Kennismaking met het Nationaal Archief
van de Nederlandse Antillen
aOiMiiEJiil
burengerucht
burengerucht
In 1965 bezocht mevrouw dr. Meilink
Roelofsz, voormalig rijksarchivaris bij het
toenmalige Rijksarchief in Den Haag, de
Nederlandse Antillen voor een inspectie
van de archieven. Hierover bracht zij in
1966 een rapport uit waarin zij veel aan
dacht besteedde aan de slechte toestand
waarin de archieven van de Nederlandse
Antillen zich bevonden. Naar aanleiding
van dit rapport verzocht de regering van
de Nederlandse Antillen bijstand van
Nederland voor de oprichting van een
archiefdienst, die belast zou worden met
de zorg voor en het beheer van de archie
ven van de Nederlandse Antillen. Aan dit
verzoek werd tegemoetgekomen door de
terbeschikkingstelling van wijlen drs.
M.P.H. Roessingh, archiefdeskundige ver
bonden aan het toenmalige Algemeen
Rijksarchief. In het kader van het Neder
landse technische programma verbleef
Roessingh van 31 januari 1968 tot maart
1968 en van 15 juni 1968 tot 14 juni 1969
op Curacao.
Al in 1968 werd een centrale archiefbe
waarplaats aangewezen en bij landsbesluit
van 26 augustus 1969 werd de archief
dienst, het Centraal Historisch Archief,
ingesteld. Sinds 2002 valt het Nationaal
Archief onder de Minister van Consti
tutionele en Binnenlandse Zaken. Het
Nationaal Archief kreeg bij zijn oprichting
archieven over de periode 1845-1939 met
een volume van ongeveer drie strekkende
kilometer planklengte in beheer overge
dragen van het Centraal Bureau voor
Registratuur en Archiefzaken.
Om zich te bekwamen in de zorg voor en
het beheer van archieven werd in de loop
der tijd het personeel in de gelegenheid
gesteld om relevante opleidingen te vol
gen. De gekwalificeerde medewerkers van
het Nationaal Archief hebben allemaal
hun opleiding gevolgd op de vroegere
Archiefschool te Den Haag. Momenteel
telt het Nationaal Archief onder zijn perso
neel twee hoge en vier middelbare archief
ambtenaren, één gediplomeerde restaura
tor en een medewerker die de opleiding
kaart- en atlasbeheerder gevolgd heeft.
De archieven die in de loop van de geschie
denis op onze eilanden zijn gevormd kun
nen we beschouwen als de historische
bronnen van de Nederlandse Antilllen. De
Nederlandse Antillen bestonden uit drie
Benedenwindse Eilanden, Curafao, Aruba
en Bonaire, en uit drie Bovenwindse
Eilanden, St. Maarten (voor de helft),
St. Eustatius en Saba. Sinds 1 januari 1986
is Aruba uit de Nederlandse Antillen
gestapt en spreken we van de Antillen van
Vijf. De genoemde bronnen bestaan voor
namelijk uit overheidsarchieven.
Tot 1845 stak de bestuurlijke inrichting
van de Nederlandse Antillen als volgt in
elkaar. Er bestonden twee bestuursgebie
den, namelijk de Benedenwindse Eilanden
bestaande uit Curasao, Aruba en Bonaire
en de Bovenwindse Eilanden, gevormd
door St. Eustatius, St. Maarten en Saba.
Deze twee groepen eilanden van de
Nederlandse Antillen hadden in de perio
de tot aan 1845 elk een afzonderlijke rela
tie met het moederland, Nederland. De
Bovenwindse Eilanden stonden tot 1845
bestuurlijk los van de Benedenwindse
Eilanden.
Deze bestuurlijke organisatie is weerspie
geld in de archiefvorming van de Neder
landse Antillen. Er is sprake van twee
archieven, te weten het Oud-Archief
Curasao, Aruba en Bonaire en het Oud-
Archief St. Eustatius, St. Maarten en Saba.
Deze archieven vormen de neerslag van
het bestuurlijk handelen van de bestuurs
organen zoals de directeuren, de gouver
neurs, de commandeurs en de gezagheb
bers, de raad van bestuur, de raad van poli
tie en criminele justitie, de koloniale raad,
de administrateur van financiën en kolo
niale secretaris.
De originele oude archieven tot 1845 wor
den niet door het Nationaal Archief
beheerd. Deze oude archieven bevinden
zich in het Nationaal Archief van
Nederland in Den Haag. In het begin van
de jaren twintig van de twintigste eeuw
besloot de Nederlandse regering deze
archieven naar Nederland over te brengen
omdat er in die tijd geen adekwate voorzie
ning was om de oude archieven, die al
zwaar aangetast waren, veilig te bewaren.
Deze overbrenging werd vastgelegd in de
Koninklijke Besluiten van 1915, 1919 en
1930. Een groot deel van dit archief was
toen reeds verloren gegaan. Het oudste
document in deze oude archieven is van
1703. Tussen 1978 en 1989 zijn deze
archieven gemicrofilmd en opnieuw geïn
ventariseerd door drs. T. van der Lee. Het
Nationaal Archief van de Nederlandse
Antillen beschikt over de microfilms en
microfiches van deze archieven met de
daarbij behorende inventarissen.
In 1845 werd een nieuwe bestuurlijke
inrichting ingevoerd waarbij de zes eilan
den samengevoegd werden tot één
bestuursgebied onder de benaming
Kolonie Curasao en onderhorigheden.
Vandaar dat 1845 als scheidingsjaar
gehanteerd werd bij het overbrengen van
de oude archieven naar Nederland.
Het archief van deze bestuursperiode werd
gevormd door de belangrijkste functiona-
I IIII «111
ris van de kolonie Curasao, namelijk de
gouverneur bijgestaan door verschillende
bestuursorganen. Dit archief bestaat uit de
archiefbescheiden van de gouverneur, de
koloniale raad, de raad van politie, de
departementen en diensten en van de dis
trictmeesters. Dit archief is het belangrijk
ste archief dat bij het Nationaal Archief
bewaard en beheerd wordt.
Het archief van de gouverneur loopt echter
door tot het jaar 1954, het jaar waarin het
Statuut van het Koninkrijk der Neder-
landen een feit werd. Hiermee kwam een
einde aan de almachtige positie van de
Gouverneur als gezagdrager. Kortom, het
Nationaal Archief beheert voornamelijk
de koloniale archieven van (1828) 1845
tot 1939. Het bevat een schat aan infor
matie waar nog veel oorspronkelijk onder
zoek in verricht kan worden.
Sinds een aantal jaren worden de registers
van de burgerlijke stand het meest geraad
pleegd. Van deze registers zijn en worden
gedigitaliseerde toegangen op naam
gemaakt om het zoeken van de akten snel
ler en gemakkelijker te maken. Het gevolg
van het gereed komen van een gedeelte
van de gedigitaliseerde toegangen op met
name de registers van geboorten, huwelij
ken en overlijden van het eiland Curasao
heeft ertoe geleid dat het bezoekersaantal
van de genealogische studiezaal enorm is
toegenomen. Tezijnertijd worden deze
toegangen op internet geplaatst zodat ze
van waar dan ook geraadpleegd kunnen
worden.
De collecties die het Nationaal Archief
beheert, omvatten belangwekkende parti
culiere archieven, circa 400.000 foto's en
negatieven, audio-visueel materiaal vanaf
circa 1928 en een uitgebreide collectie his
torische kaarten en tekeningen. Het foto
materiaal van de twee belangrijkste foto
collecties, namelijk Soublette en Fischer,
wordt momenteel gedigitaliseerd met het
doel het op internet beschikbaar te stel
len. Gezamenlijk vormen de collecties het
nationale geheugen. Deze collecties zijn
voor iedereen toegankelijk.
Van bijna alle archieven en collecties zijn
inventarissen of plaatsingslijsten gemaakt.
In het archievenoverzicht dat ook op onze
website (www.nationalarchives.an) staat,
kan men nagaan welke archieven bij het
Nationaal Archief ondergebracht zijn.
Het Nationaal Archief organiseert evenals
de meeste archiefdiensten in Nederland
verschillende korte cursussen. De cursus
waarvoor de meeste cursisten zich
inschrijven is de cursus genealogisch
onderzoek. Andere cursussen die gegeven
worden zijn: paleografie, archiefonder
zoek, fotografie en oral history.
De website van het Nationaal Archief is
gelanceerd op 26 augustus 1999 in het
kader van de viering van het dertigjarig
bestaan van het Nationaal Archief. De
vormgeving en de inhoud zijn bedacht
door medewerkers van het Nationaal
Archief. De website is geprogrammeerd in
HTML. De achtergrond van de homepage
wordt gevormd door de vlag van de
Nederlandse Antillen, de contouren van
de vijf eilanden die de Antillen van Vijf
vormen en de Bruidstaart, het hoofdge
bouw van het Nationaal Archief. Het
belangrijkste doel van de website is om de
bekendheid van het Nationaal Archief te
bevorderen en het gebruik van de archie
ven te vergroten.
De website moet nu hoognodig worden
vernieuwd. Voor deze vernieuwing wor
den nog sponsors gezocht, want het
Nationaal Archief beschikt zelf niet over
voldoende financiën om dit te kunnen
betalen. In de toekomst zullen de genealo
gische gegevensbestanden op de site wor
den gezet. Binnen afzienbare tijd zal ook
meer informatie over en uit archieven via
de website beschikbaar worden gesteld.
Gelijktijdig met de TMF'-stroomlijning
van het gehele centrale overheidsapparaat
in 2001 werd ook het Nationaal Archief
gereorganiseerd. Op verzoek van het
Nationaal Archief zelf werd gekozen voor
het 'agency'-organisatiemodel, met bijbe
horende comptabiliteitsvoorschriften en
sturingsinstrumenten als meerjarige pres
tatie- en subsidiecontracten. Het finan
cieel en personeelsbeheer zou daarbij wor
den overgedragen naar de uitvoerende
dienst, met een strikte (accountantscon
trole achteraf. De daaraan voorafgaande
efficiencyslag, waarbij het aantal formatie
plaatsen van het Nationaal Archief met 41
li
procent werd teruggebracht, is uitgevoerd.
De invoering van het zelfstandig finan
cieel en personeelsbeheer is uitgebleven.
De dienstverlening van het Nationaal
Archief werd zo goed mogelijk gecontinu
eerd door het personeel zo veel mogelijk
multifunctioneel in te zetten en - veel
meer dan voorheen - met vrijwilligers te
werken. In de afgelopen tien jaren was het
aantal bezoeken aan het Nationaal Archief
meer dan verdrievoudigd. Deze groei
heeft zich het afgelopen jaar gestabili
seerd.
De archiefwetgeving werd pas in 1996
vastgesteld. Sinds dat jaar is de overdracht
van archieven een verplichting. Voor het
inhalen van de achterstand vanaf 1940 is
een ambitieus selectieproject gedefinieerd.
Daarmee samenhangend is ook een voor
stel in behandeling genomen voor de
bouw van een nieuw depot dat zowel de
archieven van de centrale overheid als
ook die van het Eilandgebied Curasao zal
huisvesten.
Het Nationaal Archief heeft een hecht
samenwerkingsband met het Nationaal
Archief van Nederland. Niet alleen de
opleiding is op het Nederlandse Archief
wezen gestoeld; er vindt regelmatig over
leg plaats over uiteenlopende aspecten
van het archiefwezen, zowel beleidsmatig
als projectmatig. Een lang gekoesterde
wens is om in samenwerking met het
Nationaal Archief in Nederland stage
plaatsen te kunnen verzorgen voor pro
jectmatige werkzaamheden: van digitali
seringsprojecten tot selectie- en inventari
satieprojecten. In november zal in samen
werking met het Nationaal Archief van
Nederland de conferentie 'Preservation of
Archives in Tropical Climates II' op
Curasao worden georganiseerd.
12
13
ssstó
Door F.E. Gibbes en M.A. Scriwanek*
In de wijk Scharloo - een voormalige woon
wijk van voornamelijk rijke joden, grenzend
aan het centrum van Willemstad, waarin vele
imposante en monumentale gebouwen staan -
is het Nationaal Archief van de Nederlandse
Antillen (tot 26 augustus 1999 Centraal
Historisch Archief) gevestigd. Het Nationaal
Archief is gehuisvest in twee gebouwen waar
van het hoofdgebouw tot monument is ver
klaard en bekend staat als de 'Bruidstaart" of
'Bolo di Batrei' in het papiamentu, de volks
taal van de drie Benedenwindse Eilanden. Het
Nationaal Archief is in 1986 in dit gebouw
getrokken en sinds 1997 is een aangrenzend
gebouw ook deel gaan uitmaken van de huis
vesting van het Nationaal Archief.
Oud-Archief tot 1845
Archief van de Gouverneur, 1845-1939
De Bruidstaart/Bob di Batrei.
Genealogisch onderzoek
Collecties
Het tweede gebouw van het Nationaal Archief.
Website van het Nationaal Archief
Huidige organisatie
In het depot van het Nationaal Archief.
F.E. Gibbes is hoofd afdeling beheer en plaatsvervan
gend hoofd van het Nationaal Archief van de
Nederlandse Antillen. M.A. Scriwanek is beleidsmede
werker van het Nationaal Archief van de Nederlandse
Antillen.
archievenblad
april 2003
april 2003
archievenblad
