van
M/V DEN HAAG
fwrrrf
ar ml
Aad de
Fm nnittm
Stadhuis
I Ét' ftfit I
f j mr Êïi'i i
Bestuursdienst
MEDEWERKER ICT
nmnmnHH
gedetailleerd en naar het lijkt betrouw
baar beeld gegeven van huis, schuur en
andere bijgebouwen. Daarbij is soms
zelfs de variatie qua materiaalgebruik
(steen of hout) aangeduid.
Er moeten sinds de achttiende eeuw zeer
veel van dergelijke bedrijfskaartboekjes
in Zeeland in omloop zijn geweest. Zeker
na de invoering van het kadaster waren
ze eenvoudig te vervaardigen. Toch zijn
ze in de Zeeuwse archieven maar mond
jesmaat vertegenwoordigd, met als be
langrijkste uitzondering het Gemeen
tearchief Schouwen-Duiveland, met het
Familiearchief Van de Stolpe. Eén boekje
uit dat archief draagt zelfs als titel
'Ploegens en majens veld boek'. Omdat
er des te meer bedrijfskaartboekjes in par
ticuliere handen werden vermoed, heeft
de Stichting Cultureel Erfgoed Zeeland
(SCEZ) enkele malen een oproep gedaan.
Dat leverde uiteindelijk een (voorlopige)
oogst van circa vijftig boekjes op, vooral
uit de regio's Tholen en Schouwen-
Duiveland. In het kader van een landelijk
onderzoek naar kaartboeken zijn deze
Zeeuwse boekjes met steun van kartogra-
fen van de Universiteit Utrecht inmid
dels geregistreerd en vervolgens door het
Zeeuws Archief digitaal gefotografeerd of
gescand. Een selectie van het materiaal
zal te zien zijn op een expositie die de
SCEZ in het late najaar in het eigen kan
toorgebouw De Burg in Middelburg zal
inrichten. Een onbekende vorm van cul
tureel erfgoed is dan gedocumenteerd en
een specifiek Zeeuwse bijdrage aan '2003
Jaar van de Boerderij' gerealiseerd.
de archiefschat
Wat heeft Zeeland in '2003 Jaar van
de Boerderij' te bieden wat niet ook
elders tot het aanbod in dit themajaar
behoort? Voor een consulent regionale
geschiedbeoefening, van huis uit histo-
risch-geograaf, is dat geen vraag om lang
over na te denken. Zeeland kan met trots
wijzen op een heel eigen, maar in de ver
getelheid geraakte vorm van cultureel
erfgoed: agrarische bedrijfskaartboekjes.
Soms in de vorm van fraai ingekleurde
atlassen van formaat, maar meestal een
voudiger uitgevoerd en niet veel groter
dan een schoolschrift. Ze heten
kaart(en)boek, meetboek of veldboek. In
zo'n boekje staan van één boerenbedrijf
getekend de woon- en bedrijfsgebouwen,
het erf met toebehoren, en de landerijen,
hetzij in eigendom hetzij in pacht.
De eerste kaart in een dergelijk bedrijfs-
kaartboekje is er meestal een van de boer
derij zelf, met erf, moestuin, boomgaard
en huisweide. De weergave van het
geheel doet soms denken aan de naïeve
afbeeldingen van boerderijen die je ook
wel op merklappen kunt aantreffen.
Daarna volgen - in kleur uitgevoerde -
kaartjes van elk perceel of groepjes van
percelen, met de aanduiding van de
grootte, de lengte van de greppels (of, op
z'n Zeeuws: reeduiven) en soms het
grondgebruik. Een tabel met het totaal,
de zogeheten 'vergaring', rondt de serie
kaartjes meestal af.
Volgens de Groninger boer Grommers, in
1890 op werkbezoek in Zeeland, beschik-
ten bijna alle Zeeuwse landbouwers over
een kaart van hun land. De landbouwhis-
torici Priester en Van Cruyningen dich
ten dergelijke kaarten, los of in de vorm
van de hier bedoelde boekjes, een
bedrijfskundige functie toe. Op basis van
de effectief bewerkbare oppervlakte van
de percelen kon een boer de vruchtwisse
ling binnen zijn bedrijf plannen en
nauwkeurig de stuklonen van de arbei
ders berekenen. Ik houd het vooral op
het laatste. Daarvoor pleit het gegeven
dat zeer consequent de grootte van elk
stuk grond telkens op twee verschillende
manieren staat aangeduid. Naast de
oppervlakte hemelsbreed was de nuttige
oppervlakte van belang. Dat noemde
men de oppervlakte 'zaaiens' of 'ploe
gens' - dat wil zeggen: 'soo verre als den
ploeg gaat' - voor het akkerland en 'maai-
ens' voor het grasland. Vooral op
Schouwen-Duiveland kende men daar
naast nog de oppervlakte-aanduiding
'meekoop', een verwijzing naar de teelt
van meekrap (Rubia tinctorum).
Het waren meestal echte werkkaarten. Ik
zag er - in het archief - met de klei er nog
aan! Je ziet de boer zo'n boekje aan het
eind van de dag uit zijn zak halen, om
met behulp van één van de kaartjes pre
cies te kunnen vaststellen hoeveel de
arbeider krijgt uitbetaald die een lange
dag heeft gewied op het Voorste Stik of
gemaaid op de Achterste Hofweie. Voor
de hedendaagse onderzoeker ligt de bete
kenis vooral op het vlak van de microto-
pografie, veldna
men en agrarische
bedrijfsvoering.
De kaarten tonen
soms minutieus
de indeling van
tuin en erf, wijzen
je het honden
hok, de mest- en
de veedrinkput of
attenderen op de
simpele plank
over de sloot. Een
andere toepassing
betreft de agrari
sche bedrijfsge-
van een hofstede te bouwen. Niet zel
den wordt een
www.denhaag-vacatures.nl
Zodra je binnenkomt voel je het: dit is een grote gemeenschap. Met een veelheid aan mensen, culturen,
architectuur en bedrijvigheid. En al lijkt het een willekeurige dag, voor de mensen die hier
binnenkomen is dat waarschijnlijk niet zo. Iemand haalt z'n paspoort op, komt met zijn wethouder
praten, doet aangifte van z'n pasgeboren kind of doet onderzoek op de studiezaal van het Haags
Gemeentearchief.
Den Haag, cultuurstad, stad van vrede en recht, groene woonstad aan zee. Maar vooral een stad waar
mensen met plezier wonen en werken. Wil jij meewerken aan die stad? Kijk dan of deze baan past bij
jouw betrokkenheid.
Stuur je reactie
met CV binnen
14 dagen aan:
Bestuursdienst,
Afdeling MPO
Postbus 12 600
2500 DJ
Den Haag
Het Haags Gemeentearchief (HGA) is het kenniscentrum voor de geschiedenis van
Den Haag en zijn bewoners. Het verwerft, beheert en ontsluit historische informatie
die daaraan bijdraagt. Het stelt de informatie beschikbaar, op de studiezaal, maar
ook via tentoonstellingen, publicaties, educatieve activiteiten en de website. Tevens
is het Haags Gemeentearchief verantwoordelijk voor de concernkaderstelling, -plan
ning en -control op het terrein van archiefbeheer. Het Haags Gemeentearchief is een
van de vijf directies van de Bestuursdienst.
Meer informatie en meer banen
www. denhaag-vacatures, nl
De medewerker ICT levert een bijdrage aan de ontwikkeling en implementatie van
ICT beleid binnen de directie, in samenwerking met degenen die belast zijn met
(kantoor-) automatisering en specifiek applicatiebeheer. De functie kent naast
beleidsmatige en projectmatige taken ook beheerstaken: verantwoordelijkheid voor
het organiseren, coördineren, plannen en bewaken van ICT-projecten en het beheer
van specifieke toepassingen. Het betreft een nieuwe functie binnen het HGA.
Meer weten? www.denhaag-vacatures.nl
of bel het hoofd van de afdeling Concerntaken,
de heer H. C. Duits tel. 070-353 7017.
Kennis en vaardigheden:
-HBO werk- en denkniveau
ruime kennis en ervaring met het optimaliseren van
bedrijfsprocessen m.b.v. ICT
bij voorkeur bekendheid met de verschillende vakge
bieden binnen een archiefinstelling
ICT-vaardigheden op uitvoerend en beleidsmatig
terrein
kennis en ervaring met informatieanalysetechnieken
en informatieplanning(stechnieken)
bij voorkeur kennis van relevante software pakketten
Arbeidsvoorwaarden:
Salaris maximaal 3.102,- p/mnd;
de gemeente Den Haag biedt haar werknemers uitste
kende primaire en secundaire arbeidsvoorwaarden,
zoals een goed salaris, regelingen voor (ouder
schapsverlof en kinderopvang, mogelijkheden tot
deeltijdwerken en ruime middelen voor vorming en
opleiding.
Ingang Stadhuis Den Haag woensdagmiddag half drie, gemeente Den Haag
Foto: Rob Hendriksen
september 2003
Aad de Klerk is consulent regionale geschiedbeoefe
ning bij de Stichting Cultureel Erfgoed Zeeland (SCEZ)
en voorzitter van de provinciale werkgroep Zeeland
'2003 Jaar van de Boerderij'. Zijn favoriete archiefstuk
bevindt zich in het Gemeentearchief Schouwen-
Duiveland, Zierikzee, Familiearchief Van de Stolpe,
inv.nr.
archievenblad
1 Ploegens en majens veld boek' door Jan Bal, kopie Adriaan Bal
Nieuwerkerk, achttiende eeuw.
