Digidocprojecten bij de overheid: winst voor het hele publiek
De aanpak van de Leeuwarden, Heusden en Antwerpen naast elkaar gezet
Meer informatie: www.dagvanhetdocument.nl of 050-318 99 50
Hét evenement voor de informatiespecialist
Bedrijf
Naam:
Adi*es:
Postcode Plaats
Tel. Fax email
Kosten. 175 (excl. BTW). Fax naar Projectbureau Creutzberg 050-311 61 44, u ontvangt een bevestiging en factuur
