cursus
archief bewerking
NIEUWS
Toegan g op
school
nieuws uit het veld
Ruim 1.700 Nederlanders werden, in het kader van
het Kwaliteitsonderzoek Archieven, door Onder
zoeksbureau 100 BV ondervraagd over het huidige
archiefwezen. Wat is hun kennis van de archieven,
wat is hun motivatie voor een bezoek en hoe vaak
doen of deden zij dat? En, verschillen bezoekers wat
betreft kenmerken als leeftijd, geslacht en interesse
van niet-bezoekers? Een verslag van Koos van Dijken.
Het gebruik van de huidige dienstverlening van de
Nederlandse archieven onder de Nederlandse bevol
king valt als volgt te typeren:1
Twintig procent van de Nederlandse bevolking zegt
weieens een archief bezocht te hebben en tien pro
cent zegt het weieens te overwegen. Een groot aan
tal van deze 348 bezoekers deed dit echter langer
dan drie jaar geleden. Dit en het grote aantal een
malige bezoeken doet allerlei vragen rijzen. Werd
men gelijk zeer goed geholpen? Of ging men op de
verkeerde plek op zoek naar informatie? Of bleek
het te moeilijk en is men voor het leven ontmoe
digd? Door inzicht hierin kan bepaald worden of er
betere communicatie, betere en andere dienstverle
ning en betere profilering nodig is?2 Een kwalitatief
onderzoek hiernaar zal dan ook op korte termijn
gehouden worden.
Het leeuwendeel van het bezoek betrof gemeentear
chieven en streekarchieven. Daarbij was men op
zoek naar onder meer stambomen, persoonsgege
vens, grond- en onroerende zaken, bouwtekeningen
en een grote variëteit aan historische informatie:
foto's en kranten, maar ook een muziekstuk of
jachtgegevens. Slechts 15 procent bleek beroepsma
tig te komen en 15 procent voor een opleiding. De
rest van de bezoeken was privé.
Bezoekers zijn ten opzichte van de niet-bezoekers iets ouder, minder van het
vrouwelijk geslacht en hoger opgeleid. Maar, in tegenstelling tot wat we ver
wachtten, worden archieven niet alleen maar bezocht door oude mensen.
Van de frequente recente bezoekers is 38 procent ouder dan vijftig, eenzelf
de percentage als binnen de gehele Nederlandse bevolking.
Alhoewel er geen grote verschillen bestaan tussen de soort bezoekers valt
op dat de recente, frequente bezoekers méér interesse hebben in cultuur,
geschiedenis en genealogie dan de niet-recente of de niet-frequente bezoe
kers en dat zij vaker om beroepsmatige redenen het archief bezoeken (34
versus 11 procent). Tevens hebben zij vaker een thuiscomputer met inter
netaansluiting (87 versus 68 procent) en zijn zij hoger opgeleid (47 versus
30 procent).
Tien procent overwoog weieens een archief te bezoeken, maar deed dit uit
eindelijk niet. Deze overwegeraars verschillen niet of nauwelijks van de
bezoekers wat betreft het soort informatie dat zij zoeken, hun interesses en
hun leesgedrag. Waarom zetten zij hun overweging niet over in een daad
werkelijk bezoek? De voornaamste redenen bleken 'was niet zo belangrijk',
'toch niet echt nodig' of 'kwam er niet van' en in mindere mate 'te ver
weg', 'te veel moeite', 'niet te vinden (via internet)' of 'te duur'.
Op de vraag of men het aantrekkelijk zou vinden om toegang tot informa
tie te hebben via internet, was het antwoord van de meeste ondervraagden
'Ja, en ik zou hier vast en zeker gebruik van maken'. Zelfs als hier een
beperkt bedrag voor betaald zou moeten worden. Uiteraard hangt het ant
woord ook enigszins af van de mate waarin men thuis beschikt over een
internetaansluiting. De frequente, recente bezoekers zijn hierover het
meest positief en uitgesproken. Echter uitgesproken intentioneel gedrag is
nog geen feitelijk gedrag in de toekomst.
Opmerkelijk is dat 45 procent van de niet-bezoekers deze mogelijkheid óók
aantrekkelijk vindt. Veertien procent zegt dit 'vast en zeker' in de toekomst
te benutten en 49 procent 'waarschijnlijk'. Vervolgens geeft 59 procent van
hen aan daar ook voor te willen betalen. Dit zijn vrij hoge percentages voor
de grote groep Nederlanders (70 procent) die in mindere mate dan de
bezoekers en overwegeraars geïnteresseerd zijn in cultuur, kunst en
geschiedenis.
De activiteiten van het kwaliteitsonderzoek en de marketingpilot noorde
lijke provincies zijn nauw op elkaar afgestemd. Vervolgonderzoek onder de
groep 'niet-gebruikers' kan het beste plaatsvinden als in het kader van de
marketingpilot concrete (nieuwe) serviceconcepten ontwikkeld zijn. Door
de aantallen gebruikers (20 procent) en overwegeraars (10 procent) is het
mogelijk om te onderzoeken of nieuwe serviceconcepten en kwaliteitsstan
daarden tot ander en frequenter gebruik zou leiden.
Meer inzicht in de behoeften, wensen en gepercipieerde barrières van
beroepsmatige gebruikers en scholieren/studenten/docenten is wenselijk.
Deze kunnen verschillen van die van de hobbybezoekers. Omdat - naast de
grote potentie - de aard van het bezoek belangrijke financiële en organisa
torische consequenties heeft (omvang en aard studiezaal, omvang en aard
apparatuur, type medewerkers) wordt ook dit in het kwaliteitsonderzoek
op korte termijn nader onderzocht.
11
Cursus Archiefbewerking
Het geheugen van overheid en bedrijven wordt continu gevoed met
nieuwe informatie. Archief neemt elk moment toe. Een archief bestaat
uit een hoeveelheid documenten, waarin vaak orde te vinden is, maar
chaos komt ook voor. Door het bewerken wordt het archief een goed
ontsloten informatiesysteem. Toegankelijke archieven zijn een must
voor elke organisatie en voor overheidsorganen in het bijzonder,
vanwege de Archiefwet, die een goede, geordende en toegankelijke
staat verplicht stelt.
Doelstelling
Na afronding van de cursus is de cursist in staat zelfstandig vanuit archi-
vistische methoden en principes een archief te bewerken. De cursisten
doorlopen de stappen van archiefbewerking aan de hand van een eigen
archief. Relevante onderwerpen en praktijkcases komen aan bod.
Doelgroep
De cursus is gericht op medewerkers van archiefdiensten, categoriale
instellingen of bedrijfsarchieven die behoefte hebben aan archivistische
scholing en op medewerkers van semi-statische archieven bij overheids
organen die archief bewerken voor de overdracht aan een openbare
archiefbewaarplaats. De cursus is gericht op kennisniveau hbo.
Cursusinhoud
In de cursus komen de stappen van archiefbewerking aan bod.
Het analyseren van de context van het archief en de voorbereiding
en planning van een archiefbewerkingsplan.
Het analyseren van archief, waarbij aandacht is voor verschillende
ordeningsstelsels.
Het beschrijven van de verschillende onderdelen van het archief.
De cursus sluit aan bij bestaande terminologie en internationale
standaarden als ISAD(G) en ISAAR.
Het presenteren van het archief, waarbij een keuze gemaakt wordt uit
soorten toegangen, verschillende gebruikersgroepen en de mogelijk
heden die er zijn om het archief te tonen.
Het verantwoorden van de keuzes bij de bewerking.
De Archiefschool verzorgt de opleiding tot
archivaris en ontwikkelt cursussen en trainingen
op het gebied van archief en documentaire
informatievoorziening. De cursussen kenmerken
zich door het praktijkgerichte en vernieuwende
karakter van de lesstof. De cursisten verwerven
nieuwe inzichten, die zij daadwerkelijk leren
verankeren in hun eigen werkpraktijk.
Data, duur, kosten
Acht intensieve bijeenkomsten
Dinsdag van 9.30 uur tot 12.30 uur
Cursusdata: 23 september 2003, 7 en 21 oktober, 4 en
18 november, 2 en 16 december en 13 januari 2004
In de periode tussen de cursusdagen bewerken de
cursisten een archief van de eigen organisatie
Kosten: EUR 1.858,- (incl. studiemateriaal/begeleiding)
Aanmeldingsformulier via de Archiefschool of
www.archiefschool.nl
Plaats
Hogeschool van Amsterdam, Gebouw de Leeuwenburg,
Weesperzijde 190 in Amsterdam (bij Station Amstel)
Archief
NEDERLANDS INSTITUUT
VOOR ARCHIEFONDERWIJS EN -ONDERZOEK
Archiefschool
Postbus 1025
1000 BA Amsterdam
T 020 - 595 19 00
F 020 - 595 19 20
info@archiefschool.nl
www.archiefschool.nl
Gebruikers en niet-gebruikers van archiefdiensten
Tabel 1.1 Segmenten binnen de Nederlandse bevolking,
aantal en (n 1.721)
Segmenten Aantal
Frequente zeer recente bezoekers in de
afgelopen twaalf maanden 3 maal)
46
3
Frequente zeer recente bezoekers in de
afgelopen drie jaar 3 maal)
58
3
Recente bezoekers in de afgelopen drie jaar
149
9
Eenmalige recente bezoekers (bezoek in
afgelopen drie jaar)
64
4
Niet-recente bezoekers (langer dan drie jaar
geleden)
199
12
Bezoekers (recent en niet-recent
348
20
Overwegeraars
165
10
Niet-bezoekers
1.208
70
Bezoekers, overwegeraars, niet-bezoekers
1.721
IOO
Bron: Telefonische enquête Survey in opdracht van IOO
Velerlei motieven voor archiefbezoek
Niet alleen maar oude mannen
De potentie van digitale toegankelijkheid tot archiefinformatie
Conclusies en verdere onderzoeksstappen
1. De steekproef is representatief voor de Nederlandse bevolking.
2. De naamsbekendheid van het archiefwezen onder de Nederlandse bevolking ligt 50 procent
lager dan die van de openbare bibliotheek, het bevolkingsregister of het kadaster.
mei 2003
archievenblad
