Na 200 jaar een nieuw begin voor het NationÉ
De keuze voor de maand juni om van start
te gaan met het Nationaal Archief is in elk geval
een archivaris waardig. Op 17 juni 2002 was het
precies 200 jaar geleden dat de eerste nationale
archivaris door de volksvertegenwoordiging
werd aangesteld. Maar dat is natuurlijk niet het
enige. De transformatie van het Algemeen
op het terrein van het cultureel erfgoed lijken
steeds meer te verdwijnen. Daarnaast verande
ren de vragen, verwachtingen en eisen van het
publiek en partnerinstellingen. Binnen deze
beweging vallen ook de fusies tussen rijksarchie
ven in de provincie met gemeentearchieven en
andere cultuurinstellingen tot zelfstandige
regionale historische centra.
In dit sterk in beweging zijnde veld past ook een
nieuw Nationaal Archief. Eerste directeur dr.
Maarten van Boven zegt hierover: "Het
Nationaal Archief wordt een organisatie die de
schat aan historische bronnen in de collectie -
ons 'nationale geheugen' - niet alleen beheert,
maar ook exploiteert en goed toegankelijk
maakt voor groepen in de samenleving die het
Nationaal Archief nog niet of nauwelijks ken
nen. De geschiedenis ligt er binnen handbereik.
Niet zonder reden is voor het jubileumjaar de
slogan gekozen: Nederland ontdek je in het
Nationaal Archief."
Rijksarchief tot Nationaal Archief is een logisch
vervolg op de ontwikkelingen in de cultuursec
tor en het archiefwezen. Denk maar aan het plei
dooi van de staatssecretaris van OCenW, dr. Rick
van der Ploeg, voor meer toegankelijkheid en
een breder publieksbereik van de archieven in
zijn nota's 'Cultuur als confrontatie' en
'Interactief archief'. En kijk naar de archiefinstel
lingen zelf, die voorheen alleen bronnen conser
veerden en nu 'cultureel vermogen' exploiteren
en toegang bieden tot een nationaal, regionaal
of stedelijk 'geheugen'. Ze zoeken onderlinge,
vaak digitale, verbindingen, er ontwikkelen zich
nieuwe samenwerkingsverbanden en netwerken
die de oude bestuurlijke grenzen overschrijden.
Ook de grenzen tussen de verschillende sectoren
Toegankelijkheid en publieksgerichtheid
zijn belangrijke begrippen voor het Nationaal
Archief, waarbij de informatie- en communica
tietechnologie grote mogelijkheden biedt. De
nieuwe website van het Nationaal Archief is
daarvan een goed voorbeeld. De 'grasduiner' kan
aan de hand van een mooie tijdbalk door de his
torie surfen, de onderzoeker vindt er tips en
databases en de vakman krijgt deskundige infor
matie. Projectleidster van deze website drs.
Deirdre Carasso en haar team mogen even tevre
den en opgelucht adem halen.
Via de website is ook een nieuwe informatiebron
beschikbaar gekomen, die op 4 juni officieel in
gebruik genomen werd. Samen met het
Parlementair Documentatiecentrum in Den
Haag ontwikkelde het Nationaal Archief een
database, waarin de biografieën en nagelaten
archieven van alle 700 ministers (vanaf 1798) en
staatssecretarissen (vanaf 1948) opgenomen
zijn. Dit project is een voorbeeld van de nieuwe
manier van werken, aldus Maarten van Boven:
"samenwerking met oude en nieuwe instellin
gen is een van de belangrijkste beleidsdoelstel
lingen."
De inhoud van het Nationaal Archief is
ongelooflijk rijk en breed. Om er toch enige
greep op te krijgen is voor de beleidsperiode
2002-2005 gekozen voor vier belangrijke aan
dachtsgebieden die aansluiten bij de actuele
belangstelling in samenleving en politiek.
Binnen deze aandachtsgebieden zijn er moge
werk in uitvoering
I 19
project GENLias: elke Nederlander
vindt zijn stamboom tot twee eeuwen
terug op internet. De afronding van dit
meerjarenproject zal geweldige moge
lijkheden bieden voor de actieve
geschiedbeoefening door haast elke
Nederlander, van jong tot oud.
Het Nationaal Archief wil zich in deze
komende jaren presenteren als
Fundgrube voor bronnen over de iden
titeit van Nederland in de eenentwin
tigste eeuw. Centraal staat de confron
tatie van de ruimte (landschap, neder
zettingen en infrastructuur) met de
bronnen (de rijke collectie met voor
beelden van Nederlands ruimtelijke
ontwikkeling in de afgelopen eeuwen).
Concreet voorbeeld is het project
'Woonomgeving', waaraan het
Nationaal Archief in 2002 en 2003 een
bijdrage levert. Dit project maakt deel
uit van het grotere project 'De Kleur
van Nederland', dat beoogt de
Nederlandse archieven op dit gebied
door middel van digitalisering te ont
sluiten voor een breed publiek.
Daarnaast gaat het om het tot stand
brengen van samenwerking tussen erf
goedinstellingen en de ontwikkeling
van nieuwe methoden met betrekking
tot het gebruik van historisch materi
aal. Op 28 november a.s. organiseert
het Nationaal Archief daarom een
groot congres in Den Haag onder de
titel: 'De kaarten op tafel. Het
Nationaal Archief en het debat over
het Nederlandse landschap'. In het
Haags Historisch Museum wordt dan
een tentoonstelling geopend over 200
jaar Nederlands landschap.
Het Nationaal Archief laat de komende
maanden nog meer van zich horen. Van
23 tot 30 juni is in Theater Zwembad De
Regentes de voorstelling 'Afstamme
lingen' te zien, speciaal voor de gelegen
heid geschreven door Pieter Hilhorst.
lands-Russische relaties van groot
belang. Het bronnenmateriaal moet in
samenhang worden bekeken met
archiefbescheiden in Nederland. Het
gehele project wordt met behulp van
HGIS-gelden door de Rijksarchiefdienst
gefinancierd. Het project wordt uitge
voerd door het aan de Rijksuniversiteit
Groningen gevestigde Nederlands-
Russisch Archiefcentrum (NRAC).
Het thema 'culturele diversiteit' neemt
inmiddels binnen het inhoudelijke
beleid van het Nationaal Archief een
belangrijke plaats in. Er is inmiddels
een database 'Vrij van Slavernij' (Cu-
rafaose manumissies) en een uitvoeri
ge Historische Database Suriname.
De grootste uitdaging is de komende
jaren evenwel de voltooiing van het
Het Nationaal Archief wil deze doel
stelling gestalte geven door onderzoek
te bevorderen, actief archieven te ver
werven en symposia, publicaties en
presentaties te organiseren. De voor
drachten die oud-politicus Hans
Wiegel en Colijn-biograaf Herman
Langeveld op 4 juni hielden, pasten
goed in de realisatie ervan.
Als voorbeeld van een project kan de
Atlas Mutual Heritage worden ge
noemd, een data- en beeldbank met
een (compleet) overzicht van VOC-
posten in de wereld en de afbeeldingen
die daarvan bestaan. Deze atlas, een
samenwerkingsproject van het Rijks
museum in Amsterdam, het Nationaal
Archief en de Rijks
dienst voor de Mo
numentenzorg in
Zeist, is via inter
net raadpleegbaar.
Een tweede voor
beeld is het Rossica-
Neerlandica-project
dat tot doel heeft
belangwekkende
Russische bronnen
over Nederland en
Nederlanders in
kaart te brengen.
Vooral de Russi
sche archieven zijn
voor de Neder-
lijkheden voor
individueel on
derzoek, maar
er wordt ook
voorzien in
educatieve pro
jecten voor
het onderwijs.
Voorts organi
seert het Na
tionaal Archief
tentoonstellingen of participeert daarin,
onderhoudt een interactieve website,
verzorgt publicaties, colloquia, presenta
ties en cursussen.
De vier inhoudelijke programma's betref
fen:
Door Paul Brood*
Op 4 juni voltrok zich in Den Haag een kleine meta
morfose. In de plaats van de bordjes 'Rijksarchief'
kwamen prachtige, nieuwe borden met het ambiti
euze opschrift 'Nationaal archief'. Minister Roger
van Boxtel zorgde op virtuele wijze voor de voltooi
ing van de gedaanteverwisseling. Politici, zoals
Hans Wiegel en Henk Koning, hoge ambtenaren van
verschillende departementen en andere vips woon
den de officiële start van het Nationaal Archief bij.
Maar niet alleen het bord aan de gevel is nieuw,
een verfrissende beleidsverkenning voor de komen
de jaren geeft de ambitie helder en duidelijk weer.
Rijksarchivaris Maarten van Boven over
handigt minister Roger van Boxtel de toe
komstplannen van het Nationaal Archief.
Foto Lucas Witte.
Nieuwe website
Aandachtsgebieden
archievenblad
juni 2002
juni 2002 archievenblad I
4 Het landschap van Nederland
Paul Brood is projectleider 'Nationaal Archief 200
jaar'.
De vernieuwde aanblik van het Nationaal Archief naast
het station Den Haag CS. Foto Humphrey Wijnbergen.
3 De bevolking van Nederland
Gezellige drukte bij de lancering van het Nationaal Ar
chief. V.l.n.r. o.a. Hans Goedkoop, dr. Maarten van Boven,
Hans Wiegel, mr. Henk Koning, dr. Herman Langeveld en
dr. Wim van Drimmelen. Foto Humphrey Wijnbergen.
1 De politieke geschiedenis van de 19e en
20e eeuw
2 Het koloniale en handelsverleden. Neder
land en de wereld
