levoland Hoven
W
ter
3
Catalogus van het Flevolandse erfgoed op internet
Flevoland is een jonge provincie. In 1968
viel het laatste stukje land droog van de 165.000
hectare die sinds het begin van het Zuider-
zeeproject in 1927 op de Zuiderzee veroverd
werd. Waren de nieuwe gronden zo maagdelijk
als menigeen nog steeds denkt? Allerminst: de
Rijksdienst voor de IJsselmeerpolders - die de
verantwoordelijkheid had voor de inrichting
van de polders - kwam tijdens de ontginning tal
van restanten tegen van schepen en bewoning
van eeuwen voor het land droogviel.
Tot de dichting van het laatste gat in de
Afsluitdijk op 28 mei 1932 was de Zuiderzee het
rijk van vissers en beurtschippers. Duizenden
mensen verdienden hun brood en welvaart aan
de zee. Maar de zee gaf én nam. Vele schepen
vergingen in het gevaarlijke water en zonken
met have en goed naar de zeebodem. En nog
veel langer geleden was deze streek, net als de
rest van de lage landen, een uitgestrekt moeras,
water noch land, maar een gebied vol beloften
voor nomadische stammen die er in de zomer
maanden hun nederzettingen bouwden en leef
den van jacht en visserij.
Duizenden voorwerpen, variërend van vuurste
nen pijlpunten, vuistbijlen, voedselresten, enz.
tot complete schepen met hun inventaris wer
den uit de bodem opgehaald. De meeste vond
sten waren van een ongekende kwaliteit; ze had
den immers honderden jaren onaangetast in de
zeebodem gelegen, zonder kans op verstoring
door agrarische activiteiten of stedenbouw.
Maar het ontginnings- en landinrichtingswerk
van de Rijksdienst voor de IJsselmeerpolders, de
Dienst der Zuiderzeewerken en het Openbaar
Lichaam Zuidelijke IJsselmeerpolders, leverde
zelf ook weer bijzondere collecties en archieven
op. Al vanaf het einde van de negentiende eeuw
- toen de Zuiderzeevereniging en zijn briljante
technisch directeur Cornells Lely de plannen
voor afsluiting en gedeeltelijke droogmaking
van de Zuiderzee ontwikkelden - is dit project
buitengewoon goed gedocumenteerd. Talloze
verslagen, notities, kaarten, onderzoeksrappor
ten, enz. zijn voor het nageslacht bewaard geble
ven. Samen geven ze een werkelijk uniek totaal
beeld van het destijds grootste civieltechnische
project ter wereld.
Er lag in Flevoland een unieke kans om deze
geschiedenis toegankelijk te maken via het
internet. Als gevolg van de voorgenomen decen
tralisatie van de provinciale rijksarchieven en op
initiatief van de provincie kwam brede samen
werking op gang. De (statische) archieven van
alle zes Flevolandse gemeenten en het water
schap Zuiderzeeland, het Rijksarchief Flevoland,
de archieven en de collecties van het Sociaal
Historisch Centrum voor Flevoland, het
Archeologisch depot Flevoland, het Nieuw Land
Poldermuseum en het NISA (Nederlands
Instituut voor OnderwaterArcheologie), zouden
- zo was het plan - samengebracht worden in
één grote database. Waar zinvol worden de
objecten en documenten niet alleen digitaal
ontsloten, maar ook gedigitaliseerd. Zo werd
door het Rijksarchief de grote collectie foto's en
dia's van de diverse rijksdiensten al gedigitali
seerd, evenals collecties tekeningen en afbeel
dingen van objecten uit de collectie van Nieuw
Land Poldermuseum.
Onder verantwoordelijkheid van een project
groep, waarin alle deelnemende organisaties
waren vertegenwoordigd, werd een kleine pro
jectorganisatie opgetuigd. Eén van de eerste
stappen was de oprichting van een gebruikers
raad waarin onder meer het onderwijs, histori
sche verenigingen en verwante instellingen
(zoals de Stichting Flevolandschap) waren verte
genwoordigd. Het belangrijkste uitgangspunt
was dat de website niet alleen maar een vehikel
zou moeten zijn voor de catalogus, maar ook
allerlei andere diensten moest kunnen aanbie
den voor iedereen die geïnteresseerd is in het
Flevolandse erfgoed.
Samen met het NIWI te Amsterdam (onderdeel
van de Koninklijke Nederlandse Akademie van
Wetenschappen) kon snel een eerste versie van
de database worden ontwikkeld en een eenvou
dige vormgeving voor de website.
In Flevoland is bewust gekozen voor een
geïntegreerde catalogus voor zo mogelijk alle
instellingen, onder het motto: 'geen betere kop
peling van systemen dan binnen één systeem'.
Dat zal worden gerealiseerd, behalve voor de
collectie van het archeologisch depot. Dat werk
te al met The Museum System, een samenwer-
webzijdelings
kingsproject met de andere provincies.
De door het NIWI ontwikkelde software
was bedoeld als tijdelijk. Als vervolgstap
werd een uitgebreid onderzoek gedaan
naar de definitieve software, waarbij het
uitgangspunt was dat er voor een gene
rieke oplossing gekozen zou worden met
zo weinig mogelijk maatwerk. Uiteinde
lijk is gekozen voor samenwerking met
de firma DeventlT uit Bunschoten.
DeventlT ontwikkelde Thematis: soft
ware die in staat is een zoekvraag zó te
vertalen dat verschillende databases die
aan Thematis worden 'opgehangen' in
staat zijn de vraag te beantwoorden.
Thematis verzamelt vervolgens de ant
woorden uit de verschillende databases
en brengt ze overzichtelijk naar de zoek
pagina. Misschien wel het meest opmer
kelijke van het systeem is de snelheid
waarmee vragen worden beantwoord.
Dat wordt onder meer veroorzaakt door
het feit dat de zoekmachine niet wacht
met het geven van antwoorden tot hij
klaar is met zoeken maar al direct begint
met het weergeven van resultaten.
DeventlT heeft ook een toepassing ont
wikkeld voor het Haags Gemeentear
chief.
Het Rotterdamse ontwerpbureau Zicht
heeft de site opnieuw vormgegeven.
Centraal op de site staat een interactieve
tijdbalk die een mooi panorama biedt
van de bijzondere geschiedenis van
Flevoland. Om de regionale gebeurtenis
sen wat makkelijker in de tijd te kunnen
plaatsen, zijn ze gekoppeld aan bekende
nationale en internationale gebeurtenis
sen.
Verder geeft de site mogelijkheden voor
het downloaden van teksten en foto's
voor scripties en werkstukken, is er een
uitgebreide nieuwspagina en verschijnt
er bij ieder bezoek een ander gedicht
onder thema's als nieuw land, de zee,
polders, enz. Er is een pagina waarop
bezoekers van de site elkaar kunnen ont
moeten en informatie uitwisselen over
historische foto's. Uiteraard kan vanaf
Flevoland Boven Water, zoals de site is
gedoopt, doorgelinkt worden naar sites
van erfgoedinstellingen of andere, ver
wante organisaties.
En - niet het minst belangrijk natuurlijk -
er zijn de zoekpagina's waarmee de
bezoeker op verschillende manieren zijn
weg kan vinden in de vele tienduizenden
titels van de catalogus.
De website werd ook het vliegwiel
voor verdergaande samenwerking: de
oprichting van een Flevolands erfgoed
centrum. In dat kader werd eind vorig
jaar een haalbaarheidsonderzoek uitge
voerd, waaruit bleek dat een groot aantal
partners wilde fuseren. Om ook zicht te
krijgen op de vraagkant van zo'n
Erfgoedcentrum Flevoland heeft Bureau
ART uit Gouda een breed opgezet markt
onderzoek uitgevoerd. Onderdeel van
het Erfgoedcentrum is de al eerder voor
genomen uitbreiding van Nieuw Land
Poldermuseum. De nieuwbouw komt op
een schitterende locatie aan de Lely
stadse kust, naast Batavia Stad outlet
shopping (met anderhalf miljoen bezoe
kers per jaar) en de Bataviawerf.
Het Erfgoedcentrum Flevoland wordt
vooral een kenniscentrum dat straks een
breed scala aan functies biedt. Naast
depots en ruimtes voor tentoonstellin
gen biedt het centrum studiefaciliteiten,
horeca, een evenementenplein, vergader
zalen en een erfgoedwinkel. De depot
functie vloeit rechtstreeks voort uit de
catalogus: niet alleen digitaal, ook fysiek
zullen de collecties van de belangrijkste
Flevolandse erfgoedbeherende instellin
gen onder één dak worden gebracht. De
gezamenlijke openbare bibliotheken in
Flevoland participeren ook in het samen
werkingsverband, Zij zullen als frontoffi
ce van het Erfgoedcentrum gaan opere
ren.
Het Erfgoedcentrum Flevoland is de
meest brede fusie in de erfgoedsector tot
nu toe. Het nieuwe gebouw wordt - als
alles volgens planning verloopt - in het
najaar van 2004 geopend. Maar de websi
te Flevoland Boven Water is al toeganke
lijk. Over een paar weken wordt de
geheel vernieuwde site gelanceerd: surf
naar www.flevolandbovenwater.nl.
29
Door Kors de Waard*
Dertien archiefbeherende instellingen in Flevoland
gingen enkele jaren geleden op initiatief van het
provinciaal bestuur samenwerken. De opzet van een
digitale catalogus van de archieven en collecties in
deze provincie was de eerste concrete stap. Ruim
dertigduizend titels zijn inmiddels in de catalogus
te vinden en ook foto's, afbeeldingen van objecten,
scriptieteksten, een tijdbalk, enzovoorts. Eind dit
jaar zullen er ruim honderdduizend items te vinden
zijn op een geheel nieuw vormgegeven site. Het is
de ambitie om binnen drie a vijf jaar al het erfgoed
van Flevoland via één website toegankelijk te
maken.
Geschiedenis via internet
Zoeken en vinden
archievenblad
december 2002
Het Nieuw Land Poldermuseum. De locatie van het
nieuwe Erfgoedcentrum Flevoland.
Erfgoedcentrum
Kors de Waard is lid van het projectteam Flevoland
Boven Water.
december 2002
archievenblad
