en gij zult
BuroDenBoer
ADLIB I Archief
Uitleenmodule
ADLIB I Bibliotheek
Bestelmodule
Uitleenmodule
Tijdschriften module
ADLIB I Internet Server
ADLIB I Museum
Fotobestelmodule
Flexibel informatiebeheer
Zeer uitgebreid gebruiksvriendelijk
Webportalen
Full Text zoekmogelijkheid
Real time interactie gebruikers,
zoals on-line reserveren
Geavanceerd thesaurusbeheer
Cross domain ondersteuning
ADL7B Information Systems
mer ^°°r
ertrovJhMde ^arcft've^
yjvNv/er \v;e op
assisted® v
doe\^
Restauratie -Atelier Helmond bv
Restauratie en conservering van papier,
leer en perkament
Ondersteuning bij calamiteiten
Uw waardevolle documenten gaan
bij ons door vakkundige handen.
37
Zoekt
vinden
Telefoon: 030 - 241 18 85
E-mail: info@nl.adlibsoft.com
www.adlibsoft.com
Onze medewerker die verspreid over heel het land wonen en
werken, hebben jarenlange ervaring op het vakgebied van
documentaire informatievoorziening, en een gedegen
vakopleiding (minimaal SOD-2). Ze zijn daardoor direct op
iedere plaats binnen de informatievoorziening inzetbaar.
Ons dienstenpakket omvat ondermeer:
detachering van dossiervormers
inventarisatie
inhaaloperaties
Invallen tijden ziekte- of vacatureperioden
advisering
interim-management - consultancy
Jan van Renesseweg 4
Postbus 37, 4325 ZG Renesse
tel. 01 11 -46 20 24fax. 01 11 -
www.burodenboer.nl
E-mail: info@bdb.nl
46 35 50
Boeken, in leer en perkament
Charters en zegels
Prenten en tekeningen
Kaarten en affiches
Massaconservering
Inbinden van rapporten en tijdschriften
Brand- en waterschade
Schimmelbestrijding
2u uur bereikbaar op: 06 - 57 58 96 31
Tijdens kantooruren: +31 (0)492 - 55 39 90
Panovenweg 40, 5708 HR Helmond (NL)
Tel.+31(0)492 - 55 39 90
Fax +31 (0)492 - 55 24 42
E-mail: infoö>restauratie-atelierhelmond.nl
internet: www.restauratie-atelierhelmond.nl
Ien. Dan acht pagina's over peulvruchten.
En vervolgens drie pagina's over aardnoten.
Pinda's. Wat doen die daar? Ah, het kook
boek is gesponsord door Calvé, of althans
de voorloper daarvan. 'Wij ontvingen ze
door de welwillendheid van de Directeuren
der Ned. Oliefabriek te Delft. Met een adres
waar je ze in Amsterdam kunt kopen.' Er
volgen nog drie pagina's met linzen, kastan
jes en truffels, niet direct daagse kost kenne
lijk. Dan pas komen de groene groenten
aan bod. Eerst komt er een lofzang op de
Beverwijkse groenboeren, die veel betere
waar hebben dan dat wat normaal in
Amsterdam in de stad gevent wordt. Vers is
lekker, maar je moet er meer voor betalen.
Toch is de keuze aan groene groenten nog
uitgebreid, er staan zelfs meer soorten in
dan in het Burger Kookboek, dat in de
Napoleontische tijd verscheen.
Sobere bereiding (vanaf 1900 na Chr.)
Verder in de tijd. In 1931 verschijnt Het
Kook en Huishoudboek voor het Platteland van
Wilma Münch, lerares bij het landbouw-
huishoudonderwijs. Veel pagina's betreffen
het inmaken en wecken van groente en
fruit. De variatie loopt terug, onderscheid
bij de boontjes wordt bijvoorbeeld niet
meer gemaakt. Bij het bereiden van verse
groenten voor de maaltijd is de variatie er
nog wel, maar ook nu is de bereiding ont
daan van alle smuk. Een beetje peterselie
over de komkommersla, een restje jus door
de gestoofde sla, wat nootmuskaat over de
bloemkool, maar verder gaat het niet. Het
gebonden meelsausje overheerst. Ook
mevrouw Münch blijkt niet ongevoelig
voor de invloed van de commercie. Haar
lofzang op Maggi als onmisbaar ingrediënt
bij het maken van soep beslaat een hele
pagina. Met als gevolg dat op het platteland
de soep gemaakt werd met hooguit wat
peterselie, selderij, misschien wat foelie of
een blaadje laurier en verder de eenheids
worst uit de voedingsmiddelenindustrie.
De groentenmarkt (juli/augustus), L. van Valckenborch
(1535-1597).
Het patroon wordt duidelijk. Minder varia
tie in soorten, die op een eentonige manier
worden opgedist. Het kruidentuintje bij de
boerderij verliest zijn waarde.
Uit het beeld
Deze treurige ontwikkeling zet zich voort na
de Tweede Wereldoorlog. Maar het allerake
ligste is misschien wel het Volkomen
Groenteboek dat Albert Heijn in de jaren
zeventig op de markt bracht. Een aantal van
de genoemde soorten was toen al uit het
beeld verdwenen, zoals de raapstelen en de
meiraapjes, waar Goethe zo lyrisch over was.
Héél incidenteel kwam je nog weieens kapu
cijners of postelein tegen, maar dan moest je
echt geluk hebben. Door onze reislust is de
variatie in de keuken weliswaar toegeno
men, maar de roerbakmixen hebben de
boterboontjes verdrongen, de kropsla heeft
plaatsgemaakt voor de ijsbergsla en de zakjes
slamix. Het is niet alles ellende. De kasspina-
zie heeft een sterker zusje erbij gekregen, de
wilde spinazie. Maar vroeger werden er ver
schillende spinaziesoorten gekweekt passend
bij het seizoen. Dat moet je toch geproefd
hebben. En hoe smaakte dat dan? En waar
combineerde je dat dan mee, qua kruiderij
en? Dat kom je alleen te weten als je een
moestuin hebt, of een vergeten groente
adopteert.2
Het Nederlands Genootschap der Vergeten Groenten
Dit jaar is het Genootschap der Vergeten Groenten opgericht. Dit genootschap wil de kennis over en
consumptie van vergeten groenten bevorderen. De leden van het Genootschap eren eenmaal per jaar
de vergeten groenten op het 'Feest der Vergeten Groenten'. Hier houden topmensen - onder wie
telers, veredelaars, chefkoks of culinair recensenten - een lezing. Aansluitend wordt een 'Maaltijd der
Vergeten Groenten' genoten. Meer informatie over het Nederlands Genootschap der Vergeten Groenten
is te verkrijgen bij de Stichting Vergeten Groenten, Jac Nijskens, tel. (077) 476 29 13 of
e-mail: info@vergeteneten.nl.
Vergeten groenten, vergeten bronnen?
Het zoeken naar informatie over oude, historische rassen is enerzijds makkelijk, aan de andere kant
moeilijk. De toegankelijkheid van informatie over rassen is goed geregeld. Al sinds jaar en dag is er
het NAK, de Nederlandse Algemene Keuringsdienst. Deze dienst registreert en beschrijft alle rassen.
Anno 2003 beschrijft de NAK circa 10.000 rassen per jaar. Ook genenbanken hebben veel infomatie
over groenterassen. Lastiger wordt het in andere landen van Europa, daar is de rassenregistratie min
der goed geregeld. Hulp bij het zoeken in archieven in andere landen is zeer wenselijk.
Voor informatie over groenterassen is het archief niet zo van belang.
Wat zeer belangrijk is voor de Historische Groentehof en de Stichting Vergeten Groenten is informatie
over de eetcultuur, de landbouwgeschiedenis, de verkoop en andere sociaal-economische zaken rond
om historische groenten. Genenbanken, noch het NAK bieden die informatie. Archieven zijn van emi
nent belang om deze informatie aan de vergetelheid te ontrukken. De Stichting Vergeten Groenten
'doet' momenteel niet veel in archieven. Reden: gebrek aan tijd en geld. Wel is de ervaring tot nu toe
dat de kwaliteit van de archieven vaak uitmuntend is en dat er zeer goed opgeleide mensen werk
zaam zijn. Een fonds zou de Stichting Vergeten Groenten wellicht de mogelijkheid kunnen bieden om
meer studie te verrichten in de Nederlandse archieven.
Jac Nijskens is agrarisch ondernemer, beheerder van de Historische Groentehof en voorzitter van de Stichting
Vergeten Groenten, Lizet Kruyff is wetenschapsjournaliste en auteur van het boek 'Twintig eeuwen koken' en
Ton Vreeken is eigenaar van het zadenhuis Vreeken's Zaden en medebeheerder van de Historische Groentehof.
Noten
1. De aardappel werd in de zestiende eeuw naar
Europa gebracht door Columbus, maar omstreeks
1775 op redelijk grote schaal in Nederland
geteeld. Pas omstreeks 1850 behoorde de aard
appel tot het 'volksvoedsel'.
2. Het is mogelijk om vergeten groenten te steunen
door een historisch groenteras te adopteren.
De 'adoptant' ontvangt de verse groenten van
zijn adoptieras(sen) en boeken met recepten.
Meer informatie over het adoptieprogramma is
te vinden op internet: www.vergeteneten.nl,
de site van de Stichting Vergeten Groenten op
Landhoeve Rijkel.
september 2003
archievenblad
