Pilot ie Woonomgeving taakt in ochoogstaand vrijwilligersproject
J
de woonomgeving
de woonomgeving
Rond de tafel zijn naast Peer Boselie,
Peter Vossen en Koen Leinders van de
Bouwgroep van Sittards Verleden en
CAD-tekenaar Gérard Knops aangescho
ven. De laatste drie heren zijn vrijwilli
gers bij de Stichting Historie Sittard, al
tientallen jaren de paraplu waaronder
alle - inmiddels 24 - groepen en vereni-
gingen in Sittard die zich met het verle
den van die stad bezighouden hun activi
teiten ontplooien. Sinds enkele jaren is
de Bouwgroep van Sittards Verleden een
van die groepen. Terwijl deze groep uit
sluitend onderzoek doet naar de bebou
wing van Sittard, houden andere groepen
zich bezig met schriftelijke bronnen,
foto-onderzoek en oral history door het
interviewen van oudere bewoners.
Kortom, op alle terreinen waar je maar
bronnen kunt vinden over Sittard zijn
groepjes deskundige vrijwilligers actief.
Binnen de Stichting Historie Sittard zijn
ook het Stadsarchief en het historisch
museum Het Domein vertegenwoordigd.
Vijf leden telt de Bouwgroep van Sittards
Verleden, grotendeels gepensioneerde
architecten of bouwkundigen met liefde
voor de geschiedenis van hun stad. Het
idee voor de vorming van deze groep
werd geboren tijdens de viering van het
750-jarig bestaan van Sittard. Kort daar
op begonnen enkele
vrijwilligers met het in
kaart brengen van
Sittards bouwgeschie
denis. Dat was in
1994/95 en in op
dracht van de gemeen
te. Leinders: "We zijn
dus al jaren bezig met
het maken van gevelte
keningen, overigens
zonder dat we precies
wisten waarvoor. Maar
het blijkt de juiste rich
ting te zijn geweest.
Heel bevredigend voor
ons als vrijwilliger."
Volgens Boselie sluit
wat de groep heeft
gedaan naadloos aan
op wat De Woonomgeving met verrij
king van de basisgegevens bedoelt.
"Eigenlijk konden we zó inhaken. Welis
waar heeft elke pilot als opdracht in de
verrijking iets innovatiefs te brengen,
maar in wezen kan dat alleen als je
gebruikmaakt van al bestaande structu
ren of plannen."
"Wat we in Sittard hebben gedaan," ver
volgt Boselie, "is een al bestaand plan
oppakken om een cd-rom te maken met
3D-beelden van historisch Sittard. Maar
omdat we als pilot binnen het DIVA-pro-
ject meedoen, komt het maken van die
cd-rom even op een laag pitje te staan
ten faveure van een website. En we wil
den graag meedoen; niet alleen om lan
delijk van elkaar te kunnen leren, maar
ook om fondsen te genereren voor verde
re ontwikkeling van het plan." Want ook
al is dit waarschijnlijk een van de goed
koopste pilots in De Woonomgeving, het
welslagen hangt toch goeddeels af van
extra middelen en daarnaast van het
maken van een professionele koppeling.
Boselie noemt zijn pilot in dit verband
een gouden greep. "Wij hebben het geluk
dat we met zeer deskundige vrijwilligers
in zee konden gaan. Niet alleen opereren
zij eigenlijk op professioneel niveau,
maar door de inzet en het plezier heeft
het project een enorme uitstraling gekre
gen." De groepsleden doneerden zelf in
natura allerlei benodigdheden als teken
tafels en de gemeente stelt de ruimte
waar de groep enkele malen per week aan
het werk is om niet beschikbaar. Het
stadsarchief draagt in de persoon van
Boselie bij wat betreft professionele hulp.
Wat is nu precies de
inhoud van deze pilot?
En gaat hij alleen een
flink eind terug in de tijd
vanaf het basisjaar van De
Woonomgeving? Vossen:
"We maken geveltekenin
gen van de huidige situ
atie in Sittards binnen
stad. Met behulp van
allerlei gegevens kunnen
we laag voor laag de diep
te ingaan tot dat 'kada
strale' basisjaar. Overigens
is dat voor Limburg niet 1832 zoals in de
rest van Nederland, maar 1841. We heb
ben de stad ingedeeld in secties en een
daarvan is het middeleeuwse kapittelge
bied, het Claustrum, rond de Sint-
Petruskerk. Dat was een klein, zelfstandig
kerkelijk rechtsgebied - zeg maar een
soort Vaticaantje - binnen het stadje
Sittard. Dat gebied lichten we nu voor de
pilot in detail uit en laten we wat ons
werk betreft voorgaan, met die kadastrale
kaart als 'underlay'." "Binnen dat
Claustrum," vult Leinders aan, "zijn een
paar ijkpunten waarover we veel gege
vens kunnen terugvinden, de kerk bij
voorbeeld en de Tiendschuur (centrum
van belastingheffing in de vorm van de
zogenaamde 'tienden'). Maar ook andere
panden in dat gebied en de door de tijd
gegroeide stratenstructuur willen we zo
volledig mogelijk in beeld brengen." Zo
wordt bijvoorbeeld zichtbaar dat in de
huidige plattegrond van Sittard het mid
deleeuwse patroon nog steeds goed is te
herkennen, met uiteraard de kerk als
middelpunt.
Mede door de interdisciplinaire opzet
met inbreng van allerlei historische groe
pen is het mogelijk veelsoortige gegevens
op de website te plaatsen of te verwer
ken. De besluitvorming hierover vindt
collectief plaats, waardoor er tevens spra
ke is van een nuttige kruisbestuiving.
Vervolgens kan CAD-tekenaar Knops aan
de slag met het maken van de 3D-teke-
ningen in de zogenaamde 'digitale werk
plaats'. Niet alleen kunnen de tekenin
gen daarin bewerkt worden, iedereen
draagt in die werkplaats vanaf zijn eigen
pc bij met informatie over allerlei the
ma's. Knops: "Met CAD-tekeningen gaat
de situatie leven. Dat komt omdat je de
beelden kunt laten bewegen, kantelen
etc. Ik maak mijn tekeningen vanaf de
platte calques, de geveltekeningen die de
Bouwgroep aanlevert. Maar om die drie
dimensionaal te maken zodat bijvoor
beeld ook de zijgevels zichtbaar worden,
kan ik niet zonder het bouwkundig
inzicht van de Bouwgroep." Gegevens
afkomstig van het plaatselijk Kadaster
zijn daar trouwens ook een grote hulp
bij. Al eerder heeft dr. Schaeps, in het
dagelijkse leven leraar scheikunde, in
zijn vrije uurtjes van de hele Sint-
Petruskerk, met al zijn a-symmetrieën,
een 3D-versie gemaakt. De gebroeders
Geilen, verantwoordelijk voor de IT bin
nen de Stichting Historie Sittard, ont
wierpen de website. Boselie: "Omdat zij
zo goed zijn, hebben wij eigenlijk nooit
technische problemen ondervonden.
Wat we ook willen, ze hebben overal een
oplossing voor. Voor de inhoudelijke
kant zijn Guus Janssen, Theo Oberdorf
en ikzelf verantwoordelijk, de eindredac
tie van de teksten ligt in handen van Jan
Schrader, een van mijn medewerkers."
Ook wat betreft onderliggende structuur
dus een website die Sittard zo als export
product zou kunnen inzetten.
Een van de onderdelen van de website is
een tijdbalk die Piet van Luyn, voormalig
hoofddocent geschiedenis aan de Fontys-
hogeschool, bij elk jaartal voorziet van
een inleidend verhaaltje aan de hand van
een historisch personage, Walram.
Boselie: "Walram was degene die in 1243
Sittard stadsrechten heeft gegeven. Hij
praat in die verhaaltjes over allerlei
onderwerpen met Jacob Kritzraedt, de
eerste stadshistoricus van Sittard die leef
de in de zeventiende eeuw." Sitebe
zoekers kunnen aanklikken over welk
onderwerp ze meer informatie willen -
waarbij zelfs de grootte van de letters
instelbaar is! - en kunnen diverse kruis
verbanden leggen.
Op dit moment voegt Theo Oberdorf, lid
van de historische werkgroep voor schrif
telijke bronnen en in 1994 geestelijk
vader van het project, zich bij het gezel
schap. Als leraar aan een basisschool
draagt hij met name bij aan het educatie
ve aspect. "Beelden werken het best voor
kinderen en ik kreeg toestemming om
met groep 7 van mijn school een experi
ment te beginnen. Hoe ontwerp je voor
die leeftijdgroep een historische website
waarop je begrippen als bijvoorbeeld de
Tiendschuur kunt uitwerken? En hoe laat
je ze de bouwkundige aspecten van de
kerk of de ontstaansgeschiedenis van de
stad zien? Het experiment bestaat eruit
dat we de kinderen hun eigen verhaal bij
de beelden laten schrijven, geënt op de
'volwassen' pagina's. Een soort miniver-
sies dus."
Boselie ziet daarnaast nog een geheel
andere groep die ze kunnen inschakelen.
"Ik heb het over demente bejaarden. Die
zijn namelijk prima in staat om op oude
foto's nog heel veel te herkennen wat wij
niet meer weten."
Vanwege privacywetgeving gaat De
Woonomgeving vanaf 1832 niet verder
dan het jaar 1970. Maar omdat deze pilot
de huidige bouwtechnische situatie als
uitgangspunt heeft, kan er in principe
veel recentere informatie in verwerkt
worden. Boselie: "Daar moeten we dus in
verband met privacybescherming voor
zichtig mee omspringen." Bij het zoeken
naar de oudste gegevens vroeg weer een
andere complicatie om een oplossing. Zo
zijn voor het achterhalen van het ver
loop van de eigendom van de huizen,
23
Sittards Claustrumontsloten
Door Nicoline J. Ekama van Dorsten*
Onderdeel van het Nationaal Digitaliseringsplan 'De Kleur van Nederland' van DIVA is het pro
ject De Woonomgeving. Doel van De Woonomgeving is dat iedere internetgebruiker straks
kan achterhalen hoe zijn of haar eigen omgeving er begin negentiende eeuw heeft uitgezien.
Zomer 2002 ontving projectgroep De Woonomgeving vanuit het diepe zuiden een pilotvoor-
stel met de naam 'Het Claustrum ontsloten'. Een intrigerende naam en een al even intrigeren
de inhoud, zeer geschikt als voorbeeld van verrijking in het kader van De Woonomgeving.
Een gesprek met de pilotgroep kon dus niet uitblijven. Tijdens dat gesprek bleken ook de
voorgeschiedenis, opzet en organisatie van deze pilot intrigerend: een groep gedreven vrij
willigers die samen met het Stadsarchief Sittard-Geleen in opdracht van de gemeente al jaren
zeer specialistisch onderzoek doet waar de pilot naadloos op kon aansluiten. "Een construc
tie die je in veel meer plaatsen kunt toepassen," volgens stadsarchivaris Sittard-Geleen Peer
Boselie.
Van links naar rechts:Theo Oberdorf, PeterVossen, Gérard Knops, Peer Boselie, Paul
van Hees en Koen Leinders.
Juiste richting
Het kapittelgebied in 3D weergegeven.
Gouden greep
IJkpunten
Een van de panden waar veel gegevens over beschikbaar
zijn is het Kapittelhuis aan de Kapittelstraat. In de toe
komst moet het mogelijk zijn dat bezoekers nog onbe
kende gegevens over objecten kunnen aanleveren via de
website.
Kantelende 3D-tekeningen
Walram en Jacob
Experiment voor kinderen
Pakkenvol de grens over
22
archievenblad
mei 2003
mei 2003
archievenblad
